Γάμος ομοφύλων: Η Ολλανδία έγινε πρωτοπόρος το 2001

Ηταν 1η Οκτωβρίου 1999 όταν για πρώτη φορά στα χρονικά απέκτησε νομική υπόσταση η ένωση ομόφυλων ζευγαριών υπό μορφή συμφώνου συμβίωσης. Δύο χρόνια αργότερα, το 2001, η Ολλανδία κατοχύρωσε την ισότητα των πολιτών στον γάμο, για να ακολουθήσουν 24 χώρες της Ευρώπης, εκ των οποίων οι 15 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Στην αμερικανική ήπειρο, ο πρώτος γάμος ομοφύλων είχε πραγματοποιηθεί πολύ νωρίτερα, το 1971, όταν ένα ζευγάρι από τη Μινεσότα απέκτησε άδεια γάμου χρησιμοποιώντας ένα νομικό «παραθυράκι». Ο γάμος τους αναγνωρίστηκε επίσημα το 2019 έπειτα από μακρόχρονη νομική μάχη και ενώ είχε προηγηθεί το 2015 η ιστορική απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου για τη νομιμοποίηση των γάμων ομοφύλων σε όλη την επικράτεια των Ηνωμένων Πολιτειών. Μία δεκαετία νωρίτερα, το 2005, ο Καναδάς υπήρξε η πρώτη χώρα στο Δυτικό Ημισφαίριο που είχε νομιμοποιήσει τους γάμους ομοφύλων.

Οσο περνά ο καιρός όλο και περισσότερες χώρες αναγνωρίζουν τον γάμο ομοφύλων ως ανθρώπινο δικαίωμα. Αυτή τη στιγμή είναι νόμιμος σε 35 χώρες, ο συνολικός πληθυσμός των οποίων ανέρχεται σε 1,3 δισεκατομμύριο, περίπου το 17% του παγκόσμιου πληθυσμού. Σε διεθνή κλίμακα, οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν  σταθερά αυξητική τάση στην υποστήριξη προς την αναγνώριση του γάμου ομοφύλων. Σύμφωνα με το Pew Research Center, η πλειονότητα των χωρών που έχουν κατοχυρώσει νομικά τον γάμο ομοφύλων βρίσκονται στη Δυτική Ευρώπη. Πρόκειται για τις: Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία, Ελβετία, Σουηδία, Φινλανδία, Ισπανία, Σλοβενία, Πορτογαλία, Νορβηγία, Ολλανδία, Μάλτα, Λουξεμβούργο, Ιρλανδία, Ισλανδία, Εσθονία, Δανία, Βέλγιο, Αυστρία και Ανδόρα. Η διαφορά με την Ανατολική Ευρώπη είναι σημαντική, σε παγκόσμια κλίμακα «ο σεβασμός και η αναγνώριση των δικαιωμάτων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας συμβαδίζει με το δημοκρατικό πρόσημο των κοινωνιών», αναφέρει το Freedom House, αμερικανική οργάνωση για τα δικαιώματα των πολιτών.

Το πλαίσιο για την τεκνοθεσία των ομόφυλων ζευγαριών είναι πιο περίπλοκο. Αρχικά η νομιμοποίηση του γάμου σε ευρωπαϊκές χώρες δεν συνοδευόταν με την αναγνώριση του δικαιώματος αυτού, όμως την τελευταία δεκαετία τα πράγματα έχουν αλλάξει. Βέβαια, παραμένουν διαφοροποιήσεις ως προς το ζήτημα της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και της παρένθετης μητρότητας για ζευγάρια ανδρών. Για παράδειγμα, στο Βέλγιο η παρένθετη μητρότητα είναι νόμιμη, κάτι που δεν ισχύει σε Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία και Σουηδία. Στη Γαλλία τα ζευγάρια γυναικών απέκτησαν το δικαίωμα σε τεχνητή γονιμοποίηση με δότη μόλις το 2021. Ελάχιστες είναι οι χώρες που επεκτείνουν το δικαίωμα παρένθετης μητρότητας σε ομόφυλα ζευγάρια, όπως η Νότια Αφρική, το Ισραήλ και η Κούβα.

Η κοινοτική νομοθεσία δεν επιβάλλει τη νομοθέτηση υπέρ του γάμου ή της τεκνοθεσίας, εντούτοις σειρά οδηγιών της Κομισιόν και ψηφισμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενθαρρύνουν τα κράτη-μέλη να απέχουν από κάθε μορφή διακρίσεων που μπορεί να υφίσταται η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Το 2021 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο απεφάνθη ότι τα ομόφυλα ζευγάρια και τα παιδιά τους πρέπει να αναγνωρίζονται ως οικογένεια σε όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ, ακόμα και σε χώρες που η νομοθεσία τους δεν αναγνωρίζει την ισότητα στον γάμο, προκειμένου να γίνεται σεβαστό το δικαίωμα του παιδιού στην ελεύθερη κυκλοφορία. Η απόφαση ελήφθη μετά την άρνηση της Βουλγαρίας να χορηγήσει έγγραφα ταυτότητας στην κόρη ενός ομόφυλου ζευγαριού.