|
|
|
Το τείχος των δακρύων με φόντο το Θόλο του Βράχου
|
Σε μια Ιερουσαλήμ που την άδειασε ο φόβος και ο πόλεμος, στεκόμουν μόνος ένα
απόγευμα στην τεράστια σκαμμένη περιοχή κάτω από το Όρος του Ναού (Χαράμ αλ
Σαρίφ, για τους Άραβες). Είναι εδώ που έσκαψαν οι αρχαιολόγοι εμβαθύνοντας
στις διαδοχικές στρώσεις της Ιστορίας Οθωμανοί, Βυζαντινοί, Σταυροφόροι
στους βράχους που κάποτε σχημάτισαν τον ιερό ναό των Εβραίων, εκεί όπου οι
ρωμαϊκές λεγεώνες τούς έριξαν κάτω και τους διασκόρπισαν για να χτίσουν ναό σε
άλλον θεό. Αρχαιολογικά είναι το πλουσιότερο σημείο του κόσμου, εκεί όπου
πήραν σάρκα οι τρεις μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες, που πολέμησαν για την
κτήση του, που διασπάστηκαν, ένας τόπος που για τους περισσότερους σημαίνει
ό,τι κανένας άλλος στον πλανήτη. Όμως οι πιστοί, οι μαθητές, οι τουρίστες
έχουν όλοι φύγει, κρατήθηκαν μακριά εξαιτίας της κλιμάκωσης της
ισραηλο-παλαιστινιακής βίας και του πολέμου στο Αφγανιστάν. Ανήσυχοι έφηβοι
Ισραηλινοί στρατιώτες με πολυβόλα φρουρούν τις πύλες.
Οι προσευχές
Μία ώρα πέρασα εκεί στα χαλάσματα. Το κάλεσμα του μουεζίνη προς τους
μουσουλμάνους για προσευχή από το τέμενος του Αλ Ακσά έσπασε τη σιωπή. Ύστερα,
οι καμπάνες των χριστιανικών εκκλησιών από την Παλιά Πόλη… σαν απάντηση ή
αντίδραση. Και λίγο πιο μακριά, στο Δυτικό Τείχος (των Δακρύων), το τελευταίο
απομεινάρι του Ναού, μερικοί Εβραίοι προσκυνητές προσεύχονται ψιθυριστά
λικνιζόμενοι. Οι ήχοι από τις διαφορετικές προσευχές συγκρούονται και
ενώνονται, κλείνοντας την ιερή πόλη σε ένα λόφο, ένας ήχος ιδιαίτερος για την
Ιερουσαλήμ, που όμως φτάνει στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα, το Μπέλφαστ και την
Ουάσιγκτον, το Κανταχάρ και την Καμπούλ.
Είναι ο τόπος όπου αρχίζει η Ιστορία και ο τόπος όπου πιθανότατα θα τελειώσει.
Για να καταλάβεις γιατί οι άνθρωποι σκοτώνουν ακόμη στο όνομα του Θεού, έλα
στην Ιερουσαλήμ, την ιερότερη των ιερών, το «σφαγείο των θρησκειών», κατά τον
Άγγλο συγγραφέα Άλντους Χάξλεϊ, την αρχαιότερη και πιο καυτή κάμινο πίστης.
Όταν ήρθα τελευταία φορά στην Ιερουσαλήμ, ήμουν 17 ετών. Πιο έντονα θυμάμαι
τον εαυτό μου να ξυπνά από τον μουεζίνη και ύστερα να ακούει τους όρθρους των
μοναχών. Ήμουν πολύ ανώριμος για να το γνωρίζω, όμως η ιντιφάντα ήδη κόχλαζε.
