Κάποτε ο διαστημικός ανταγωνισμός μετριόταν σε πατημασιές στη Σελήνη. Σήμερα, με την τεχνητή νοημοσύνη να μεταμορφώνει την παγκόσμια τεχνολογία, το νέο πεδίο μάχης βρίσκεται πολύ πιο κοντά στη Γη: στη χαμηλή γήινη τροχιά. Η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδίδονται σε έναν αθόρυβο αλλά ιδιαίτερα φιλόδοξο αγώνα για το ποια χώρα – και ποιες εταιρείες – θα καταφέρουν πρώτες να εγκαταστήσουν ισχυρή υποδομή τεχνητής νοημοσύνης στο διάστημα.
Σύμφωνα με όσα είναι γνωστά μέχρι σήμερα, η Κίνα φαίνεται να έχει πάρει προβάδισμα. Ερευνητές στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών στο Πεκίνο εργάζονται συστηματικά πάνω στην ιδέα ενός διαστημικού κέντρου δεδομένων, που θα βασίζεται σε περίπου 10.000 κάρτες υπολογιστών υψηλών επιδόσεων. Ο στόχος είναι σαφής: η δημιουργία ενός είδους υπερυπολογιστή σε τροχιά, ικανού να υποστηρίζει εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης μακριά από τα ενεργειακά και περιβαλλοντικά όρια της Γης.
Την ίδια στιγμή, στην άλλη πλευρά του Ειρηνικού, κολοσσοί της τεχνολογίας και του διαστήματος δεν μένουν με σταυρωμένα τα χέρια. Ο Έλον Μασκ εξετάζει την αναβάθμιση των δορυφόρων Starlink ώστε να μπορούν να φιλοξενούν υπολογιστικά φορτία τεχνητής νοημοσύνης. Ο Τζεφ Μπέζος και η Blue Origin αναπτύσσουν εδώ και πάνω από έναν χρόνο τη δική τους εκδοχή ενός διαστημικού κόμβου δεδομένων. Παράλληλα, η Google, υπό την καθοδήγηση του Σούνταρ Πιτσάι, παρουσίασε το Project Suncatcher, μια δοκιμαστική προσπάθεια τοποθέτησης μικρών «ραφιών» υπολογιστών πάνω σε δορυφόρους, με προοπτική μελλοντικής κλιμάκωσης.
Ανάμεσα στους πιο φιλόδοξους παίκτες βρίσκεται και η startup Starcloud, με στήριξη από τη Nvidia. Πρόσφατα, η εταιρεία εκτόξευσε τον δορυφόρο Starcloud-1, ο οποίος μεταφέρει μια πανίσχυρη μονάδα γραφικών Nvidia H100. Πρόκειται για ένα τσιπ 80 gigabyte, πολλαπλάσιας ισχύος από οποιοδήποτε άλλο έχει σταλεί ποτέ στο διάστημα. Το ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι ότι μέσω αυτού εκπαιδεύτηκε ένα γλωσσικό μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης, το NanoGPT, καθιστώντας το πρώτο ΑΙ που «εκπαιδεύτηκε» εκτός Γης. Σήμερα, ο ίδιος δορυφόρος αξιοποιεί ένα ανοιχτό μοντέλο μεγάλης κλίμακας για να εκτελεί και να απαντά σε ερωτήματα απευθείας από την τροχιά.
Οι υποστηρικτές αυτής της προσέγγισης τονίζουν ότι η μεταφορά της υποδομής τεχνητής νοημοσύνης στο διάστημα θα μπορούσε να ανακουφίσει τον πλανήτη από το τεράστιο ενεργειακό και υδατικό αποτύπωμα των επίγειων data centers. Τα διαστημικά κέντρα δεδομένων μπορούν να λειτουργούν με ηλιακή ενέργεια, μειώνοντας δραστικά την κατανάλωση ηλεκτρισμού και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, τέτοιες εγκαταστάσεις θα μπορούσαν να καταναλώνουν έως και δέκα φορές λιγότερη ενέργεια από τις αντίστοιχες επίγειες.
Η Κίνα, πάντως, συνεχίζει να κινείται μεθοδικά. Σε πρόσφατη συνεργασία της Guoxing Aerospace με το ερευνητικό κέντρο Zhejiang Lab, εκτοξεύθηκαν 12 δορυφόροι που σχηματίζουν την πρώτη υπολογιστική «συστάδα» στο διάστημα. Το σύστημα αυτό διαθέτει υπολογιστική ισχύ πολλών πετα-λειτουργιών ανά δευτερόλεπτο και δισεκατομμύρια παραμέτρους, θέτοντας τις βάσεις για εμπορικές εφαρμογές και – μακροπρόθεσμα – για έναν πλήρως λειτουργικό υπερυπολογιστή σε τροχιά. Παράλληλα, η εταιρεία Zhongke Tiansuan, που προήλθε από το ίδιο ερευνητικό οικοσύστημα, έχει ήδη από το 2022 δορυφόρο με ισχυρά υπολογιστικά τσιπ, ο οποίος παραμένει σταθερός σε τροχιά για πάνω από χίλιες ημέρες.
Φυσικά, το διάστημα δεν είναι φιλόξενο περιβάλλον για την ηλεκτρονική τεχνολογία. Οι δορυφόροι και τα ευαίσθητα τσιπ πρέπει να αντέχουν τις δονήσεις της εκτόξευσης, τη μικροβαρύτητα, τις ακραίες θερμοκρασίες και τη συνεχή έκθεση σε φορτισμένα σωματίδια από τον ηλιακό άνεμο. Παρ’ όλα αυτά, ερευνητικά κέντρα και εταιρείες επενδύουν τεράστια ποσά για να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια.
Πολλοί ειδικοί εκτιμούν ότι μέχρι τη δεκαετία του 2030 θα δούμε έναν πραγματικά λειτουργικό υπερυπολογιστή στο διάστημα. Το μεγάλο ερώτημα παραμένει ανοιχτό: ποιος θα καταφέρει να φτάσει πρώτος; Σε αυτή τη νέα διαστημική κούρσα, το έπαθλο δεν είναι απλώς το κύρος, αλλά ο έλεγχος της επόμενης γενιάς της παγκόσμιας υπολογιστικής ισχύος.
