Ξέρουμε πως οι καρκίνοι μεγαλώνουν και επιδεινώνονται. Όμως τα δεδομένα από δύο δεκαετίες προληπτικών ελέγχων για καρκίνους του μαστού και του προστάτη θέτουν τη θέση αυτή υπό αμφισβήτηση.
Oι προληπτικοί έλεγχοι βρίσκουν όγκους που θα ήταν θανατηφόροι αν δεν αντιμετωπίζονταν με θεραπεία, όμως φαίνεται ότι βρίσκουν επίσης πολλούς μικρούς όγκους που δεν θα δημιουργούσαν πρόβλημα αν τους αφήναμε ήσυχους, αν δεν είχαν ανακαλυφθεί με τον προληπτικό έλεγχο. Ήταν προορισμένοι να σταματήσουν να αναπτύσσονται από μόνοι τους ή να συρρικνωθούν ή ακόμη, τουλάχιστον στην περίπτωση μερικών καρκίνων του μαστού, να εξαφανιστούν.

«Η παλιά άποψη είναι πως ο καρκίνος είναι μια γραμμική διαδικασία», λέει ο δρ Μπάρνετ Κρέιμερ, διευθυντής στον κλάδο πρόληψης ασθενειών στα αμερικανικά Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας. «Ένα κύτταρο μεταλλάσσεται και σιγά σιγά συμβαίνουν κι άλλες μεταλλάξεις. Υποτίθεται πως οι μεταλλάξεις δεν αναστρέφονται αυθορμήτως».

Τι λένε οι ειδικοί

Όμως τώρα, λέει ο δρ Κρέιμερ, γίνεται ολοένα και πιο σαφές ότι οι καρκίνοι χρειάζονται και άλλα πράγματα, εκτός από τις μεταλλάξεις, για να αναπτυχθούν. Χρειάζονται τη συνεργασία των γύρω κυττάρων, ακόμη και «ολόκληρου του οργανισμού, του προσώπου», του οποίου το ανοσοποιητικό σύστημα ή τα επίπεδα των ορμονών μπορεί να περιορίσουν ή να τροφοδοτήσουν έναν όγκο. Ο καρκίνος, λέει ο δρ Κρέιμερ, είναι μια δυναμική διαδικασία.

Όγκοι που εξαφανίσθηκαν είναι γνωστό ότι υπήρξαν σε κρούσματα καρκίνου των όρχεων. Ο δρ Τζόναθαν Επστάιν του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς λέει ότι δεν συμβαίνει συχνά, αλλά συμβαίνει. Ένας νεαρός μπορεί να έχει ένα εξόγκωμα στον όρχι του, αλλά όταν οι γιατροί αφαιρούν το όργανο, το μόνο που βρίσκουν είναι μια μεγάλη ουλή. Ο όγκος που υπήρχε εκεί έχει φύγει. Ή βλέπουν μια μεγάλη ουλή και έναν μικροσκοπικό όγκο επειδή, μέχρι να αφαιρεθεί ο όρχις, πάνω από το 95% το όγκου έχει εξαφανιστεί από μόνο του.

Ο καρκίνος των όρχεων είναι ασυνήθιστος. Οι περισσότεροι από τους άλλους καρκίνους δεν εξαφανίζονται. Όμως υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι καρκίνοι μπορεί να υποχωρούν ή να σταματούν και οι ερευνητές αναγκάζονται να επανεκτιμήσουν τις αντιλήψεις τους για το τι είναι ο καρκίνος και για το πώς αναπτύσσεται.

Σπάνιο φαινόμενο

Βεβαίως οι καρκίνοι συνήθως δεν εξαφανίζονται και ουδείς προτείνει να αποφεύγουν οι ασθενείς τη θεραπεία επειδή υπάρχουν τέτοια τυχαία περιστατικά. «Βιολογικά είναι ένα σπάνιο φαινόμενο να σημειώσει ύφεση ένας προχωρημένος καρκίνος», λέει ο δρ Μάρτιν Γκλιβ, καθηγητής Ουρολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας. Όμως το να ξέρει κανείς περισσότερα για το πώς αναπτύσσονται οι όγκοι και μερικές φορές οπισθοχωρούν μπορεί να βοηθήσει τους γιατρούς να αποφασίζουν ποιους όγκους μπορούν να αφήσουν ήσυχους και ποιους πρέπει να υποβάλουν σε θεραπεία, κάτι που τώρα στις περισσότερες περιπτώσεις δεν γνωρίζουν.

Τα καρκινικά κύτταρα και τα προκαρκινικά κύτταρα είναι τόσο συνηθισμένα που σχεδόν όλοι οι άνθρωποι μέσης ή μεγάλης ηλικίας είναι γεμάτοι απ΄ αυτά, λέει η Θία Τίλστι, καθηγήτρια Παθολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο. Το γεγονός αυτό ανακαλύφθηκε κατά τις νεκροψίες ανθρώπων που πέθαναν από άλλες αιτίες χωρίς να έχουν ιδέα ότι είχαν καρκινικά ή προκαρκινικά κύτταρα. Δεν είχαν μεγάλους όγκους ούτε συμπτώματα καρκίνου. «Το πραγματικά ενδιαφέρον ερώτημα», λέει η δρ Τίλστι, «δεν είναι τόσο γιατί παθαίνουμε καρκίνο, όσο το γιατί δεν παθαίνουμε».