Είκοσι χρόνια μετά, η χώρα είναι πιο διχασμένη από ποτέ, ο ισλαμικός
φονταμενταλισμός και η εβραϊκή υπερορθοδοξία κινούνται αποφασιστικά, όμως το
κακόφωνο τραγούδι των διαπληκτιζόμενων θρησκειών είναι το ίδιο, μια μουσική,
θρήνος από θυμό, πίστη και φόβο…
Η Ιερουσαλήμ δεν είναι μόνο η ιερότερη των ιερών αλλά μια μεταφορά, μια ιδέα,
ένα σύμβολο, «ένα μυσταγωγικό εναλλακτικό στο πραγματικό», σύμφωνα με τον Άμος
Ελόν, τον καλύτερο από τους σύγχρονους βιογράφους της πόλης.
Τα ζητήματα της κυριαρχίας και του καθεστώτος των ιερών της τόπων είναι
περιπεπλεγμένα διότι, όπως παρατήρησε ένας διπλωμάτης το 1967, η πόλη «δεν
είναι απλώς ένα πρόβλημα, είναι συναίσθημα».
Διαθέτει συμβολική σημασία. Οι λαοί προσπαθούσαν πάντα να χτίσουν τις δικές
τους Ιερουσαλήμ, την πόλη-ιδεώδες και την πόλη των ιδανικών: η αιθιοπική πόλη
Λαμπίμπαλα ήταν να γίνει πανομοιότυπη της Ιερουσαλήμ, δεν είναι τυχαίο που ο
πλέον πατριωτικός αγγλικός ύμνος μιλάει για την οικοδόμηση της Ιερουσαλήμ,
«της δικής μας Ιερουσαλήμ, στην πράσινη και ευχάριστη γη της Αγγλίας». Οι
Ταλιμπάν έχτισαν τη δική τους άγρια Ιερουσαλήμ στο Κανταχάρ. Η Νέα Υόρκη είναι
η Ιερουσαλήμ της Αμερικής, γι’ αυτό και οι τρομοκράτες κατέστρεψαν τους
δίδυμους «ναούς» της.
Κανένα μέρος στη Γη δεν γνώρισε τόσο έντονο θρησκευτικό αίσθημα και τόσο άγρια
βία. Εδώ ήρθαν Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Άραβες, Αρμένιοι, Σταυροφόροι, Ιρλανδοί
και Σκώτοι, Μαμελούκοι, Εβραίοι, Έλληνες, Κόπτες, Ισπανοί, Ρώσοι, Γερμανοί,
Άγγλοι, Γάλλοι, Αμερικανοί…
Αιματοχυσία
|
Ο Ben Macintyre, που πρωτοπήγε στο Ισραήλ πριν από 20 χρόνια, επέστρεψε και βρήκε μια πόλη ποτισμένη με οργή και θλίψη
|
Η κυρίαρχη θρησκεία, λέγεται, άλλαξε τουλάχιστον 11 φορές από τη γέννηση του
Χριστού, και κάθε αλλαγή συνοδευόταν από αιματοχυσία. Η πόλη κατακτήθηκε 37
φορές από την ίδρυσή της και την κατάληψή της από το Ισραήλ το 1967.
Διασχίζοντας τους δρόμους της Ιερουσαλήμ, ένιωσα αποστροφή για την άκρατη
εχθρότητα μεταξύ και εντός των θρησκειών, το αξόδευτο αίσθημα της εναρκτήριας
βίας, τη συγκέντρωση τέτοιας πίστης σε τόσο στενό περιβάλλον, σε μια γη τόσο
ανάλγητη και αυστηρή όσο και οι λαοί που την διεκδικούν. Πολλοί επισκέπτες,
τουλάχιστον εκείνοι που έρχονται ανεπηρέαστοι από τη δική τους θρησκεία, έχουν
βιώσει το ίδιο αίσθημα δέους και αποστροφής. Ο Αμερικανός συγγραφέας Χέρμαν
Μέλβιλ είδε «πέτρες δεξιά και πέτρες αριστερά, πετρώδη μνημεία, πετρώδεις
λόφους και καρδιές πέτρα». Κάθε πέτρα όμως, κάθε βράχος, σημαίνει και κάτι
διαφορετικό. Πέτρες για να ρίξεις κάτω έναν Γολιάθ ή έναν φοβισμένο ένστολο
Ισραηλινό, πέτρες για να αντλήσεις πίστη…
Σήμερα, ο Θόλος του Βράχου (στο Χαράμ αλ Σαρίφ, τρίτο ιερότερο τόπο για το
Ισλάμ) είναι κλειστός για τους τουρίστες και τους μη μουσουλμάνους και την
περιοχή φρουρούν Ισραηλινοί στρατιώτες. Όμως πριν από δύο δεκαετίες, όταν
στάθηκα πίσω από το Τέμενος του Ομάρ, πίστεψα πως ήταν το πιο ωραίο κτίσμα που
είχα δει στη ζωή μου. «Ευτυχία», είχε πει ο συγγραφέας Ιμπν Ασακίρ τον 12ο
αιώνα, «είναι να τρως μια μπανάνα στη σκιά του Θόλου του Βράχου»…
Υπάρχει φως στην Ιερουσαλήμ; Αν ναι, μπορούν να το δουν μόνο τα γηραιότερα
μάτια. Τα μάτια του 90χρονου Τέντι Κόλεκ, καταρροϊκά και υγρά… μπορούν όμως
ακόμη να δουν μια σπίθα.
