Υβόννη Μαλτέζου: «Φερόμασταν απερίσκεπτα και φτάσαμε σε αδιέξοδο»

«Πάντα όταν έρχομαι στην πρόβα είναι σαν να απομονώνομαι από όλα τα προβλήματα που υπάρχουν γύρω μου και να παίρνω χαρά και δύναμη από την όλη διαδικασία. Γίνομαι άλλος άνθρωπος, αλλάζει η διάθεσή μου και χαμογελάω. Εξω από το θέατρο τα πράγματα είναι δύσκολα, όπως και η καθημερινότητά μας». Με αυτά τα λόγια η Υβόννη Μαλτέζου περιγράφει στιγμές από τις πρόβες που ξεκίνησε πριν από δύο μήνες για την παράσταση του έργου «Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας» του Φρίντριχ Ντίρενματ που ανεβαίνει στο θέατρο Βρετάνια.

Το έργο είναι γραμμένο το 1955 και η ιστορία διαδραματίζεται σε μια κωμόπολη της Κεντρικής Ευρώπης η οποία βρίσκεται σε παρακμή. Οικονομική και ηθική. Οι πολίτες περιμένουν με αγωνία τη συμπολίτισσα και πλούσια κυρία που θα τους επισκεφθεί ύστερα από 45 χρόνια για να λύσει το οικονομικό τους πρόβλημα. Τους προσφέρει ένα δισεκατομμύριο υπό έναν όρο: να σκοτώσουν τον άνδρα που την πρόδωσε. «Είναι η πλουσιότερη γυναίκα του κόσμου» σημειώνει η Υβόννη Μαλτέζου. «Και θέλω να σταθώ σε αυτά που έχει γράψει ο Ντίρενματ για το ποια είναι αυτή η κυρία και το τι σημαίνει για αυτούς. Η Κλερ Ζαχανασιάν ούτε τη δικαιοσύνη συμβολίζει ούτε το σχέδιο Μάρσαλ ούτε καν την Αποκάλυψη. Είναι μονάχα αυτό που είναι. Η πλουσιότερη γυναίκα του κόσμου που με την περιουσία της είναι σε θέση να συμπεριφέρεται σαν ηρωίδα αρχαιοελληνικής τραγωδίας. Απόλυτα. Απάνθρωπα. Κάπως σαν Μήδεια».

Στο δεύτερο σημείο που στέκεται η ηθοποιός είναι στον τρόπο με τον οποίο το έργο συνδέεται με το σήμερα: «Τον ήρωα περιτριγυρίζουν οι πολίτες του Γκίλεν, άνθρωποι όπως εμείς. Δεν πρέπει να φανούν διόλου κακοί. Αρχικά φαίνονται αποφασισμένοι να απορρίψουν την προσφορά και δημιουργούν διαρκώς χρέη όχι με σκοπό να σκοτώσουν τον Ιλ (τον συμπολίτη τους), αλλά από απερισκεψία, από μια αίσθηση πως όλα θα τακτοποιηθούν. Και εμείς κάναμε διαρκώς χρέη», συνεχίζει, «παίρναμε συνεχώς δάνεια και φερόμασταν απερίσκεπτα μέχρι που φτάσαμε σε αδιέξοδο και στην κρίση που ζούμε τώρα. Και το λέει και ο Ιλ κάποια στιγμή ότι «η πόλη κάνει χρέη. Με τα χρέη αυξάνεται η ευμάρεια και μαζί με την ευμάρεια και η ανάγκη να με σκοτώσουν». Και εμείς ζούσαμε σε μια πλαστή ευμάρεια και δεν αναρωτιόμασταν από πού βρίσκονται αυτά τα λεφτά».

ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΕΣ. Ενώ οι πολίτες της πόλης στην αρχή αρνούνται σθεναρά την πρόταση της πλούσιας κυρίας, σιγά σιγά αρχίζουν και ενδίδουν. Μεταμορφώνονται σταδιακά. Η μόνη που αντιστέκεται σε ένα μεγάλο μέρος του έργου είναι η δασκάλα, η διευθύντρια του σχολείου που ερμηνεύει η ίδια. Είναι μια συντηρητική γυναίκα που προσπαθεί να πει την αλήθεια και τελικά αρχίζει και πίνει για να ξεπεράσει το ηθικό της πρόβλημα. Μέχρι που και εκείνη αναγκάζεται να αλλάξει. «Νομίζω είναι πολύ σημαντικό το θέμα της δημοκρατίας που θίγει ο συγγραφέας» συμπληρώνει η ηθοποιός. «Υποδεικνύει δηλαδή την παγίδα της δημοκρατίας από τα συλλογικά πιστεύω τα οποία σε καθορίζουν και σε πνίγουν. Κατά τον Ντίρενματ, η δημοκρατία μπορεί να σε οδηγήσει σε έναν ολοκληρωτισμό ιδιοτέλειας. Οι κάτοικοι, για παράδειγμα, αποφασίζουν από κοινού, δημοκρατικά δηλαδή, την εξόντωση του παλιού εραστή της πλούσιας κυρίας. Παγιδεύεσαι από μια συλλογικότητα που είναι ιδιοτελής. Και η δασκάλα σε αυτή τη συλλογικότητα παγιδεύεται και δεν μπορεί να είναι μόνη της και να αντιμετωπίσει όλη αυτή την αλλαγή και την απόφαση που οι άλλοι έχουν πάρει. Και έτσι συναινούν όλοι σε ένα έγκλημα».

Με τη Μίρκα Παπακωνσταντίνου, η οποία ερμηνεύει την πλούσια κυρία, γνωρίζονται από την ομάδα του Ελεύθερου Θεάτρου. «Επικοινωνούμε και καταλαβαινόμασταν με βλέμματα. Στην εποχή μας υπήρχε ένας διαχωρισμός ανάμεσα στο εμπορικό και το ποιοτικό θέατρο που δεν υπάρχει σήμερα. Τότε που είχα τελειώσει τη σχολή του Εθνικού Θεάτρου, ένας ηθοποιός έπρεπε να υπογράψει ένα χαρτί ότι συμφωνεί με το καθεστώς. Αλλιώς θα έπρεπε να δουλέψει στο εμπορικό θέατρο. Εμείς προτιμήσαμε να φτιάξουμε ομάδες και γι’ αυτό οι περισσότεροι κάναμε και άλλες δουλειές. Ο,τι είχαμε τα βάζαμε στην ομάδα και στην παραγωγή, σε ένα κοινό ταμείο, και έτσι γίνονταν οι παραστάσεις. Νομίζω ότι ήταν πιο εύκολα τότε. Ισως η νεότητα, δεν ξέρω. Υπήρχε αυτή η πίστη στην ομάδα, που ήταν σαν να αποφάσιζε κατά το 50% η εποχή για σένα. Δεν μπορούσες να κάνεις και διαφορετικά, γιατί ήσουν και πολιτικοποιημένος».