Συνέβη προχθές. Αλλά πώς δεν συνέβη μέρες, εβδομάδες ή ακόμη και μήνες νωρίτερα; Πώς αυτή η οργή που ξέσπασε επί δικαίων και αδίκων στον καταυλισμό της Μόριας βρισκόταν σε καταστολή ως την περασμένη Κυριακή; Πώς συνεχιζόταν η ζωή σε έναν καταυλισμό χωρητικότητας 3.000 ατόμων, ο οποίος έφτασε να φιλοξενεί περισσότερα από 12.000;
Η ανθρώπινη αντοχή μπορεί να δίνει μια απάντηση. Τα ανθρώπινα όρια δείχνουν ανεξάντλητα απέναντι στην κακουχία. Ή μπορεί να δείχνουν χωρίς να είναι. Οπως φαίνεται, αρκεί μια στιγμή για να εξαντληθεί και το τελευταίο ίχνος υπομονής, αρκεί μια σύμπτωση ή ένα τυχαίο γεγονός για να σκάσει η οργή και ο πόνος σαν ηφαίστειο.
Δεν μπορεί να ξέρει κανείς ποιο ήταν αυτό το τυχαίο γεγονός, φαινομενικά ασήμαντο στην αρχή, που προκάλεσε ό,τι έγινε στη Μόρια, ποια ήταν η θρυαλλίδα που έσπασε για να υπενθυμίσει πως τα ανθρώπινα όρια δεν είναι ανεξάντλητα. Μπορεί όμως να καταγράψει αυτό που συνέβη έως τότε. Μπορεί να θυμηθεί πώς η Μόρια έγινε όχι μόνο η «ντροπή της Ευρώπης», αλλά και μια τρύπα όπου χάθηκαν πολλά χρήματα και πως ανάμεσα στη λιγότερο ή περισσότερο επαγγελματική ευαισθησία των πολλών υπήρχαν και εκείνοι που είδαν την προσφυγική κρίση και τις μεταναστευτικές ροές με το κυάλι του κέρδους. Πόσοι πλούτισαν ανάμεσα στις μερίδες του φαγητού και τη διαχείριση των κονδυλίων; Τι απέγινε όλος αυτός ο πακτωλός των χρημάτων που δεν κατέληγε μόνο σε μη κυβερνητικές οργανώσεις με αναγνωρισμένη ευαισθησία και αναγνωρισμένο έργο αλλά και στις τσέπες των εμπόρων του πόνου;
Δεν έστησαν όμως οι έμποροι του πόνου τη Μόρια. Σε πολλούς από εκείνους που παρακολουθούν από κοντά το δράμα και όχι συγκυριακά, υπάρχει η αίσθηση πως η Μόρια δεν έγινε ένας τόπος μαρτυρίου από αδυναμία ή ανικανότητα στην αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης αλλά από έναν στυγνό επικοινωνιακό υπολογισμό. Η Μόρια, λένε, ήταν ένα σχέδιο αποτροπής. Η «ντροπή της Ευρώπης» ήταν το μήνυμα. Και αποδέκτες του μηνύματος ήταν όλοι εκείνοι που σκέπτονταν να αφήσουν την κόλαση ενός πολέμου εάν ήταν πρόσφυγες ή της ανέχειας εάν ήταν μετανάστες για να αναζητήσουν τη σωτηρία ή μια καλύτερη ζωή στην Ευρώπη. Να φύγουν για να πάνε πού; Να φύγουν για να κλειστούν σε μια κόλαση που μπορεί να είναι χειρότερη από την κόλαση της ανέχειας ή να απελπίζει ακόμη περισσότερο και από την κόλαση του πολέμου;
Η Μόρια ως σχέδιο αποτροπής ήταν, σύμφωνα με αυτό το σενάριο, η «λύση» απέναντι στα ενδοευρωπαϊκά σύνορα που έκλειναν το ένα μετά το άλλο και μια ευρωπαϊκή συμφωνία με την Τουρκία που δεν λειτουργούσε. Ηταν η «απάντηση» στην αδυναμία της Ευρώπης, ή την απροθυμία, να αντιμετωπίσει την προσφυγική κρίση συλλογικά και όχι ως πρόβλημα συνόρων που αφορά μόνο τους ακρίτες της. Την Ελλάδα και την Ιταλία, αλλά όχι τη Γερμανία, την Ολλανδία και την Πολωνία. Τη Λέσβο, τη Σάμο και τη Λαμπεντούζα αλλά όχι την ευρωπαϊκή ενδοχώρα.
Από αυτή την άποψη, το τυχαίο γεγονός δεν ήταν και τόσο τυχαίο. Η θρυαλλίδα ήταν προϊόν ενός πολιτικού εργαστηρίου. Η όχι και τόσο απρόβλεπτη συνέπεια ενός πειράματος που έφτασε την ανθρώπινη αντοχή στα όριά της.