Ο Κόλεκ υπήρξε δήμαρχος της Ιερουσαλήμ επί 28 χρόνια, θητεία που απέχει μακράν
από κάθε προηγούμενη στην ιστορία τής πόλης. Φιλελεύθερος, σκληρός,
ευπροσάρμοστος και ριζοσπαστικά ανθρώπινος, ο Κόλεκ ποτέ δεν αμφέβαλε ότι μετά
το 1967 το Ισραήλ μπορούσε και θα έπρεπε να διατηρήσει κυριαρχία επί της
Ιερουσαλήμ, ως πρωτεύουσάς του, αλλά το έκανε με τρόπο φωτισμένο. Δημιούργησε
μνημεία και πάρκα για τους Άραβες και τους Εβραίους, αναγνώρισε την ανάγκη να
συμμετάσχουν και μέλη της παλαιστινιακής ελίτ στο τοπικό συμβούλιο και όταν ο
εβραϊκός τομέας αποκαταστάθηκε, απαίτησε κυβερνητικά κεφάλαια για την
αποκατάσταση και του μουσουλμανικού, αλλά ποτέ δεν τα έλαβε.
Όμως, ως το τέλος της θητείας του (ηττήθηκε το 1993 από δεξιό/ορθόδοξο
συνασπισμό), η Ιερουσαλήμ ήταν περισσότερο διχασμένη. «Θα χρειαστούν έξι με
οκτώ γενιές μέχρι να καταλήξουμε σε ένα είδος ενοποιημένης κοινωνίας», λέει
και τα χέρια του σε κλίση κρατούν σφιχτά τη βακτηρία με το χρυσό τελείωμα.
Επτά γενιές μπορεί να ισοδυναμούν με αιωνιότητα, έναν ευφημισμό του ποτέ, όμως
στην ιστορία της Ιερουσαλήμ δεν είναι καθόλου πολύ, ένα πετάρισμα των βλεφάρων
στο πέρασμα μιας διαμάχης πολλών γενεών. Λέγεται ότι αν ο Κόλεκ δεν μπόρεσε να
εφαρμόσει ένα μέτρο για ενότητα στην Ιερουσαλήμ, κανείς δεν θα μπορούσε, από
την άλλη, αν – όντας μάρτυρας της δικής του αποτυχίας – διατηρεί ελπίδες, όλοι
το μπορούν.
- Η Λίλι Κόλινς εντυπωσιάζει με το απόλυτο look γιορτάζοντας την παγκόσμια επιτυχία του «Emily in Paris»
- Πάτρα: Άνοιξε η μεγάλη περιμετρική οδός μετά την απόφαση των αγροτών να άρουν προσωρινά τον αποκλεισμό
- Βρετανία: Σκύλος-ήρωας έσωσε τον ιδιοκτήτη του όταν έπαθε καρδιακό επεισόδιο σε άδεια παραλία – Πώς μπόρεσε να φωνάξει βοήθεια
