Υστερα από 60 χρόνια μόνιμης διαμονής στο Παρίσι, βραβευμένος με Οσκαρ και ένας από τους θεμελιωτές σκηνοθέτες του σύγχρονου πολιτικού κινηματογράφου, επιμένει να συστήνεται ως Αρκάς. Δεν είναι η πρώτη φορά που πολιτικά κόμματα τον προσεγγίζουν. Ομως τώρα το όνομά του παίζει μετ’ επιτάσεως στα σενάρια για την επικείμενη εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας.

Η ηλεκτρονική του διεύθυνση περιλαμβάνει τον τόπο καταγωγής του: Arcadia, δηλαδή Αρκαδία! Και τη χρονολογία της γέννησής του: 1933. Στα 81 του και ύστερα από 60 χρόνια μόνιμης διαμονής στο Παρίσι, ο Κώστας Γαβράς, βραβευμένος με Οσκαρ και με τον κατακτημένο τίτλο ενός από τους θεμελιωτές του σύγχρονου πολιτικού κινηματογράφου, μοιάζει να επιμένει να συστήνεται ως Αρκάς.

Αλλωστε, μέσα σε αυτά τα χρόνια ο μικρότερος γιος του ελασίτη από τα Λουτρά Ηραίας είναι σαν να μην έφυγε ποτέ από την πατρίδα. Και όχι μόνο γιατί περνάει τα καλοκαίρια του στο διακριτικό σπίτι του στην Τζια. Αλλά κυρίως γιατί ο καταξιωμένος σήμερα σκηνοθέτης φαίνεται να μην έχει κόψει –και ούτε πρόκειται να κόψει ποτέ –τον «ομφάλιο λώρο» που συνδέει το θυμικό του με ένα 20χρονο ψαρωμένο παλικαράκι. Εκείνο που το 1954, απογοητευμένο –αλλά καθόλου παραιτημένο –από τις κλειστές πόρτες που έβρισκε στη μετεμφυλιακή Ελλάδα λόγω των αριστερών του καταβολών, μάζεψε τα ελάχιστα γαλλικά που είχε μάθει παπαγαλία στο σχολείο και την έκανε για τη Γαλλία. Μια χώρα που ακόμη, όπως ο ίδιος λέει, τα λεξικά της στο λήμμα «Ελληνας» έγραφαν: «Αυτός που κλέβει στα χαρτιά και αυτός που κατάγεται από την Ελλάδα».

Ισως αυτός είναι ένας από τους λόγους που το όνομά του παίζει μετ’ επιτάσεως στα σενάρια για την επικείμενη εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας. Οι άλλοι λόγοι είναι οι προφανείς: διεθνώς αναγνωρισμένος, αποδεδειγμένα άμεμπτος και μη διαπλεκόμενος, εμφανώς δημιουργικός ώστε να μην περιοριστεί στον ρόλο του Προέδρου που «έβλεπε τις παρελάσεις να περνούν», βαθιά πολιτικοποιημένος και ουσιαστικά αριστερός, με την αποδοχή όμως και της Δεξιάς.

ΟΧΙ ΣΤΣ ΜΟΔΕΣ. Δεν είναι η πρώτη φορά που πολιτικά κόμματα τον προσεγγίζουν για να τον εντάξουν στο ψηφοδέλτιό τους. Η προτελευταία πάντως ήταν στις εκλογές του 2012, όταν ο Βαγγέλης Βενιζέλος τον είχε προσεγγίσει για την πρώτη θέση στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας. Η απάντησή του ήταν ευγενική μεν (η ευγένειά του είναι τόσο χαρακτηριστικά σταθερή, που μπορεί να εκληφθεί ακόμη και ως επιθετική), αρνητική δε.
Λίγο πριν από τις φετινές εκλογές τον είχε επισκεφθεί στο Παρίσι, ύστερα από δική του μάλιστα πρωτοβουλία, ο Αλέξης Τσίπρας για τον οποίο ο Κώστας Γαβράς σχημάτισε μια πολύ θετική γνώμη. «Είναι νέος, άφθαρτος, φρέσκος» έχει πει σε πρόσφατη συνέντευξή του. «Πολλές από τις ιδέες του θα άλλαζαν τον κόσμο. Το ερώτημα είναι αν θα τον αφήσουν και αν ο περίγυρός του θα του το επιτρέψει».

Ο Γαβράς (που όταν τον ακούς να μιλά σου δίνει την εντύπωση ότι διατηρεί ακόμη την αρκαδική προφορά του λαξευμένη από το γαλλικό αξάν) έχει ένα ακόμη αυταπόδεικτο χαρακτηριστικό που συγκαταλέγεται, θεωρητικά βέβαια, στις αρετές του ιδεατού, ιδανικού πολιτικού. Δεν υποκύπτει σε τρέχουσες σκοπιμότητες. Οπως δεν υπέκυψε στις κινηματογραφικές μόδες την εποχή που, νέος ακόμη, συμμετείχε στη θεμελίωση του σύγχρονου γαλλικού σινεμά.

