Στους παλαιότερους Θεσσαλονικείς είναι γνωστή με την ονομασία «ΙΚΑ». Και αυτό γιατί για μία εικοσαετία (1952-1972) η Βίλα Μορντώχ λειτούργησε ως πολυιατρείο του Ιδρύματος. Η ζωή της ωστόσο αρχίζει πριν από αρκετά χρόνια, το 1905. Τότε, στη διασταύρωση των οδών Βασιλίσσης Ολγας και 25ης Μαρτίου οικοδομείται το διώροφο κεραμοσκεπές κτίσμα, βάσει των σχεδίων του έλληνα αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη. Διαθέτει ημιυπόγειο και σοφίτα, εκείνο όμως που κάνει τη βίλα ιδιαιτέρως ξεχωριστή είναι η γωνιακή πυργοειδής διαμόρφωσή της με τον τρούλο.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, πρόκειται για ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής που αναπτύχθηκε στην περιοχή των Πύργων ή Εξοχών της Θεσσαλονίκης –η περιοχή ξεκινά από την παραλιακή λεωφόρο και εκτείνεται έως και την Επαυλη Αλλατίνη (επίσης στη Λεωφ. Βασιλίσσης Ολγας). Και αυτό γιατί στο συγκεκριμένο κτίριο συνυπάρχουν νεοκλασικά, μπαρόκ, αρτ νουβό και αναγεννησιακά στοιχεία. Σήμα κατατεθέν του αρχοντικού ωστόσο είναι η ζωγραφική διακόσμηση του εσωτερικού του κτιρίου από τον τούρκο καλλιτέχνη Νουρεντίν: φρούτα, λουλούδια και φυτικά θέματα κοσμούν τους τοίχους. Μάλιστα, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Πολιτισμού, το γεγονός ότι ο Νουρεντίν αμέσως μετά την οικοδόμιση της βίλας ζωγράφισε το εσωτερικό της μαρτυρείται και από την υπογραφή του τούρκου καλλιτέχνη στις τοιχογραφίες, που φέρουν το έτος κατασκευής τους, σε αραβική γραφή: Νουρεντίν 1905. Οι καλλιτεχνικές πινελιές πάντως δεν περιορίζονται μόνο στο εσωτερικό της βίλας. Στην αυλή της ξεπροβάλλουν το χάλκινο γλυπτό του Κυριάκου Καμπαδάκη και η μαρμάρινη «Καθιστή Γυναίκα» του γλύπτη Γιώργου Καλακαλλά.

Αρχικά ήταν κατοικία του τούρκου μεράρχου Σεϊφουλάχ Πασά. Είκοσι πέντε χρόνια μετά, το 1930, αγοράστηκε από τον Σαμουήλ Μορντώχ, από τον οποίο προέκυψε και η ονομασία της. Οπως αναφέρει και ο συγγραφέας του «Θεσσαλονίκης εγκόλπιον» Χρίστος Ζαφείρης, η ιστορία του συγκεκριμένου κτιρίου θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και ως περιπετειώδης. Και αυτό γιατί πρόκειται για ένα κτίριο που φιλοξένησε στις αίθουσές του μερικές από τις σημαντικότερες στιγμές της νεότερης ελληνικής Ιστορίας. Στην Κατοχή έγινε «φρούριο» των Γερμανών, στεγάζοντας γερμανικές υπηρεσίες. Μετά την Απελευθέρωση στο κτίριο μεταφέρθηκαν γραφεία του ΕΛΑΣ. Στα χρόνια του Εμφυλίου λειτούργησαν σε αυτό στρατιωτικές υπηρεσίες και το 1952 πουλήθηκε στο ΙΚΑ. Από το 1972 έως και τον σεισμό του 1978 η Βίλα Μορντώχ εγκαταλείφθηκε και λεηλατήθηκε, ώσπου περιήλθε στην ιδιοκτησία του Δήμου Θεσσαλονίκης και αποκαταστάθηκε πλήρως, εσωτερικά και εξωτερικά. Από το 1986 στεγάζει υπηρεσίες του δήμου. Πρόσφατα αποχώρησε από το κτίριο η αντιδημαρχία Πολιτισμού, ενώ παραμένει η υπηρεσία Τουρισμού. Θεωρείται έδρα της Δημοτικής Πινακοθήκης της Θεσσαλονίκης, αν και οι πίνακες δεν βρίσκονται εκεί αλλά στη Βίλα Μπιάνκα, λίγο παρακάτω στον ίδιο δρόμο.

Βίλα Μορντώχ

(Λεωφόρος Βασ. Ολγας 162, Θεσσαλονίκη)

– Χτίστηκε το 1905 από τον αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη

– Η ζωγραφική διακόσμηση του εσωτερικού ανήκει στον τούρκο καλλιτέχνη Νουρεντίν

– Το όνομά της το οφείλει στον δεύτερο ιδιοκτήτη της, τον Σαμουήλ Μορντώχ

ΑΥΡΙΟ:

Πύργος Χαροκόπου