«Το πιο σημαντικό μάθημα ζωής ήταν από τη γιαγιά Μαρίτσα…»

Ποιο πιστεύετε πως είναι το βιβλίο ή τα βιβλία που έχετε διαβάσει σε παιδική ή εφηβική ηλικία και αν δεν το είχατε ή δεν τα είχατε διαβάσει θα ήταν διαφορετικός ο προσανατολισμός σας;

Οι λογοτεχνικές μου επιλογές στην εφηβεία, την εποχή της χούντας, ήταν πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους. Από τον Ρίτσο, τον Σεφέρη, τον Καβάφη και τον Νερούδα, στον Σαίξπηρ, τον Καζαντζάκη, τον Καμί αλλά και την Τζέιν Οστεν που διάβαζα με μανία. Δύο βιβλία, όμως, σημάδεψαν τη μετέπειτα πορεία μου. Το πρώτο είναι η «Αναφορά στον Γκρέκο» του Νίκου Καζαντζάκη, που με έκανε να βλέπω τη ζωή ως πνευματικό σκαρφάλωμα στα ύψη των στόχων και των αξιών. Το δεύτερο είναι «Τα σταφύλια της οργής» του Τζον Στάινμπεκ, ένα βιβλίο που είχα αγαπήσει για την ένταση και το πάθος με το οποίο ζωγράφιζε τη ζωή μιας οικογένειας στη δίνη της μεσοπολεμικής Αμερικής, αλλά κυρίως για τον ύμνο στην ανθρωπιά που υπερνικά τον φόβο και την απελπισία των απλών ανθρώπων. Τα βιβλία αυτά και οι αναζητήσεις της εφηβείας μου ήρθαν έντονα στη μνήμη στα χρόνια της πρόσφατης χρηματοοικονομικής κρίσης, όταν υπήρξα μέρος της συλλογικής προσπάθειας να κρατηθεί η χώρα στην Ευρώπη και την ευρωζώνη.

Αν αντικαταστήσουμε με άνθρωπο του συγγενικού ή μη συγγενικού σας περιβάλλοντος το βιβλίο της πρώτης ερώτησης, ποιος θα ήταν ο άνθρωπος αυτός;

Ηταν η γιαγιά μου, Μαρίτσα Γιαννοπούλου, μια γενναία και δραστήρια Σμυρνιά, προικισμένη με την ιδιαίτερη ικανότητα των Μικρασιατών να αποδέχονται και να συνταιριάζουν διαφορετικές γλώσσες, κουλτούρες, γεύσεις, ακόμα και θρησκείες! Μια γυναίκα που βίωσε τον τραγικό ξεριζωμό του 1922 και λίγο μετά το κραχ του '29 στην Αθήνα. Η προσωπική της μάχη να κρατήσει όρθια την οικογένεια και το ζωντανό της παράδειγμα μου έμαθαν την αξία του «αγωνίζεσθαι» αλλά και τη σημασία των πνευματικών αξιών και της γνώσης. Ακόμη ηχούν στα αφτιά μου τα λόγια της όταν ήμουν μικρή: «Εσύ να σπουδάσεις, να γίνεις επιστήμων, κανείς δεν μπορεί να σου αρπάξει όσα έχεις στο κεφάλι σου και στην ψυχή σου. Και να μην παρατάς ποτέ την προσπάθεια».

Το πιο σημαντικό μάθημα ζωής που πήρα στη νιότη μου ήταν από τη γιαγιά Μαρίτσα…

Ποια µορφή τέχνης (θέατρο, λογοτεχνία, µουσική, ζωγραφική) αισθάνεστε να µονοπωλεί τα καλλιτεχνικά σας ενδιαφέροντα και να συνιστά µια καταφυγή για εσάς µέσα στον άγριο σηµερινό µας κόσµο;