Μια παρέα ήταν με τον Ζαν-Λικ Γκοντάρ στις αρχές της δεκαετίας του 1960, τότε που έσκαγε και σάρωνε η Nouvelle Vague, το Νέο Κύμα του γαλλικού κινηματογράφου.

Αυτός ο μικροκαμωμένος Ελληνας, όμως, κολυμπούσε κόντρα στα κύματα. Χωρίς να έχει χνάρια πάνω στα οποία να πατήσει, επέμενε στο πολιτικό σινεμά. Στις ταινίες-καταγγελίες των αμερικανοκίνητων δικτατοριών αλλά και του σοβιετικού καθεστώτος. Ετσι, τη μια χρονιά (1970) γυρίζει το «Ζ» που αναφέρεται στη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη και στο ελληνικό παρακράτος και την επόμενη (1971) στην «Ομολογία» περιγράφει τη δίκη τού Αρθουρ Λόντον από τα στημένα σταλινικά δικαστήρια. Για να φτάσει στην προτελευταία του ταινία «Παράδεισος στη Δύση» (2009) όπου για πρώτη φορά, περιγράφοντας την ουτοπία του ονείρου για μια καλύτερη ζωή, χρησιμοποιεί και κωμικά στοιχεία. Στην πιο πρόσφατη, το «Κεφάλαιο», ασχολείται με τις τράπεζες ενώ πέρυσι τέτοια εποχή, σχολιάζοντας τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, άφησε να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να κάνει ταινία για τη Χρυσή Αυγή.

ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ. Το «Ζ», με πρωταγωνιστή τον Ιβ Μοντάν, ήταν μόλις η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του, αλλά ειδικά για εμάς τους Ελληνες αυτή που στη γλώσσα του μάρκετινγκ θα ονομάζαμε «το trade mark του». Ταξίδευε αεροπορικώς το 1967, λίγες ημέρες πριν από το πραξικόπημα των συνταγματαρχών, από την Αθήνα στο Παρίσι και μέσα στο αεροπλάνο διάβασε το βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού. Είχε αναλάβει ήδη τη σκηνοθεσία δύο ταινιών, αλλά τις ανέβαλε για το «Ζ». Που μόνο στις ΗΠΑ έκανε 12 εκατομμύρια εισιτήρια. Και προτάθηκε για πέντε Οσκαρ. Πήρε τελικά δύο. Καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας –που κατοχυρώθηκε στην Αλγερία αφού, μεσούσης της χούντας, δεν θα μπορούσε να είναι ελληνική παραγωγή –και μοντάζ.
Θεωρητικά η μεγαλύτερη επιτυχία του είναι ο «Αγνοούμενος» (1982) με πρωταγωνιστές τον Τζακ Λέμον και τη Σίσι Σπέισεκ. Στις Κάννες, Χρυσό Λιοντάρι για τον Γαβρά και βραβείο καλύτερου ανδρικού ρόλου για τον Λέμον και Οσκαρ καλύτερου σεναρίου, που επίσης υπέγραφε ο σκηνοθέτης. Ομως, το ότι κατόρθωσε ένας Ελληνας, άγνωστος μεταξύ αγνώστων τότε, όχι μόνο να μπει στην πολύ κλειστή Γαλλική Ταινιοθήκη, αλλά να φτάσει να γίνει και πρόεδρός της, αποτελεί μια ειδικού βάρους επιτυχία.

Αν ψάξετε για φωτογραφίες του Κώστα Γαβρά στο Διαδίκτυο, σε δυο – τρεις θα δείτε δίπλα του μια εντυπωσιακή γυναίκα που προσπαθεί επιμελώς να κρύψει το πρόσωπό της. Είναι η Μισέλ Ρε, σύντροφος ζωής εδώ και μισό αιώνα. Εκπάγλου καλλονής το 1963, όταν τον γνώρισε, γύρισε την ωραία πλάτη της σε μια λαμπερή καριέρα μοντέλου που είχε κάνει στις πασαρέλες του Ιβ Σεν Λοράν και της Σανέλ για να αφοσιωθεί σε εκείνον, αλλά και να υπηρετήσει, με τον τρόπο που η ίδια εννοούσε, τις (αριστερές) πολιτικές πεποιθήσεις της. Σήμερα έχουν τρία παιδιά –τον 40χρονο Αλέξανδρο, την 38χρονη Ελένη και τον 31χρονο Ρομέν που κάνει τη δική του πολύ επιτυχημένη κινηματογραφική καριέρα –και πέντε εγγόνια.

Και κάτι τελευταίο που συνήθως αποσιωπάται στα «σοβαρά» δημοσιεύματα που αφορούν τον Κώστα Γαβρά. Πρόκειται, ακόμη και σε αυτήν την ηλικία, για έναν εξαιρετικά γοητευτικό άνδρα. Οι γυναίκες θα το επιβεβαιώσουν!