Ρουμανικά και γερμανικά μαχητικά αεροσκάφη του ΝΑΤΟ απογειώθηκαν χθες κοντά στα σύνορα της Ρουμανίας με την Ουκρανία για να ανταποκριθούν σε άλλη μία εισβολή drone, η οποία αυτή τη φορά διείσδυσε βαθύτερα από ποτέ στον ρουμανικό εναέριο χώρο – το Βουκουρέστι έκανε λόγο για «ρωσική πρόκληση», τη 13η που ανέφερε η Ρουμανία στον εναέριο χώρο της μέσα στον χρόνο. Τα περιστατικά με drones που βρίσκονται κοντά σε αεροδρόμια σε Γερμανία, Πολωνία, Βέλγιο, Εσθονία και Ρουμανία και τα συχνά περιστατικά δολιοφθορών αποτελούν ανατριχιαστικές υπενθυμίσεις για το πώς ο αδυσώπητος πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία θα μπορούσε εύκολα να επεκταθεί στην Ευρώπη.
Στη Γηραιά Ηπειρο έχει ξεκινήσει μια επείγουσα συζήτηση για την ανοικοδόμηση των ενόπλων δυνάμεων που συρρικνώθηκαν μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Μια συζήτηση που, όπως σημειώνουν οι «New York Times», απαιτεί δύσκολες αποφάσεις σε ζητήματα οικονομίας, πολιτικής και στρατιωτικής στρατηγικής. Και το ερώτημα που τίθεται είναι: υποχρεωτική ή εθελοντική στρατιωτική θητεία;
Για παράδειγμα, η Βρετανία αποφάσισε να επεκτείνει τις τάξεις των στρατιωτών και των εφέδρων πλήρους απασχόλησης που συρρικνώθηκαν κατά τη διάρκεια της ειρήνης μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, ωστόσο το ζήτημα του πώς να στρατολογηθούν εκατοντάδες χιλιάδες μέλη των ενόπλων δυνάμεων προκαλεί έντονες συζητήσεις. Επειτα από σημαντικές διαφωνίες στο εσωτερικό της, η γερμανική κυβέρνηση αποφάσισε αυτόν τον μήνα να παραιτηθεί από την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία υπέρ μιας εθελοντικής δύναμης. Προ ημερών, τα κυβερνώντα κόμματα της Γερμανίας συμφώνησαν να εισαγάγουν υποχρεωτική εγγραφή και ιατρικό έλεγχο για τους 18χρονους άνδρες.
Ωστόσο, οποιαδήποτε κίνηση προς την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία εξαρτάται από ξεχωριστή κοινοβουλευτική απόφαση που θα ενεργοποιηθεί μόνο αν η εθελοντική θητεία δεν καλύψει τις ανάγκες του στρατού. Η γερμανική κυβέρνηση θέλει να αυξήσει τον αριθμό των εν ενεργεία μελών των ενόπλων δυνάμεων σε 260.000 από 180.000 και των εφέδρων σε 200.000 από 50.000 κατά την επόμενη δεκαετία, για να δημιουργήσει τον «ισχυρότερο συμβατικό στρατό στην ΕΕ».
Η Κροατία ακολούθησε διαφορετικό δρόμο και, λίγες εβδομάδες νωρίτερα, επανέφερε την υποχρεωτική στράτευση, η οποία είχε καταργηθεί πριν από 18 χρόνια. Στην Πολωνία, βρίσκονται σε εξέλιξη σχέδια για κάθε άνδρα να περάσει από στρατιωτική εκπαίδευση, καθώς ο πρωθυπουργός της χώρας Ντόναλντ Τουσκ στοχεύει να υπερδιπλασιάσει τον στρατό της, σε 500.000 από 200.000. Και η Δανία, η οποία θέλει να αυξήσει τις δυνάμεις της από 70.000 σε 200.000 έως το 2030, επέκτεινε τη στρατολόγηση ώστε να συμπεριλάβει γυναίκες και να παρατείνει την περίοδο θητείας από τέσσερις σε έντεκα μήνες. «Η άμυνα χρειάζεται όλη τη μαχητική δύναμη που μπορούμε να κινητοποιήσουμε», δήλωσε ο Μάικλ Χίλντγκαρντ, υπουργός Αμυνας της Δανίας.
Αλλες χώρες επιλέγουν να ρίξουν το βάρος στην προσέλκυση εθελοντών για την εκπλήρωση των εθνικών στόχων και των δεσμεύσεων προς το ΝΑΤΟ. Η Βρετανία προσέλαβε μια ιδιωτική εταιρεία στρατολόγησης για να δημιουργήσει μια απλοποιημένη διαδικασία το 2027 για την ανοικοδόμηση των εξαντλημένων τάξεων του στρατεύματος. Και η Γαλλία ανακοίνωσε σχέδια για την έναρξη προαιρετικού προγράμματος στρατιωτικής θητείας τον επόμενο χρόνο.
Αύριο, ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν θα ανακοινώσει σχέδιο για εθελοντική στρατιωτική θητεία, με στόχο την ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων. Το σχέδιο, που αναμένεται να λάβει ευρεία πολιτική υποστήριξη, δεν προβλέπει υποχρεωτική θητεία, αλλά στοχεύει στην αύξηση του εκπαιδευμένου προσωπικού. Η Γαλλία θέλει να δημιουργήσει μια εφεδρική δύναμη 105.000 ατόμων έως το 2035, έναντι 44.000 το 2024. Η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία είχε καταργηθεί στη χώρα το 1997.
Τα τελευταία χρόνια, όπως σημειώνει το «Politico», οι γάλλοι πολιτικοί έχουν προτείνει τη στρατιωτική θητεία ως μέσο για την πειθαρχία των νέων ή τη δημιουργία κοινωνικής συνοχής. Τώρα, το κύριο κίνητρο είναι η αντιμετώπιση της απειλής που αποτελεί η Ρωσία. Και η Πολωνία έχει ως στόχο της να εκπαιδεύσει κάθε ενήλικο άνδρα για τον πόλεμο, αλλά δεν προχώρησε στην επανεισαγωγή της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας.
Οι υπολογισμοί για το πώς να οικοδομηθεί μια αποτελεσματική μαχητική δύναμη είναι περίπλοκοι. Ιδιαίτερα όταν, κατά μέσο όρο, λιγότεροι από το 1/3 των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ενωσης δήλωσαν ότι είναι πρόθυμοι να πολεμήσουν για τη χώρα τους, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Gallup το 2024.
Στην Ευρώπη, 12 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, έχουν κάποια μορφή υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις διαπίστωσαν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι στη Γερμανία, τη Γαλλία και την Πολωνία υποστηρίζουν την επαναφορά μιας μορφής υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας. Η εγγύτητα με τη Ρωσία είναι σαφώς ένας παράγοντας.
Η Φινλανδία, η οποία μοιράζεται σύνορα μήκους 1.340 χλμ. με τη Ρωσία, διατήρησε την υποχρεωτική θητεία ακόμη και μετά την πτώση της Σοβιετικής Ενωσης. Το ίδιο έκαναν και οι γειτονικές Νορβηγία και Δανία. Η Σουηδία επανέφερε την πρακτική για άνδρες και γυναίκες το 2017. Η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία, που γειτνιάζουν με τη Ρωσία, έχουν όλες παραλλαγές της υποχρεωτικής θητείας.