Ολες οι τέχνες είναι καταφυγή και χάδι στις ψυχές μας σ' αυτήν την τόσο ρευστή περίοδο. Δυσκολεύομαι να διαλέξω. Πρόσφατα έκανα μια βουτιά στην καλλιτεχνική ιστορία της μεταπολεμικής και μεταπολιτευτικής Ελλάδας με μια επίσκεψη στο εξαιρετικό Μουσείο Χατζηκυριάκου - Γκίκα. Στην καθημερινότητά μου όμως η συστηματική καταφυγή είναι αναμφισβήτητα η μουσική! Με συντροφεύει στο περπάτημα/τρέξιμο, με συνοδεύει στην τηλεργασία, στις στιγμές χαλάρωσης και περισυλλογής. Αγαπώ πολύ τη συμφωνική μουσική και τον τελευταίο καιρό ακούω περισσότερο έργα της κλασικής περιόδου. Στην άγρια εποχή των πολλαπλών κρίσεων και των απρόβλεπτων και δυστοπικών εξελίξεων που βιώνουμε, μου χαρίζει ηρεμία η αρμονία της φόρμας, η «κανονικότητα» του κλασικισμού. Μου αρέσει επίσης πολύ το έντεχνο λαϊκό τραγούδι και η ροκ της εποχής μου, ανάλογα με τη διάθεση και τις συνθήκες. Δεν έχω ακόμη ξεκινήσει να πηγαίνω ξανά σε συναυλίες, ίσως το κάνω τώρα που σιγά σιγά υποχωρεί (;) η πανδημία.

Πιστεύετε πως η σύγχρονη τεχνολογία διευρύνει τις δυνατότητες επικοινωνίας των ανθρώπων ή προκαλεί µια ριζική αλλαγή στις ανθρώπινες σχέσεις;

Η νέα τεχνολογία διευκολύνει την επικοινωνία εκμηδενίζοντας αποστάσεις, προσφέροντας λύσεις και εναλλακτικές, με την πανδημία να δρα ως απίστευτος επιταχυντής αυτής της διαδικασίας. Τα οφέλη είναι πολλά και αναμφίβολα, για την εκπαίδευση, την εργασία αλλά και τη διαχείριση της καθημερινότητας.

Αυτή η ίδια όμως η νέα τεχνολογία κατέρριψε την έννοια της ιδιωτικότητας και της ασφάλειας σε κάθε πεδίο - κοινωνικό, εθνικό, δημόσιο - δίνοντας διέξοδο στον λαϊκισμό, στην τοξικότητα και στην παραπληροφόρηση. Οι άνθρωποι, μολονότι πιο κοντά παρά ποτέ στην Ιστορία, κλείνονται όλο και περισσότερο σε κουτάκια - κατηγορίες που ορίζουν οι αλγόριθμοι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τελικά απομακρύνονται.

Σε αυτό το πλαίσιο η προστασία των προσωπικών δεδομένων έχει αναδειχθεί σε μείζονα πρόκληση των κοινωνιών και των πολιτικών συστημάτων σε όλο τον κόσμο.

Αν σας προτεινόταν ένα µακροχρόνιο ταξίδι σε µια υψηλού πνευµατικού πολιτισµού χώρα ή σε µια χώρα του αποκαλούµενου Τρίτου Κόσµου µε µεγάλο ωστόσο ανθρωπολογικό ενδιαφέρον, ποια χώρα τελικά θα επιλέγατε;

Εχοντας ζήσει μερικά χρόνια στο Ηνωμένο Βασίλειο και κάποιο χρονικό διάστημα στη Γαλλία και στις ΗΠΑ, τα πνευματικά προπύργια της Δύσης μού είναι λίγο ως πολύ οικεία. Θα αναζητούσα λοιπόν το διαφορετικό, αυτό με το οποίο δεν ταυτίζομαι, και θα επέλεγα να πάω ανατολικά, να επισκεφθώ για μεγάλο διάστημα μια αναδυόμενη δύναμη όπως η Ινδία. Θα ήθελα να έχω χρόνο να περιδιαβάσω στις επαρχίες τής μεγάλης αυτής χώρας, να γνωρίσω τις πόλεις και τη ζωή στην ύπαιθρο. Θα μπορούσα έτσι να ζήσω και να μελετήσω από κοντά τις πολιτισμικές της ιδιαιτερότητες, τις κοινωνικές της ανισότητες και τον τρόπο που ενσωμάτωσε ή απέβαλε την εμπειρία της αποικιοκρατίας.