Υποχρέωση γνωστοποίησης και δυνατότητα διάλυσης των συναθροίσεων

Είναι θετικό το γεγονός ότι ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχ. Χρυσοχοΐδης απέσυρε από το νομοσχέδιο για τις συναθροίσεις τη διάταξη που καθιστούσε ποινικό αδίκημα την απλή συμμετοχή σε απαγορευθείσα συνάθροιση. Η ρύθμιση αυτή επανέφερε ουσιαστικά σε ισχύ το πρόσφατα καταργηθέν (Ν. 4619/2019) άρθρο 171 ΠΚ για το αδίκημα της «θρασύτητας κατά της Αρχής», αυξάνοντας μάλιστα το ανώτατο όριο της προβλεπόμενης εκεί ποινής φυλάκισης. Παραμένει όμως προς το παρόν στο υπό ψήφιση νομοσχέδιο η διάταξη που προβλέπει ως λόγο διάλυσης των κατόπιν συνεννόησης (δηλαδή των όχι αυθόρμητων) δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων την παράλειψη της προηγούμενης γνωστοποίησής τους στην Αστυνομία. Ενας τέτοιος λόγος διάλυσης είναι αντισυνταγματικός. Πράγματι, οι επιτρεπτοί λόγοι της διάλυσης από την Αστυνομία μιας δημόσιας υπαίθριας συνάθροισης ταυτίζονται με τους λόγους που δικαιολογούν την προληπτική απαγόρευσή τους κατά το άρθρο 11 παρ. 2 Συντ. Μια δημόσια συνάθροιση σε εξέλιξη μπορεί λοιπόν να διαλυθεί από την Αστυνομία μόνον εάν προκαλεί σοβαρό κίνδυνο για τη δημόσια ασφάλεια ή σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής. Στο υπό ψήφιση όμως νομοσχέδιο προστίθεται και ένας τρίτος λόγος διάλυσης που δεν προβλέπεται στο άρθρο 11 παρ. 2 Συντ.: η παράλειψη της μη γνωστοποίησής της στην Αστυνομία.

Η θέσπιση υποχρέωσης προηγούμενης γνωστοποίησης στην Αστυνομία των δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων, μολονότι δεν προβλέπεται ρητά στο άρθρο 11 παρ. 2 Συντ., δεν είναι αντίθετη προς το Σύνταγμα, από τη στιγμή που επιτρέπεται η προληπτική απαγόρευση. Η προηγούμενη γνωστοποίηση υποβοηθεί την ορθή άσκηση των αρμοδιοτήτων της Αστυνομίας κατά το άρθρο 11 παρ. 2 Συντ., μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η προστασία της επικείμενης συνάθροισης από τυχόν «αντιδιαδηλωτές» που θέλουν να την παρεμποδίσουν ή να τη διαταράξουν. Η παράλειψη της γνωστοποίησης μπορεί να έχει νομικές συνέπειες μόνο για τους οργανωτές της συνάθροισης, όχι όμως και για τους πολίτες που μετέχουν σε μια μη γνωστοποιημένη συνάθροιση, οι οποίοι αλλιώς θα εστερούντο στην προκειμένη περίπτωση της δυνατότητας άσκησης του δικαιώματος της συνάθροισης για έναν λόγο (δηλαδή την παράλειψη γνωστοποίησης) που δεν μπορεί να καταλογιστεί σε αυτούς. Η μη γνωστοποιημένη συνάθροιση εξακολουθεί λοιπόν να είναι κατ' αρχήν νόμιμη και μπορεί να διαλυθεί μόνον αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 11 παρ. 2 Συντ.

Η δυνατότητα που δίνει το νομοσχέδιο στην Αστυνομία να διατάσσει τη διάλυση δημόσιας υπαίθριας συνάθροισης απλώς για τον λόγο ότι δεν έχει προηγουμένως γνωστοποιηθεί αποτελεί ευθεία παραβίαση του άρθρου 11 παρ. 2 Συντ., όπως δέχεται, χωρίς όμως να αναδεικνύει τη σοβαρότητα της συγκεκριμένης συνταγματικής παραβίασης, και η Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής. Υπό τα δεδομένα αυτά, η προηγούμενη γνωστοποίηση μετασχηματίζεται ουσιαστικά σε αίτηση άδειας, αφού η Αστυνομία θα έχει πλέον τη δυνατότητα να δίνει ή να μη δίνει ελεύθερα τη «συναίνεσή» της για τη διεξαγωγή των μη γνωστοποιημένων συναθροίσεων, ανεξάρτητα από την επικινδυνότητά τους για τη δημόσια ασφάλεια ή την κοινωνικοοικονομική ζωή.

Ο Χαράλαμπος Ανθόπουλος είναι καθηγητής Δικαίου και Διοίκησης ΕΑΠ