Ερρίκος Ιψεν (Γ΄)

Το 1976 ο ιδιοφυής Αλέξης Μινωτής ανέβασε στο Εθνικό Θέατρο τον «Γιάννη Γαβριήλ Μπόρκμαν» του Ιψεν, με συμπρωταγωνίστριες τη Βάσω Μανωλίδου και την Ελένη Χατζηαργύρη. Επ’ ευκαιρία αυτού του αριστουργήματος έκανα στην κριτική μου στο «ΒΗΜΑ» μια ιστορική προσέγγιση στην ευρωπαϊκή δραματουργία: «Ο «Μπόρκμαν» γράφτηκε και παίχθηκε το 1896, τη χρονιά που στη Ρωσία ανέβαινε η πρώτη αποτυχημένη παράσταση του «Γλάρου» του Τσέχωφ. Δέκα χρόνια αργότερα ο Γκόρκυ γράφει τη «Μάνα», μυθιστόρημα που έχει ως ιστορικό στήριγμα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στη Ρωσία πέντε χρόνια μετά τον «Γλάρο» και σύγχρονα με την παράσταση των «Τριών αδελφών» και του «Στον βυθό» του Γκόρκυ του ίδιου. Ενώ, λοιπόν, στη Ρωσία προχωρούν από τον «Γλάρο» στις «Τρεις αδελφές», από το «Στον βυθό» στον «Βυσσινόκηπο» και από κει στη «Μάνα», μια πορεία που μετατοπίζει το πρόβλημα από τους αστούς στους προλετάριους τους λούμπεν, και πιο πέρα στους συνειδητοποιημένους προλετάριους, στην Ευρώπη την ίδια εποχή με τον «Μπόρκμαν» ανεβαίνει στην Γαλλία ο «Υμπύ Βασιλιάς» του Ζαρρύ και ο «Συρανό ντε Μπερζεράκ» του Ροστάν, στη Γερμανία η «Βουλιαγμένη καμπάνα» του Χάουπτμαν και στην Ιταλία η «Λύκαινα» του Βέργκα, ενώ μαζί με τη «Μάνα» του Γκόρκυ στη Γαλλία δημοσιεύεται ο «Κλήρος του μεσημεριού» του Κλωντέλ, το «Γαλάζιο πουλί» του Μαίτερλινκ, στην Αγγλία ο «Σαλτιμπάγκος του Δυτικού Κόσμου» του Συνγκ, στην Ιταλία η «Κόρη του Γιόριο» του Ντ’ Ανούντσιο, στην Ισπανία τα «Δημιουργηθέντα συμφέροντα» του Μπεναβέντε και δύο δράματα του Βάλιε – Ινγκλάν, στη Σουηδία η «Σονάτα των φαντασμάτων» του Στρίντμπεργκ.