Οταν ο κυβερνητικός εκπρόσωπος εμφανίστηκε εκτάκτως, την Τετάρτη, στην τηλεόραση για να δηλώσει πως «όσοι δυσφορούν μπορούν να κατεβούν από το τρένο», όλοι καταλάβαμε ότι ήθελε να δείξει στον Νίκο Κοτζιά την πόρτα της εξόδου. Και ήθελε να το κάνει τσιτάροντας Ανδρέα, για να επιδιορθώσει, διά της επικλήσεως του αειμνήστου, το τραυματισμένο προφίλ ενός πρωθυπουργού που την προηγουμένη είχε ζητήσει από τους υπουργούς του να δεσμευτούν πως δεν θα τον ρίξουν.

Αλλά το τρένο του Τζανακόπουλου μοιραία ήρθε να μας θυμίσει το τρενάκι του Καμμένου. Εκείνη την πολιτική διαφήμιση όπου ο μέλλων υπουργός Αμυνας, όλο χαμόγελο και αυτοπεποίθηση, μάθαινε έναν σκανταλιάρη και αδέξιο μικρό Αλέξη πώς να οδηγεί τρενάκι χωρίς να εκτροχιάζεται. Ηταν Ιανουάριος του 2015, παραμονές εκλογών. Το σποτ ήταν έξυπνο, κάπως υποτιμητικό για τον εν αναμονή πρωθυπουργό, αλλά αποτελεσματικό. Και προφητικό. Ο Καμμένος προεξοφλούσε τη σύνθεση της επόμενης κυβέρνησης, αποκαλύπτοντας τη στερεότητα ενός αρραβώνα ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ, που είχε τελεσθεί, ενώπιον μαρτύρων, πολύ πριν από τον Ιανουάριο του ’15.

Φλασμπάκ. Στις εκλογές του μεγάλου σεισμού, τον Μάιο του 2012, ο ΣΥΡΙΖΑ είχε συγκεντρώσει περίπου ένα εκατομμύριο ψήφους (16,7%) και οι ΑΝΕΛ 670.000 (10,6%). Ο μεταξύ τους συσχετισμός δύναμης ήταν ακόμη ρευστός. Δεν ήταν σαφές ποιος από τους δύο, ο Τσίπρας ή ο Καμμένος, θα ήταν ο ηγέτης του μπλοκ της αντιμνημονιακής αγανάκτησης. Εναν μήνα αργότερα, τον Ιούνιο, ο εσωτερικός ανταγωνισμός είχε κριθεί. Ο ΣΥΡΙΖΑ με 27% ήταν ο μεγάλος εταίρος σε μια αντιμνημονιακή παράταξη, όπου ο μικρότερος εταίρος είχε περιοριστεί στο 7,5%.

Η εικόνα του εσωτερικού τους ανταγωνισμού γίνεται ευκρινέστερη αν τη δούμε σε μικρή κλίμακα. Ο Δήμος Ασπροπύργου είναι ένα καλό παράδειγμα. Το 2009, το ΠΑΣΟΚ είχε πάρει 51% και η ΝΔ 26%. Τον Μάιο του ’12, οι ΑΝΕΛ ήταν πρώτο κόμμα με 25% (με το ΚΚΕ στη δεύτερη θέση και τη Χρυσή Αυγή στην τρίτη). Ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε τέταρτος με μόλις 12%. Τον Ιούνιο, όμως, ο ΣΥΡΙΖΑ εκτοξεύθηκε στην πρώτη θέση με 26% και οι ΑΝΕΛ έπεσαν στην τρίτη θέση με 17%. Πώς έγινε αυτό; Η ΝΔ είχε αυξήσει, μεταξύ Μαΐου και Ιουνίου, τη δύναμή της, το ΠΑΣΟΚ είχε μείνει στάσιμο, τα κέρδη του ΣΥΡΙΖΑ προέρχονταν από τη δεξαμενή των ΑΝΕΛ και δευτερευόντως του ΚΚΕ.

Για έναν περίπου χρόνο, από τον Ιούνιο της αγανάκτησης έως τον Ιούνιο των εκλογών, δόθηκε μια μάχη για την «αντιμνημονιακή ηγεμονία» ανάμεσα σε δύο πολιτικούς χώρους που διέφεραν ριζικά ως προς την πολιτική και ιδεολογική καταγωγή, αλλά συναντιόντουσαν σε ένα κοινό αφήγημα, με τον Καμμένο να το εκφέρει σε μια πιο «μπρουτάλ» εκδοχή. Η έκβαση της αναμέτρησης δεν ήταν προδιαγεγραμμένη. Ισως μάλιστα ο Καμμένος να ξεκινούσε με καλύτερες προϋποθέσεις. Γι’ αυτόν η ανορθολογική, συνωμοσιολογική αντιμνημονιακή μυθοπλασία δεν απαιτούσε καμία ιδεολογική ή πολιτιστική μετακίνηση. Ηταν ο φυσικός του χώρος. Για τον Τσίπρα ήταν δυσκολότερο. Επρεπε να μετακινήσει μια ολόκληρη πολιτική παράδοση, την παράδοση της Αριστεράς, στους αντίποδές της. Μα το κατάφερε. Και το έκανε έγκαιρα. Ηδη τον Μάρτιο του 2010, πριν καν από το Μνημόνιο, είχε κατορθώσει να πει (σε μια συνέντευξη στην «Ελευθεροτυπία») πως η χρεοκοπία δεν υπάρχει, είναι «παραμύθι με δράκο». Και πως «αυτό που παίζεται, στην πραγματικότητα, δεν είναι τίποτε παραπάνω από μια σχεδιασμένη κερδοσκοπική επίθεση των περίφημων δανειστών μας». Ο Καμμένος δεν θα μπορούσε να το έχει πει καλύτερα. Και δεδομένου ότι ο Καμένος είναι ο Καμμένος, ήταν αδύνατον να κερδίσει τον Τσίπρα σε αυτήν τη μάχη για την ηγεμονία.

Υστερα συνέβησαν πράγματα που ξέρουμε και πράγματα που δεν ξέρουμε, βρέθηκαν προξενητές, μεσολαβητές και ο Τσίπρας με τον Καμμένο από ανταγωνιστές έγιναν σύμμαχοι, δεμένοι μ’ έναν αρραβώνα εξουσίας αρκετά πριν από τις εκλογές του 2015.

Το βάθος αυτής της ιστορίας εξηγεί γιατί είναι τόσο δύσκολο να σπάσει η σχέση, ακόμη και τώρα που ο Καμμένος μοιάζει με ανώφελο πολιτικό βάρος. Το τέλος, όμως, κάποια στιγμή και με κάποιο κόστος αναπόφευκτα, θα έρθει. Και μετά; Κάποιοι ελπίζουν ότι το «κόμμα Τσίπρα», απαλλαγμένο από το βαρίδι του Καμμένου και συγχωρεμένο για τις «υπερβολές» της αντιμνημονιακής του εποχής, θα μετασχηματιστεί σε ένα νέου τύπου, αριστερόστροφο κόμμα εξουσίας. Αλλά εκείνος, ο συνοδηγός του τρένου, θα είναι εκεί να τους θυμίζει τις μέρες τις παλιές – όπως καταλήγει ο Σαββόπουλος στο τραγούδι που διάλεξε ο Κοτζιάς για τον ποιητικό του αποχαιρετισμό.