Σε ανοιχτή συζήτηση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με τίτλο «Ηγεσία υπέρ της Ειρήνης», που πραγματοποιήθηκε στην έδρα του διεθνούς οργανισμού με πρωτοβουλία της Σλοβενίας, αναδείχθηκαν οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η διεθνής κοινότητα. Η Σλοβενία, η οποία προεδρεύει του Συμβουλίου για τον μήνα Δεκέμβριο, υπογράμμισε ότι ο κόσμος βρίσκεται αντιμέτωπος με «μια σύγκλιση σοβαρών και αλληλένδετων κρίσεων».
Πολλές χώρες συμφώνησαν ότι οι ένοπλες συγκρούσεις έχουν φθάσει «στο υψηλότερο σημείο από την ίδρυση του Οργανισμού», ενώ η περιφρόνηση του διεθνούς δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αυξάνεται. Παράλληλα, τονίστηκε ότι το πολυμερές σύστημα υφίσταται «σοβαρή πίεση» σε όλα τα επίπεδα.
Ωστόσο, αρκετές αντιπροσωπείες επισήμαναν πως, παρά τις δυσκολίες, «η διεθνής συνεργασία είναι πιο απαραίτητη από ποτέ» και ότι «δεν υπάρχει πραγματική εναλλακτική του ΟΗΕ». Υπογράμμισαν ότι ο Οργανισμός πρέπει να ενισχύσει τη δυναμική και την αποτελεσματικότητά του απέναντι σε παγκόσμιες απειλές, από την κλιματική αλλαγή έως την τεχνολογική επιτάχυνση.
Ο ρόλος του Γενικού Γραμματέα και η επόμενη μέρα
Κατά τη συζήτηση για τον ρόλο του Γενικού Γραμματέα, επισημάνθηκε ότι ο επικεφαλής του ΟΗΕ οφείλει να λειτουργεί ως «ο πρώτος διπλωμάτης», αξιοποιώντας εργαλεία όπως «καλές υπηρεσίες, διαμεσολάβηση, διευκόλυνση, προληπτική διπλωματία» και, όπου απαιτείται, την εφαρμογή του Άρθρου 99.
Η διαδικασία επιλογής του νέου Γενικού Γραμματέα, που θα ξεκινήσει το επόμενο έτος, συνδέθηκε με την ανάγκη για ισχυρή ηγεσία σε περιβάλλον δημοσιονομικής στενότητας και διεθνούς αστάθειας. Πολλά μέλη τόνισαν τη σημασία «καλύτερης εκπροσώπησης των γυναικών στην ηγεσία των Ηνωμένων Εθνών».
Η ελληνική θέση
Η Ελλάδα, μέσω του Αναπληρωτή Μονίμου Αντιπροσώπου Ιωάννη Σταματέκου, υπογράμμισε ότι η συζήτηση εντάσσεται σε μια ευρύτερη προσπάθεια ενίσχυσης της ηγεσίας του ΟΗΕ. Ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης είχε επισημάνει πως «ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών πρέπει να παραμείνει η πυξίδα μας» και ότι η ανανεωμένη ηγεσία είναι κρίσιμη «για τη διασφάλιση της ειρηνικής επίλυσης διαφορών».
Η ελληνική αντιπροσωπεία ανέφερε ότι ο Χάρτης παρέχει «στέρεη βάση για έναν ενεργητικό και δεσμευμένο Γενικό Γραμματέα», ενώ η ουσιαστική αξιοποίηση των εργαλείων πρόληψης «ενισχύει τις ικανότητες του ΟΗΕ για την αποτροπή συγκρούσεων».
Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στην πρόσφατη «επίκληση του Άρθρου 99 αναφορικά με την κρίση στη Γάζα», την πρώτη από το 1989, την οποία η Ελλάδα χαρακτήρισε «ιστορικό παράδειγμα αρχών και ηγεσίας θεμελιωμένης στον Χάρτη σε μια στιγμή βαθιάς ανάγκης».
Μεταρρυθμίσεις και προτεραιότητες
Αναφορικά με τις μεταρρυθμίσεις, η Ελλάδα υπογράμμισε ότι ο επόμενος Γενικός Γραμματέας πρέπει να προωθήσει με συνέπεια τη μεταρρύθμιση UN80, ώστε ο Οργανισμός να γίνει «πιο αποτελεσματικός, πιο αποδοτικός και πιο βιώσιμος». Επεσήμανε ότι «δύσκολες επιλογές και προσεκτική ιεράρχηση» θα είναι αναπόφευκτες λόγω των παγκόσμιων συνθηκών.
Η ελληνική αντιπροσωπεία διατύπωσε τρεις βασικές προσδοκίες για το μέλλον: υλοποίηση της UN80 με έμφαση στη βιωσιμότητα και τη συνοχή του Οργανισμού, υπεράσπιση του Χάρτη και του διεθνούς δικαίου και ανάδειξη της πρόληψης ως κεντρικού πυλώνα της δράσης του ΟΗΕ, μέσω έγκαιρης εμπλοκής και συνεργασίας με περιφερειακούς φορείς και την κοινωνία των πολιτών.
Διαδικασία επιλογής και συλλογική ευθύνη
Η Ελλάδα επανέλαβε ότι η διαδικασία επιλογής του νέου Γενικού Γραμματέα πρέπει να παραμείνει «ανοικτή, χωρίς αποκλεισμούς, διαφανής και βασισμένη στην αξία». Παράλληλα, τόνισε πως «ήρθε η ώρα να εξεταστεί μια γυναίκα για αυτήν την ύψιστη διεθνή ευθύνη», με παράλληλη μέριμνα για «δίκαιη γεωγραφική εκπροσώπηση».
Ο κ. Σταματέκος σημείωσε ότι «η ηγεσία υπέρ της ειρήνης είναι συλλογική ευθύνη». Τόνισε ότι κανένας Γενικός Γραμματέας δεν μπορεί να επιτύχει «χωρίς ένα Συμβούλιο Ασφαλείας ενωμένο στην υπεράσπιση του Χάρτη». Όπως είπε, ο επόμενος Γενικός Γραμματέας θα πρέπει «να καθοδηγήσει τη διεθνή κοινότητα μέσα από ταραγμένες θάλασσες», αλλά είναι το Συμβούλιο που «πρέπει να δώσει τον άνεμο», γιατί «ο Χάρτης μάς καθοδηγεί· η ειρήνη μάς ενώνει».
