Μπρους Μάγερς: «Οι “Δούλες” είναι ο θυμός που συσσωρεύουμε»

Ξεκινώ από το πιο πρόσφατο ρεπορτάζ: ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Μπρους Μάγερς, μέλος της ομάδας του μεγάλου Πίτερ Μπρουκ για παραπάνω από τρεις δεκαετίες, έχει πολιτογραφηθεί το τελευταίο διάστημα Αθηναίος και έχει βέβαια λόγο. Σκηνοθετεί τις περίφημες «Δούλες» του Ζαν Ζενέ στο Εθνικό Θέατρο. Μένει στο Παγκράτι. Εχει γνωριστεί με πολλούς από τους νέους ηθοποιούς και σκηνοθέτες της χώρας. Και, σύμφωνα με πληροφορίες, πρόσφατα επισκέφθηκε και βίωσε την τελετουργία των Αναστενάρηδων στη Δράμα, μια εμπειρία που θα εντάξει πιθανώς στην τρέχουσα συνθήκη που έστησε.

Ας δούμε τα πράγματα από την αρχή: ο μεγάλος βρετανός θεατράνθρωπος που ζει στο Παρίσι επέλεξε ύστερα από πρόταση της μαθήτριάς του και ηθοποιού Ραφίκας Σαουίς να ασχοληθεί με το κορυφαίο θεατρικό έργο του «καταραμένου» Ζενέ. Η ιδέα και η έρευνά του (μίλησε με φίλους και συνεργάτες του συγγραφέα, διάβασε τα πάντα γύρω από αυτόν, είδε ταινίες όπως την «Τελετή» του Σαμπρόλ ή τις «Αβύσσους» του Νίκου Παπατάκη που στήθηκαν πάνω στις «Δούλες») μεταπλάστηκε σε πρόταση από το Εθνικό Θέατρο. Και τώρα βρισκόμαστε προ των πυλών της πρεμιέρας που θα απολαύσουμε στο Μικρό Rex Σκηνή Κατίνα Παξινού.

Ο Μάγερς τις ημέρες που μιλήσαμε, πολύ πριν διαμορφωθούν με οριστικό τρόπο οι όροι της παράστασης, είχε ξεκάθαρό σχέδιο για το κείμενο και σχεδόν αφοριστικά μας ξεκαθάρισε ότι εκείνος δεν το θεωρεί ένα αμιγώς πολιτικό έργο αλλά ένα βαθιά υπαρξιακό δράμα. Να θυμίσουμε ότι ο Ζενέ έγραψε τις «Δούλες» το 1947 ορμώμενος από ένα άγριο έγκλημα που είχε συμβεί το 1933, όταν οι υπηρέτριες αδελφές Παπέν δολοφόνησαν την κυρία τους μαζί με την κόρη της, ενώ όταν δικάστηκαν δεν ζήτησαν κανένα ελαφρυντικό. Η Γαλλία του Μεσοπολέμου διχάστηκε για το έγκλημα, ο Ζενέ σχεδόν αμέσως μίλησε για «ταξικό πόλεμο». Τώρα Δούλες θα είναι δύο ταλαντούχες ηθοποιοί του καιρού μας, η Μαρία Κίτσου και η Λένα Παπαληγούρα, ενώ το καστ συμπληρώνεται από τη Ραφίκα Σαουίς. Σημείωση ειδική: ο Μάγερς επέλεξε τη μετάφραση του Οδυσσέα Ελύτη.

Βρήκα ένα παλιό αφιέρωμα στον Ζαν Ζενέ στο περιοδικό «Διαβάζω» όπου σε ένα κείμενό του ο ίδιος λέει ότι οι «Δούλες» είναι τέρατα σαν εμάς.

Σήμερα βλέπουμε τι συμβαίνει. Η δυστυχία, οι τζιχαντιστές, η βία, ο πόλεμος εξαπλώνονται σε πολλά επίπεδα και παράλληλα δημιουργούν μεγάλο θυμό στον κόσμο. Ο Ζενέ, να θυμίσω, είχε πάει στην Παλαιστίνη, υπήρξε μέλος μιας εξτρεμιστικής οργάνωσης, μίλησε για το θέμα (σ.σ.: σε 31 μόλις σελίδες ο Ζενέ έχει περιγράψει την κόλαση της Σατίλα το 1982 και τη σφαγή των Παλαιστινίων). Και πάντα παρομοίαζε τα θύματα ενός καθεστώτος με τη δική του τάξη που υποφέρει, τους παρίες, τους «εγκληματίες» που έχουν πάντα έναν μεγάλο θυμό αλλά παραμένουν άνθρωποι.

Είναι οι «Δούλες» τελικά ένα πολιτικό έργο;

Δεν είναι ένα πολιτικό έργο, είναι υπαρξιακό –ο θυμός που συσσωρεύεται. Η ανάγκη να βρεις έναν τρόπο για μια υπαρξιακή υπόσταση: αυτό υπάρχει κυρίως στις «Δούλες». Να πω εδώ ότι ο Ζαν Κοκτό είχε γράψει πολύ παλιά ένα ποίημα για μια ιστορία όπου δύο καμαριέρες σκοτώνουν την κυρία τους. Αυτό τραγουδήθηκε από μια τζαζ ερμηνεύτρια. Κάποια χρόνια μετά, τελικά, αυτό συνέβη από τις αδελφές Παπέν. Με αυτό σκέφτηκα ότι μπορεί οι δύο υπηρέτριες να είχαν διαβάσει το ποίημα ή να το είχαν εξιδανικεύσει. Σήμερα η εποχή έχει καταπίεση που εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους. Πάντα ο άνθρωπος κάνει έναν αγώνα να υπάρξει και συσσωρεύει πολύ θυμό συνήθως με αυτή την διαδικασία. Τέτοια είναι η πραγματική ιστορία των αδελφών Λέας και Κριστίν Παπέν που διέπραξαν το έγκλημα με φριχτό τρόπο σχεδόν ιεροτελεστικό.