H περεστρόικα εκτόξευσε τη Pωσία σε έναν χώρο κενό αληθινής πολιτικής

«H ΠΕΡΕΣΤΡΟΪΚΑ κατέστρεψε κοινωνικά τη Ρωσία και οδήγησε τη μοναδική

εναπομείνασα υπερδύναμη στην άνευ προηγουμένου επιδίωξη για παγκόσμια

κυριαρχία». Αυτή είναι η άποψη του Έρικ Χόμπσμπομ, ίσως του σημαντικότερου εν

ζωή ιστορικού, για την περεστρόικα, 20 χρόνια αργότερα.

Σε ομιλία του στο παγκόσμιο πολιτικό φόρουμ του Ιδρύματος Γκορμπατσόφ, που

διοργανώθηκε για τα 20 χρόνια μετά την περεστρόικα και η οποία αναδημοσιεύτηκε

στη βρετανική «Γκάρντιαν», ο συγγραφέας του έργου «H Εποχή των Άκρων: Ο

σύντομος 20ός αιώνας 1914-1991», σημειώνει πως «το τέλος της περεστρόικας

εκτόξευσε τη Ρωσία σε έναν χώρο κενό αληθινής πολιτικής, πέραν των συμβουλών

περί αχαλίνωτης ελεύθερης αγοράς που έδιναν Δυτικοί οικονομολόγοι, οι οποίοι

γνώριζαν ακόμα λιγότερα για το πώς λειτουργούσε η σοβιετική οικονομία απ’ ό,τι

γνώριζαν οι Ρώσοι ακόλουθοί τους για το πώς λειτουργούσε ο δυτικός

καπιταλισμός».

Σηματοδότησε, όμως, η περεστρόικα «το τέλος της ιστορίας»; Όχι, απαντάει ο

Χόμπσμπομ, τονίζοντας ότι το πείραμα που ξεκίνησε με την Οκτωβριανή Επανάσταση

δεν θα επαναληφθεί, «παρ’ ότι η ελπίδα που εκπροσωπούσε, τουλάχιστον αρχικά,

θα παραμείνει. Και η τεράστια κοινωνική ανισότητα που έδωσε στον κομμουνισμό

την ιστορική του δύναμη τον περασμένο αιώνα, δεν μειώθηκε έως σήμερα». «Αυτό

που έχουμε σήμερα», συνεχίζει, «είναι μία υπερδύναμη που εξωπραγματικά

επιδιώκει να κατοχυρώσει μία μόνιμη παγκόσμια κυριαρχία, δίχως ιστορικό

προηγούμενο».

Όπως επισημαίνει ο διαπρεπής φιλόσοφος και ιστορικός, ακόμα πιο αμφισβητήσιμη

είναι η ευρύτερη, σχεδόν εγελιανή, έννοια της φράσης του Φουκουγιάμα, περί του

«τέλους της Ιστορίας». Υπονοεί ότι η Ιστορία έχει ένα τέλος – επικρατεί δηλαδή

μία παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία, η οποία αναπτύσσεται χωρίς όρια, σε

κοινωνίες που διέπονται από φιλελεύθερους δημοκρατικούς θεσμούς. «Δεν υπάρχει

ιστορική δικαίωση της τελεολογίας, είτε είναι είτε δεν είναι μαρξιστική, και

σίγουρα δεν υπάρχει καμία ιστορική βάση για να πιστεύουμε στη μονοσήμαντη και

ενιαία παγκόσμια ανάπτυξη», τονίζει ο Χόμπσμπομ. «Τόσο η επιστήμη της εξέλιξης

όσο και οι εμπειρίες του 20ού αιώνα, μας έχουν διδάξει ότι η εξέλιξη δεν έχει

κατεύθυνση τέτοια που να μας επιτρέπει συγκεκριμένες προβλέψεις για τις

μελλοντικές κοινωνικές, πολιτισμικές και πολιτικές συνέπειές της».

Και ποια η άποψή του για την πεποίθηση ότι οι ΗΠΑ ή η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν

πετύχει έναν τρόπο διακυβέρνησης που και επιθυμητός είναι και προορισμένος να

κατακτήσει τον κόσμο, χωρίς να μεταλλάσσεται ιστορικά, και με σίγουρη την

ιστορική μονιμότητά του; «Είναι το τελευταίο των ουτοπικών εγχειρημάτων που

χαρακτήρισαν τον περασμένο αιώνα. Αυτό που χρειάζεται ο 21ος αιώνας, είναι

κοινωνική ελπίδα και ιστορικός ρεαλισμός».