Η ατομική ευθύνη δεν είναι αρκετή

Πέρα από τον σεβασμό στις θρησκευτικές πεποιθήσεις των ανθρώπων, την πνευματική διάσταση της θείας λατρείας και τους συμβολισμούς των χριστιανικών μυστηρίων, η σημερινή συγκυρία απαιτεί και στοιχειώδη ορθολογικότητα. Κάποια πράγματα τα οποία μπορούν να βλάψουν εμάς ή τους άλλους μπορούν να αποφευχθούν. Η παραίνεση στους πιστούς να συμμετάσχουν στις τελετές της θρησκείας από το σπίτι τους, μέσω της τηλεόρασης ή του Διαδικτύου, είναι ένας λογικός ελιγμός. Εξίσου λογικός ελιγμός θα ήταν η παραίνεση στους πιστούς να απόσχουν για λίγο της θείας κοινωνίας - μια που οι επιστήμονες είναι κατηγορηματικοί: ο ιός μεταδίδεται με την επαφή και με το σάλιο. Η πνευματική διάσταση της θρησκείας, αλλά και η κοινωνική ευθύνη που απορρέει από τα ποιμαντορικά καθήκοντα των εκπροσώπων της, πιστεύω ότι επιτρέπει μια μικρή τελετουργική προσαρμογή. Κι όταν η ευελιξία για την προσαρμογή αυτή δεν υπάρχει, εύλογα ζητάμε από το κράτος να παίξει τον ρόλο του.

Η υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Νίκη Κεραμέως, με τηλεοπτικές εμφανίσεις της, εξήγησε τους λόγους για τους οποίους η κυβέρνηση έκλεισε τα σχολεία, σε μια συντονισμένη προσπάθεια να επιβραδυνθεί η μετάδοση του κορωνοϊού. Σε μια από αυτές τις εμφανίσεις της, στην ΕΡΤ, τη ρώτησα προσωπικώς, όπως έχω υποχρέωση λόγω της δουλειάς που κάνω, για τη θέση της κυβέρνησης απέναντι στην Εκκλησία και, κυρίως, για τη δογματική πεποίθηση ότι ο ιός δεν μεταδίδεται με τη θεία μετάληψη.

Η υπουργός είπε με σαφήνεια ότι ο ιός μεταδίδεται με το σάλιο, αλλά απέφυγε να κάνει οποιαδήποτε παραπομπή, οποιαδήποτε σύνδεση με τη μετάληψη. Επίσης, ενώ κλείνουν τα σχολεία, και στη συνέχεια και πολλές ακόμα κοινωνικές δραστηριότητες, π.χ. γήπεδα ή κολυμβητήρια, για τους ναούς δεν υπάρχει ούτε απόφαση ούτε οδηγία. Μόνο γύρω γύρω επισημάνσεις.

Ο βασικότερος λόγος ενός πολιτικού να μην εναντιώνεται σε κοινωνικές ομάδες, πολύ περισσότερο σε σύνολα όπως η Εκκλησία, είναι ψηφοθηρικός. Η Εκκλησία είναι δεξαμενή ψήφων, στη διαμάχη για τις ταυτότητες, το 2001, η κυβέρνηση Σημίτη που διεκδικούσε το κοσμικό κράτος ήταν βέβαιο ότι θα χάσει ψήφους. Κάποιοι πολιτικοί, επίσης, μπορεί να είναι βαθύτατα πιστοί - μόνο που δεν έχουν εκλεγεί ως πιστοί αλλά από πολίτες για την πολιτική αποτελεσματικότητά τους.

Στην επίμονη ερώτησή μου, η υπουργός επικαλέστηκε την ατομική ευθύνη κάθε πολίτη. Θεωρεί ότι αφού εκείνη λέει με σαφήνεια ότι ο ιός μεταδίδεται με το σάλιο, θέτει τους ανθρώπους ενώπιον των ευθυνών τους. Οποιος θέλει αποφασίζει να μη μεταλάβει, όποιος δεν θέλει ας αναλάβει την ευθύνη του. Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα. Κανείς δεν είναι υπεύθυνος μόνο για τον εαυτό του. Αν κάποιος κολλήσει από απροσεξία, μπορεί να μεταφέρει τον ιό στους άλλους, να γίνει ο αγωγός για τη διάδοσή του - με τις γνωστές συνέπειες στις ευπαθείς ομάδες. Δεν είναι λοιπόν λόγοι ατομικής ευθύνης που επιβάλλουν την παραβίαση των σαφών κανόνων τις οποίες δίνουν οι γιατροί από τολμηρούς (ή πιστούς). Τους επιβάλλει καθαρή αντικοινωνική συμπεριφορά.

Μη δίνοντας σαφείς οδηγίες, ή μη λαμβάνοντας απόφαση που πιθανόν να θεωρηθεί ότι θίγει την Εκκλησία, η κυβέρνηση δεν μπορεί να επικαλείται την ατομική ευθύνη των πολιτών. Απλώς υπεκφεύγει, υπονομεύοντας τις δικές της αποφάσεις και το πρόγραμμα αποτροπής εξάπλωσης της νόσου.

Το τέλος της εποχής των κραυγών

Η χθεσινή ανάρτηση του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αλέξη Τσίπρα ήταν μια απροσδόκητη άσκηση πραγματισμού. Εναντίον της ρητορικής μεγάλης μερίδας στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ, ο Τσίπρας βάζει την ατζέντα από εθνική σκοπιά. Κάνει λόγο για κλιμάκωση των τουρκικών προκλήσεων, ενώ θεωρεί επικίνδυνες πρακτικές τον διεμβολισμό ελληνικών ακταιωρών του Λιμενικού Σώματος και την υπερπτήση τουρκικού μαχητικού αεροπλάνου πάνω από τον βόρειο Εβρο.

«Το κυριότερο όμως», σημειώνει ο πρώην πρωθυπουργός, «είναι η ρητορική κλιμάκωση από πλευράς του τούρκου προέδρου. Μιλά παντού για τη χώρα μας με λόγια ακραία. Μας συγκρίνει με τους ναζί και προσπαθεί να δημιουργήσει την εικόνα μιας χώρας εγκληματία, που δεν σέβεται το Διεθνές Δίκαιο». Τη στάση αυτή του Ερντογάν ο Τσίπρας τη χαρακτηρίζει θράσος - και στο θράσος, λέει, η απάντηση είναι η πατριωτική ευθύνη.

Η στροφή είναι εντυπωσιακή. Την υπαγόρευσαν οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις, τις οποίες ο Τσίπρας αποφάσισε να διαβάσει; Την υπαγόρευσε η ομοψυχία με την οποία οι πολίτες στηρίζουν τον Κυριάκο Μητσοτάκη στο Μεταναστευτικό και στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού; Ο,τι και να 'ναι, ο ΣΥΡΙΖΑ αρχίζει να κατανοεί ότι η εποχή των κραυγών έχει τελειώσει. Ο θεσμικός ρόλος του είναι ο μοναδικός ρόλος που μπορεί να τον κρατήσει στο παιχνίδι. Θα μπορέσει στο εξής να πάει κόντρα στον ως τώρα εαυτό του;