Ο μπαμπάς λείπει στα Σκόπια για δουλειές

Ελλάδα και ΠΓΔΜ μπορεί να μην καταφέρνουν να συμφωνήσουν μεταξύ τους για το θέμα της ονομασίας της δεύτερης εδώ και 27 ολόκληρα χρόνια, όμως πίσω από τον διπλωματικό πόλεμο και τις εθνικές μυθολογίες οι δύο χώρες κάνουν μπίζνες που ανθούν, ακόμη και με μερικά, ενδιαφέροντα, σκαμπανεβάσματα.

Η ΠΓΔΜ είναι ένας επενδυτικός παράδεισος με μερικά πολύ πραγματικά προβλήματα. Με τη φορολογία επιχειρήσεων στο 10%, γρήγορες διαδικασίες ίδρυσης επιχείρησης και νομοθεσία που αντιγράφει τα ευρωπαϊκά πρότυπα, οι γείτονες βρίσκονται στην κατάταξη των ιδανικών χωρών για την επιχειρηματικότητα της Παγκόσμιας Τράπεζας.

Σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία, η Ελλάδα είναι στην όγδοη θέση της κατάταξης των χωρών προέλευσης άμεσων ξένων επενδύσεων στην ΠΓΔΜ για το 2017 και εκτοξεύεται στην τρίτη θέση της κατάταξης των άμεσων ξένων επενδύσεων σωρευτικά. Το ενδιαφέρον είναι ότι η Ελλάδα κέρδισε το χάλκινο μετάλλιο στις επενδύσεις το διάστημα 1997-2016, χρονιά στην οποία έγινε μια βαθιά βουτιά στον πάτο της κατάταξης, με αποεπένδυση ύψους 15,69 εκατ. ευρώ, για να επιστρέψει δριμύτερη με επενδύσεις 5,54 εκατ. ευρώ την επόμενη χρονιά.

Οικονομία σε κρίση. Το 2017 ήταν, άλλωστε, μια χρονιά ανακατατάξεων για τη γειτονική χώρα. Η κορύφωση της πολιτικής κρίσης στην οποία είχε εισέλθει η ΠΓΔΜ από το 2014 και η κατάρρευση της κυβέρνησης Γκρούεφσκι κάτω από ένα βουνό από σκάνδαλα και ποινικές υποθέσεις παρέσυραν μαζί τους το επενδυτικό περιβάλλον και τις προβλέψεις για την οικονομία. Και έπειτα, αυτό που ξεκίνησε ως μια κρίση της κυβέρνησης του VMRO και του Νίκολα Γκρούεφσκι προσωπικά, πήρε άλλα χαρακτηριστικά με το ξεδίπλωμα της υπόθεσης «Τιτανικός». Η έρευνα αυτή έφερε τον πρώην πρωθυπουργό και το μισό του υπουργικό συμβούλιο να κατηγορούνται για μια μακρά λίστα αδικημάτων όπως η εκλογική νοθεία, η καταπάτηση εκλογικών δικαιωμάτων και το λάδωμα. Η υπόθεση εξελίχθηκε σε μια μείζονα θεσμική κρίση για τη γείτονα χώρα, με τους επενδυτές και τους οίκους αξιολόγησης να παρακολουθούν και να καταγράφουν το πού θα «κάτσει η μπίλια» και πολλές χώρες να «παγώνουν» τη μακρά δραστηριότητα στην περιοχή.

Το αποτέλεσμα; Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ κατακρημνίστηκε, η χώρα βρέθηκε στη 90ή θέση στον Δείκτη Διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας το 2016 και στην 107η το 2017, κι έκανε μια απότομη βουτιά στον δείκτη διακυβέρνησης της Παγκόσμιας Τράπεζας, η οποία σημείωνε, μεταξύ άλλων, τη διαπίστωση ότι με τη θεσμική κατάρρευση που βίωνε η ΠΓΔΜ περίπου διαλύθηκε και η κρατική της μηχανή, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό για όποιον θέλει να κάνει δουλειές εκεί. Αντίστοιχα κακή είναι και η εικόνα του συστήματος απονομής δικαιοσύνης. Οπως εξηγούν επίσημες εκθέσεις, π.χ. ο οδηγός Overseas Business Risks της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου αλλά και επιχειρηματίες που έχουν δραστηριοποιηθεί στην ΠΓΔΜ, καταβάλλεται προσπάθεια βελτίωσης της Δικαιοσύνης, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας, η οποία όμως χρειάζεται ακόμη πολλή δουλειά.

Παράλληλα, οι διεθνείς εταιρείες συμβούλων επενδύσεων και οι επίσημες κρατικές εκθέσεις επισημαίνουν εμφατικά την ανάγκη επίλυσης της διαφωνίας με την Ελλάδα.

Αντιστροφή κλίματος. Τον Μάιο του 2017, τη διακυβέρνηση αναλαμβάνει ο συνασπισμός υπό τον Ζόραν Ζάεφ, ο οποίος καταφέρνει να επαναφέρει τις θετικές προβλέψεις και να αντιστρέψει τους φόβους των επενδυτών, κόβοντας δαπάνες και υποσχόμενος την επίλυση του Μακεδονικού και την πρόσδεση στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ. Για όποιον αμφέβαλλε δηλαδή για το αν είχε δίκιο ο Κλίντον με το «είναι η οικονομία, ηλίθιε».

Στις αρχές του 2018, λοιπόν, ο οίκος Fitch αναβάθμισε την ΠΓΔΜ σε ΒΒ+, τονίζοντας, μεταξύ άλλων, πόσο θετικά είναι «τα διπλωματικά σήματα» για τις «εκκρεμότητες» με την Ελλάδα.

Εκκρεμότητες που δεν έχουν εμποδίσει πάντως μερικές μεγάλες και σημαντικές ελληνικές επιχειρήσεις να έχουν ούτως ή άλλως ισχυρή παρουσία στην ΠΓΔΜ. Στη χώρα λειτουργούν περίπου 400 επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων, με μεγαλύτερη (αριθμητικά) παρουσία στους κλάδους της κλωστοϋφαντουργίας, των τροφίμων, των κατασκευών και του εμπορίου. Σε πορεία ανάπτυξης βρίσκονται οι τομείς του τουρισμού και του real estate, ενώ μέσα στα επόμενα χρόνια αναμένονται εξελίξεις και πιθανές ευκαιρίες στις τηλεπικοινωνίες και τις εξορύξεις.

Οι 10 μεγαλύτερες επιχειρήσεις με ελληνικό χρήμα και χρώμα στην ΠΓΔΜ