Η Ουκρανία μπαίνει στον τέταρτο χειμώνα της πλήρους ρωσικής εισβολής και το πιο ανθρώπινο κομμάτι της χώρας, η υγεία, η γέννηση, η περίθαλψη, βρίσκεται ξανά στο στόχαστρο. Το μαιευτήριο της Χερσώνας χτυπήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου, αφήνοντας πίσω του κατεστραμμένους τοίχους, σπασμένα παράθυρα, διαλυμένες αίθουσες και σοβαρές ζημιές στο δίκτυο νερού και φυσικού αερίου. Μητέρες, νεογνά και προσωπικό πρόλαβαν να κατέβουν στα καταφύγια· κανείς δεν τραυματίστηκε. Όμως το γεγονός αυτό δεν αναιρεί την πραγματικότητα: η πρόσβαση σε βασική φροντίδα υγείας σε μια από τις πιο πληγείσες περιοχές της χώρας γίνεται πλέον ολοένα και πιο δύσκολη.
Οι αρχές αναφέρουν ότι πάνω από 40.000 κάτοικοι της Χερσώνας έχουν μείνει χωρίς θέρμανση και ηλεκτρικό, καθώς οι επιθέσεις στις υποδομές συνεχίζονται. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει καταγράψει 2.763 επαληθευμένες επιθέσεις κατά υγειονομικών δομών από τον Φεβρουάριο του 2022. Πρόκειται για μια από τις πιο συστηματικές στοχεύσεις κατά συστημάτων υγείας σε σύγχρονη πολεμική σύρραξη, με επιθέσεις που καταστρέφουν κρίσιμες υπηρεσίες, θέτουν σε κίνδυνο προσωπικό και ασθενείς και υπονομεύουν καθημερινά την ικανότητα της χώρας να ανταποκριθεί σε βασικές ιατρικές ανάγκες.
Με τον χειμώνα να χτυπά την πόρτα, η Ουκρανία αντιμετωπίζει μια διπλή κρίση: από τη μία πλευρά τις άμεσες επιθέσεις σε νοσοκομεία, γιατρούς και ασθενοφόρα, και από την άλλη τις επιπτώσεις των συνεχιζόμενων χτυπημάτων σε ηλεκτρικά δίκτυα, δίκτυα ύδρευσης και συστήματα θέρμανσης. Οι διακοπές ρεύματος σε θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν δεν περιορίζουν απλώς την άνεση αλλά επηρεάζουν ευθέως την επιβίωση. Ο ΠΟΥ εκτιμά ότι 150.000 έως 250.000 ασθενείς που νοσηλεύονται κοντά στις πρώτες γραμμές ενδέχεται να μείνουν χωρίς θέρμανση ή ηλεκτρική ενέργεια. Αυτό σημαίνει ότι γυναίκες θα γεννήσουν κυριολεκτικά μέσα στο σκοτάδι και στο κρύο, κρίσιμες χειρουργικές επεμβάσεις – συμπεριλαμβανομένων ογκολογικών – θα ακυρώνονται, και άτομα που αναρρώνουν από καρδιακά επεισόδια ή τραυματισμούς θα νοσηλεύονται σε ψυχρούς, επικίνδυνους θαλάμους.
Η έκθεση του ΠΟΥ αποτυπώνει ότι τα περισσότερα χτυπήματα αφορούν άμεσα υγειονομικές δομές. Πάνω από τα τρία τέταρτα πλήττουν νοσοκομεία, κλινικές και πρωτοβάθμιες μονάδες, ενώ σχεδόν το ένα τέταρτο στοχεύει ασθενοφόρα και ιατρικές μεταφορές. Η τάση αυτή παραμένει σταθερή τα τελευταία τρία χρόνια, ενώ μόνο το 2025 παρατηρείται 12% αύξηση στις επιθέσεις. Στις ζώνες κοντά στη γραμμή των συγκρούσεων, 742 δομές υγείας έχουν υποστεί μερική ή ολική καταστροφή. Το προσωπικό πολλών από τις πιο πληγείσες περιοχές έχει ήδη αποχωρήσει για λόγους ασφάλειας, αφήνοντας ολόκληρους πληθυσμούς με ελάχιστη πρόσβαση σε γιατρούς.
Από το σύνολο των επιθέσεων μετά το 2022, το 39% αφορά μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας, το 30% νοσοκομεία, το 21% ασθενοφόρα και δίκτυα επείγουσας περίθαλψης, ενώ έχουν πληγεί ακόμη και τριτοβάθμιες δομές, φαρμακευτικά κέντρα και αποθήκες. Μέσα σε αυτά τα τρία χρόνια, 224 υγειονομικοί και ασθενείς έχουν χάσει τη ζωή τους και 896 έχουν τραυματιστεί σε επιθέσεις κατά της υγείας. Φέτος, ο αριθμός των θυμάτων ανέρχεται ήδη σε 19 νεκρούς και 198 τραυματίες.
Ο εκπρόσωπος του ΠΟΥ στην Ουκρανία, Dr Jarno Habicht, τόνισε ότι οι επιθέσεις «συνεχίζουν να θέτουν ζωές σε άμεσο κίνδυνο και να διαλύουν ζωτικές υπηρεσίες», επισημαίνοντας παράλληλα την ανθεκτικότητα και την αφοσίωση των Ουκρανών υγειονομικών, οι οποίοι εξακολουθούν να εργάζονται σε συνθήκες σχεδόν αδιανόητες. Ο περιφερειακός διευθυντής του ΠΟΥ για την Ευρώπη, Dr Hans Henri P. Kluge, υπενθύμισε ότι οι επιθέσεις σε νοσοκομεία και υγειονομικές δομές αποτελούν «καθαρή παραβίαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου».
Ως απάντηση, ο ΠΟΥ ενισχύει την υποστήριξη προς τα ουκρανικά νοσοκομεία, διανέμοντας ιατρικά εφόδια αξίας 19,4 εκατ. δολαρίων μόνο το 2025, εξοπλίζοντας 883 δομές με γεννήτριες, μονάδες θέρμανσης και εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Παράλληλα, μέσω του προγράμματος «Strengthening Hospital Readiness in Ukraine», παρέχει εξειδικευμένη καθοδήγηση σε νοσοκομεία στο Ντνίπρο, το Χάρκοβο, το Κίεβο και τη Μικολάιβ για την αντιμετώπιση διακοπών ρεύματος, πλημμυρών ή νέων επιθέσεων.
Η εικόνα που προκύπτει είναι σκληρή: ένα σύστημα υγείας που λειτουργεί στα όριά του, σε μια χώρα που αιμορραγεί καθημερινά. Με τον χειμώνα να βαθαίνει, η ανάγκη προστασίας των νοσοκομείων, των ασθενών και των υγειονομικών δεν αποτελεί μόνο ανθρωπιστικό καθήκον, αλλά ζήτημα ζωής και θανάτου.
