Δεν είναι ανεπίτρεπτο, ακόμα κι αν αγνοεί κανείς τη βιογραφία ενός συγγραφέα, να αναρωτιέται σε ποιο βαθμό υπάρχει ένα αυτοβιογραφικό στοιχείο στο μυθιστόρημα ή στα διηγήματά του, έστω κι αν οι εικασίες του δεν μπορούν να επαληθευθούν. Τόσο περισσότερο που ο πεζογράφος Διαμαντής Αξιώτης με τα δεκαεννέα διηγήματα του βιβλίου «Με χίλιους τρόμους γενναίος» φαίνεται να προσφέρει ένα κλειδί για την αναγνώριση του αυτοβιογραφικού στοιχείου. Ενα κλειδί συγκλονιστικό μια και συνιστά έναν τρόπο για τη σχετική προσέγγιση ακόμα και των αριστουργημάτων της λογοτεχνίας, ενώ άφοβα μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ως εξαιρετικό το ομώνυμο βιβλίο, παρά την επιφύλαξη που υπαινίσσεται το αρχικό σχόλιο. Καθώς πρόκειται για δεκαεννέα διηγήματα που, παρά την τεράστια θεματική τους απόκλιση, ένα υπόγειο θερμό ρεύμα φαίνεται να τα φέρνει σε μια τέλεια επαφή ανάμεσά τους. Χωρίς το ένα να χρειάζεται το άλλο για να συμπληρωθεί, μια και η εσωτερική τους οικονομία τα εμφανίζει αυτοτελώς ολοκληρωμένα.

Το αντάμωμα

με τους Μεγάλους

Οπως σε κάθε σημαντικό πεζογράφο η επιλογή των χαρακτήρων συνιστά μια ανθρωπογεωγραφία, έτσι ακριβώς η αντίστοιχη του Διαμαντή Αξιώτη θα πιστώνεται εφεξής στον ίδιο ως μια ακριβή ιδιότητά του. Οπως ακριβώς στον Δημήτρη Χατζή και στον Μένη Κουμανταρέα με τους αναγνωρίσιμους χαρακτήρες τους, είτε πρόκειται για ανθρώπους είτε για τόπους, και με την υψηλή τέχνη του υπαινιγμού τους –αν και για διαφορετικούς λόγους στον καθένα –να συναντάται με τον δημιουργό των «Πλωτών γυναικών» σε μια εξίσου εκπλεπτυσμένη μορφή της. Το γεγονός λοιπόν ότι το περιεχόμενο φαίνεται να πετάει όταν ο συγγραφέας υποδύεται μια αλλότρια εμπειρία ή αναπαριστά μια συνθήκη που δεν έχει καμία σχέση μαζί της –δεν είναι λίγα τα διηγήματα όπου ομολογείται ένας φόνος –σε οδηγεί στο συμπέρασμα πως αν «κάθεται» το περιεχόμενο σε ένα διήγημα, είναι γιατί δυσκολεύεται να βολέψει ο δημιουργός του τη βιογραφική αναφορά. Αυτή η «ασυμφωνία» σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ένα διήγημα καταλήγει άνευρο όταν περιγράφονται κανονικοί ανθρώπινοι χαρακτήρες («Διακοπές στη Λήμνο»), είναι τα μοναδικά και αμελητέα, θα πρόσθετε κανείς, μειονεκτήματα σε μια σειρά εξαιρετικά χαρισματικών διηγημάτων.

Η ανάδυση των ηρώων μέσα από το ιστορικό βάθος

Με πρώτο και κυρίαρχο στοιχείο την υποχώρηση των μεγάλων πολιτικών και ιστορικών γεγονότων σε ένα βάθος ώστε να υπάρχουν σχεδόν καταχρηστικά και μόνον ως πλαίσιο για τη μεμονωμένη περιπέτεια ενός ανθρώπου που εξελισσόταν παράλληλα με αυτά –την αδιάφορη για όλους ενώ συντελούνταν. Οπως για παράδειγμα το αίτημα για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, πριν από εξήντα χρόνια, ο Καραμανλής, ο Μακάριος, ο Γέρος της Δημοκρατίας, ο Καραολής και ο Δημητρίου να συνεχίζουν να υπάρχουν προκειμένου να μην ξεχαστεί το πόσο υπέφερε, τις μέρες των διαδηλώσεων, βαριά άρρωστη σε ένα ξενοδοχείο της Αθήνας η μητέρα του ήρωα στο διήγημα «Η μπίλια στο ζερό». Μια ανάμνηση τόσο καταλυτική τα επόμενα χρόνια για τον ίδιο τον γιο ώστε να «καθαγιάζεται» ακόμα και ο φόνος του περισσότερο ως η εκρηκτική αφύπνιση μιας ανάγκης προκειμένου να διαιωνιστεί μια αρχέγονη εμπειρία παρά ως μια ακραία διανοητική ή ψυχική διαταραχή.

