Το Σύμπαν όπωςένα παραμύθι

Ας διακτινιστούμε κάπου κοντά. Βρισκόμαστε στη Σέριφο. Είναι ένα ανοιξιάτικο βραδάκι, δεν έχει ψύχρα και είμαστε ξαπλωμένοι στην αμμουδερή παραλία της Βαγιάς. Χωριά και οικισμοί είναι σε μεγάλη απόσταση και, χάρη στην απουσία φωτορρύπανσης, απολαμβάνουμε τον έναστρο ουρανό. Εχουμε φτιάξει και δροσερά ποτά και σε ειδυλλιακές συνθήκες κοιτάμε τ’ άστρα. Εξωτισμός. Εκεί ψηλά, πέρα μακριά, υπάρχει όμως ένας άλλος εξωτισμός. Πλανήτες, αστέρες, ο γαλαξίας, νεφελώματα, μαύρες τρύπες, κουάρκ, ύλη, αντιύλη και πάει λέγοντας.

Αν το ταξίδι στη Σέριφο –με ολιγοήμερη παραμονή –μπορεί με συντηρητικούς υπολογισμούς να κοστίζει περίπου 600 ευρώ, μια πτήση για δύο με επιστροφή και περίπατο στη Σελήνη εκτιμάται ότι στο τέλος της δεκαετίας θα διαμορφωθεί στο 1,5 εκατ. δολάρια. Δυσθεώρητο ποσό για την παρέα της Σίφνου. Αν και το ταξίδι στο Σύμπαν μπορεί να είναι εφικτό και με μηδαμινό κόστος. Δεν απαιτεί καμία προετοιμασία, ιατρικές εξετάσεις, ειδικό εξοπλισμό. Θέλει μόνο φαντασία και ελάχιστο χρόνο, όσο χρειάζεται η ανάγνωση του βιβλίου «Το Σύμπαν στα χέρια σας» (εκδ. Καλέντης) του διεθνούς φήμης αστροφυσικού Κριστόφ Γκαλφάρ, πνευματικού τέκνου του σπουδαίου Στίβεν Χόκινγκ.

Το ταξίδι στο Σύμπαν αρχίζει από τις πρώτες αράδες του κειμένου. Δεν απαιτούνται ειδικές γνώσεις. Ο Γκαλφάρ, ικανός χειριστής του γραπτού λόγου, με ισορροπημένες δόσεις χιούμορ, με παραδείγματα διαρκώς στη ροή του κειμένου και με απλή γραφή, κάνει κατανοητά για τον μέσο αναγνώστη ό,τι στα μάτια του μοιάζουν με κινέζικα.

Ο διεθνούς φήμης αστροφυσικός μάς προσφέρει ένα έργο εκλαϊκευμένης επιστήμης που εξηγεί την κβαντική μηχανική, τη γενική σχετικότητα και τη θεωρία χορδών όχι μέσα από αφηρημένα διαγράμματα και εξισώσεις, αλλά μέσα από την αφήγηση, σαν παραμύθι. Διαβάζοντάς το, μεταφερόμαστε στην επιφάνεια του θνήσκοντος Ηλίου, ταξιδεύουμε σε μακρινούς γαλαξίες, δοκιμάζουμε τη θανάσιμα ασφυκτική αγκάλη μιας μαύρης τρύπας και ξεδιπλώνονται μπροστά μας τα μυστήρια της φυσικής. Ο συγγραφέας μάς καλεί να κάνουμε ένα ταξίδι από τη Γη στο Διάστημα και να δούμε το «σπίτι» μας από την άλλη μεριά, αλλά και να κάνουμε την αντίθετη διαδρομή για να κατανοήσουμε τις αποστάσεις και τα μεγέθη. Ετσι διαμορφώνεται η αίσθηση της απεραντοσύνης του Σύμπαντος και ταυτόχρονα της μηδαμινότητας της ανθρώπινης ύπαρξης. Αποκτούμε αίσθηση για τη διάσταση του χρόνου, ο υπολογισμός του οποίου διαφέρει πολύ. Κάτι που εμείς θεωρούμε μεγάλης χρονικής διάρκειας, για τους μακρινούς λαμπερούς θεούς του Σύμπαντος είναι μια στιγμή. Για παράδειγμα μια σταθερή λάμψη ανάμεσα σε άλλες εκεί ψηλά μπορεί να υποδηλώνει σε εμάς την ύπαρξη ενός αστεριού. Αυτό όμως την ίδια στιγμή μπορεί να αποτελεί παρελθόν, να μην υπάρχει, αλλά εμείς να βλέπουμε τη λάμψη του που ταξιδεύει στο Διάστημα έως εμάς. Επίσης για να κατανοήσει ο αναγνώστης την απώλεια μάζας κατά την πυρηνική σύντηξη, ο Γκαλφάρ χρησιμοποιεί ως παράδειγμα την ανάμειξη ενός κιλού παγωτού βανίλιας με ένα κιλό ίδιας γεύσης και εξηγεί ότι δεν θα έχουμε δύο κιλά αλλά λιγότερο.

Η αφήγηση του επιστήμονα δημιουργεί αίσθηση ξενάγησης στο Διάστημα σε ασφαλείς συνθήκες ανάλογες με εκείνες που επικρατούν σε μια παράσταση θόλου ενός πλανητάριου.

Το βιβλίο –τιμήθηκε με το Α’ βραβείο επιστημονικού βιβλίου από το γαλλικό περιοδικό «Lire» το 2015 –είναι ευκολοδιάβαστο και ποσοστό επιτυχίας αναλογεί στον γνωστό μεταφραστή (και συγγραφέα) Μιχάλη Μακρόπουλο. Αν με κάθε πληροφορία δημιουργούνται νέοι νευρώνες στον εγκέφαλο, φανταστείτε τι συμβαίνει διαβάζοντας το «Σύμπαν στα χέρια σας».

Εύγλωττος τίτλος και ρεαλιστικός. Στις διαστάσεις ενός βιβλίου 473 σελίδων, μαζί με επίλογο, ευχαριστίες, πηγές και ευρετήριο, ο αναγνώστης κρατά εντέλει το Σύμπαν στα χέρια του. Μαθαίνει και κατανοεί τι είναι στιβάδες του παρελθόντος, ότι η Σελήνη είναι «παιδί» της Γης, ότι ένα δευτερόλεπτο ηλιακής ενέργειας αντιστοιχεί στις ενεργειακές ανάγκες του πλανήτη μας για μισό δισεκατομμύριο χρόνια, ότι όλοι οι πλανήτες, οι νάνοι πλανήτες, οι αστεροειδείς και οι κομήτες, διαμορφώνουν μια δεξαμενή δισεκατομμυρίων κομητών που σχηματίζει ένα πελώριο σφαιρικό νέφος το οποίο μοιάζει να καταλαμβάνει όλο το Διάστημα ανάμεσα στον Ηλιο και την επικράτεια άλλων αστέρων και ότι αυτή η δεξαμενή αποκαλείται Νέφος του Οορτ.

Λέγεται ότι ένα βιβλίο είναι καλό όταν ανοίγει παράθυρο στη σκέψη. Το «Σύμπαν στα χέρια σας» επιβεβαιώνει τη ρήση.