Η Χιλή γύρισε σελίδα με τρόπο που ελάχιστοι θα προέβλεπαν πριν από λίγα χρόνια. Η εκλογή του Χοσέ Αντόνιο Καστ στην προεδρία σηματοδοτεί την πρώτη άνοδο της άκρας δεξιάς στην εξουσία μέσω της κάλπης, από την επιστροφή της χώρας στη δημοκρατία. Δεν πρόκειται απλώς για μια εναλλαγή κυβερνήσεων, αλλά για μια βαθιά πολιτική και κοινωνική μετατόπιση, που αντικατοπτρίζει την κόπωση της κοινωνίας, τον φόβο για την ασφάλεια και τη διάψευση προσδοκιών.
Ο Καστ, επικεφαλής του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, επικράτησε με άνεση έναντι της υποψήφιας της αριστεράς, Τζανέτ Χάρα, καταγράφοντας τη βαρύτερη ήττα του προοδευτικού χώρου από το 1990. Το αποτέλεσμα δείχνει ξεκάθαρα ότι μεγάλα τμήματα της χιλιανής κοινωνίας απομακρύνθηκαν από το αφήγημα της κοινωνικής μεταρρύθμισης και στράφηκαν σε μια ατζέντα «τάξης, ασφάλειας και ελέγχου».
Η σκιά του παρελθόντος και η νέα πολιτική ατζέντα
Η νίκη του Καστ έχει έντονο συμβολικό βάρος, καθώς είναι ο πρώτος πρόεδρος που δεν έχει αποστασιοποιηθεί από τη δικτατορία του Αουγκούστο Πινοσέτ. Η πολιτική του διαδρομή χαρακτηρίζεται από την αποφυγή ρήξης με το αυταρχικό παρελθόν, γεγονός που προκαλεί ανησυχία σε θεσμούς και κοινωνικά στρώματα. Ωστόσο, κατά την προεκλογική του εκστρατεία, απέφυγε να αναφερθεί στο παρελθόν και προτίμησε να παρουσιάσει ένα πρόγραμμα «κυβέρνησης έκτακτης ανάγκης».
Κεντρικοί άξονες του προγράμματός του είναι η καταπολέμηση της εγκληματικότητας, ο αυστηρός έλεγχος της παράτυπης μετανάστευσης και η ανάκαμψη της οικονομίας. Σε μια χώρα όπου η ανασφάλεια έχει αυξηθεί δραματικά, το μήνυμα αυτό βρήκε ευρεία απήχηση. Η Χιλή, που επί δεκαετίες αποτελούσε εξαίρεση στα υψηλά επίπεδα εγκληματικότητας της Λατινικής Αμερικής, βιώνει πλέον μια ψυχολογία φόβου που επηρέασε καθοριστικά την ψήφο των πολιτών.
Η φθορά της αριστεράς και τα όρια της νέας κυβέρνησης
Η ήττα της αριστεράς είναι εξίσου αποκαλυπτική. Το εγχείρημα του Γκαμπριέλ Μπόριτς, που ξεκίνησε με υποσχέσεις για βαθιές αλλαγές και μια «νέα Χιλή», φθείρεται ταχύτατα. Η αποτυχία της συνταγματικής αναθεώρησης και η καθυστέρηση στην αντιμετώπιση της εγκληματικότητας αποξένωσαν τα λαϊκά στρώματα, τα οποία στράφηκαν προς τον Καστ. Το αποτέλεσμα δείχνει ότι το κοινωνικό ξέσπασμα του 2019 δεν μετουσιώθηκε σε σταθερή προοδευτική πλειοψηφία.
Η νέα κυβέρνηση, ωστόσο, δεν διαθέτει λευκή επιταγή. Ο Καστ αναλαμβάνει χωρίς κοινοβουλευτική πλειοψηφία, γεγονός που περιορίζει την εφαρμογή των πιο ριζοσπαστικών εξαγγελιών του. Η αντιπολίτευση, με επίκεντρο τη Γερουσία, αναμένεται ισχυρή, ενώ οι θεσμοί της χώρας θα δοκιμαστούν στην πράξη.
Το επόμενο κεφάλαιο για τη Χιλή
Το ερώτημα που πλανάται είναι αν η στροφή αυτή αποτελεί παροδικό φαινόμενο, γεννημένο από τον φόβο και την απογοήτευση, ή αν σηματοδοτεί την αρχή ενός μακροχρόνιου συντηρητικού κύκλου. Η απάντηση θα εξαρτηθεί όχι μόνο από τις πολιτικές του νέου προέδρου, αλλά και από το κατά πόσο το πολιτικό σύστημα θα καταφέρει να ανακτήσει την εμπιστοσύνη μιας κοινωνίας κουρασμένης, διχασμένης και βαθιά ανήσυχης για το μέλλον της.