Ο τρόμος δεν αποτελεί ιδιοκτησία κανενός

Οσο κι αν ο τίτλος «Με χίλιους τρόμους γενναίος» μοιάζει λίγο παλιομοδίτικος και μακρύς, τελικά είναι ο μόνος που αναγνωρίζεται ως ο πιο σύμφωνος με το βιβλίο. Εστω και αν θα ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθούν και άλλοι τίτλοι διηγημάτων όπως «Ο χορός του Βαρτάν», «Η αρχαία κνήμη», «Ανδρας ερωμένη» ή «Το παραμύθι του Ερζινκάν» προκειμένου να στεγαστεί το σύνολο των δεκαεννέα διηγημάτων του βιβλίου. Μια και ο τρόμος δεν αποτελεί ιδιοκτησία κανενός –τουλάχιστον στα διηγήματα του Διαμαντή Αξιώτη –και εξίσου τον μοιράζονται η μικρή Βενίσα από το Καλιβάτσι της Αλβανίας –έστω κι αν προσπαθεί να πετάξει όπως ο Μπάτμαν -, ο δόκιμος επικεφαλής μιας ομάδας επτά στρατιωτών που έχει αναλάβει τη φύλαξη μιας αποθήκης πυρομαχικών, ο γερο-Λάμπρος που δεν του έχει απομείνει κανείς και βάζει στο σπίτι του ενοικιαστήρια για να έρχεται σε επαφή με τον κόσμο ή ο Κυριάκος από το Ολβιο του Νέστου που συστήνεται ως Βορειοηπειρώτης με το όνομα Κιόκα. Θα τους αναγνώριζε κανείς ως βγαλμένους από την ίδια μήτρα που, αν και χωρίς καμία επαφή μεταξύ τους, κατά έναν παράδοξο τρόπο οι εσωτερικοί λογαριασμοί τού ενός απηχούν τους αντίστοιχους του άλλου. Ενώ τελικά όσο μονήρεις ή ερμητικά κλειστοί κι αν είναι, ελάχιστα μας χρειάζεται η ονομασία των τόπων απ’ όπου προέρχονται –αν δηλαδή πρόκειται για επαρχιώτες, κατοίκους μεγάλων πόλεων ή αλλοδαπούς –προκειμένου να τους γνωρίσουμε, αφού το περίκλειστο του χαρακτήρα τους μεταφέρει την καταγωγή τους ευκρινέστερα σε σχέση με οποιαδήποτε γεωγραφικής φύσεως πληροφορία.

Ενσωματώνοντας παράταιρα στοιχεία

Οσο όμως εντυπωσιάζει η έλλειψη επαφής ανάμεσα σε ομοειδή άτομα, με συνέπεια κάθε χαρακτήρας να διατηρεί μια τρομακτική αυτονομία, εξίσου εντυπωσιάζει ο τρόπος του Διαμαντή Αξιώτη να σκάβει το μέσα των ηρώων του, το αθέατο, το άγνωστο ακόμα και για τους ίδιους, μιλώντας για φλιτζανάκια του καφέ, για αθλητικές φόρμες ή για ένα ορεκτικό καμωμένο με ντομάτες, γιαούρτι και βασιλικό. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η τέχνη ενός συγγραφέα που μπορεί να ενσωματώνει και να ομογενοποιεί τα πιο παράταιρα στοιχεία, δημιουργώντας τη λογική ακολουθία μιας αφήγησης, που ηχεί συναρπαστική στην περίπτωση του «Με χίλιους τρόμους γενναίος». Αν δεν υπήρχε ένα επιπλέον στοιχείο, που μαρτυρά μια εξ εγκάτων, όσον αφορά τον κάθε ήρωα, εξομολόγησή του, με τον τρόπο που τη διαρθρώνει ο Διαμαντής Αξιώτης. Εννοούμε ακριβώς το να ανασαίνουν φυσιολογικά μέσα σε κάθε διήγημα, όπως τα φλιτζανάκια του καφέ και οι αθλητικές φόρμες, στίχοι του Γιάννη Αγγελάκα, φράσεις που περιέχονται στα βιβλία του Σαλβαδόρ Νταλί «Η απόκρυφη ζωή μου» και «Ημερολόγιο μιας μεγαλοφυΐας» ή τα ονόματα του Κώστα Κεντέρη και του Πέτερ Στάιν.

Περισσότερο από μια μυθοποίηση της πραγματικότητας με το να καταχωρίζονται όλα αυτά σε μια επινοημένη ιστορία, θα ισχυριζόταν κανείς πως έχουμε μία ακόμα πιο δραστική πραγματικότητα των ηρώων με το να εφευρίσκουν οι τελευταίοι το πραγματικό. Αν σώνει και καλά θα έπρεπε να ανακαλύψουμε ένα επιμύθιο που όμως κανένα απολύτως διήγημα δεν το υπαινίσσεται και μόνον ο τίτλος μάς κάνει να το υποθέτουμε, είναι πως η τολμηρή, εκτεθειμένη τέχνη για να πραγματοποιηθεί χρειάζεται δημιουργούς κυριολεκτικά έντρομους υπαρξιακά, ερωτικά και κοινωνικά.

Διαμαντής Αξιώτης

Με χίλιους τρόμους γενναίος

Εκδ. Κίχλη

Σελ. 208

Τιμή: 13 ευρώ