Μπορεί η φωτογραφία να φαίνεται τραβηγμένη πριν από δυο χιλιάδες χρόνια, αλλά είναι δημιούργημα της τεχνητής νοημοσύνης. Σε αυτήν, τρεις άνδρες με σκληραγωγημένα πρόσωπα κάθονται γύρω από ένα πρόχειρο τραπέζι σε ρωμαϊκό στρατόπεδο, παίζοντας ένα απλό παιχνίδι με πέτρες ή ζάρια. Η εικόνα δεν ανήκει σε κάποιον αρχαίο καλλιτέχνη ή σκηνοθέτη επικής ταινίας – είναι προϊόν μιας πρωτοποριακής πλατφόρμας που ονομάζεται *Re-Experiencing History* και φιλοδοξεί να δώσει νέα πνοή στη μελέτη της Ιστορίας.
Δημιούργημα του καθηγητή αρχαίας ιστορίας Felix K. Maier και του επιστήμονα πληροφορικής Phillip Ströbel από το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, το εγχείρημα συνδυάζει επιστημονική ακρίβεια με τεχνολογική καινοτομία. Η ιδέα είναι απλή αλλά συναρπαστική: να μπορεί κάθε χρήστης –από ερευνητές και εκπαιδευτικούς, έως φοιτητές και λάτρεις του αρχαίου κόσμου– να οπτικοποιεί σκηνές από την Αρχαία Ρώμη και την Ελλάδα, όχι ως “αναπαραστάσεις” αλλά ως ζωντανές προσεγγίσεις, βασισμένες σε έγκυρες πηγές.
Η ομάδα τροφοδότησε το σύστημα με περίπου 300 εικόνες και λεζάντες από επιστημονικές εκδόσεις που αναφέρονται σε ρωμαϊκά ενδύματα, όπλα, αρχιτεκτονική και τελετουργίες. Παράλληλα, το λογισμικό συνδέθηκε με μια βάση δεδομένων 70 ερευνητικών άρθρων και βιβλίων για τον ρωμαϊκό πολιτισμό. Έτσι, κάθε προτροπή (prompt) μετατράπηκε σε “ιστορικά τεκμηριωμένο σενάριο”, ικανό να αποδώσει λεπτομέρειες όπως η υφή ενός θώρακα ή τα στολίδια ενός τελετουργικού στεφάνου.
Τα παραδείγματα που έχουν παρουσιαστεί εντυπωσιάζουν: η άλωση της Ρώμης από τους Βησιγότθους το 410 μ.Χ., η πομπή ενός ρωμαϊκού θριάμβου στην Αγορά, ή δυο νεαρές γυναίκες με στεφάνια στα μαλλιά που πηγαίνουν σε αρχαιοελληνικό φεστιβάλ. Όπως λένε οι δημιουργοί, οι απεικονίσεις δεν στοχεύουν να δώσουν «απόλυτη αλήθεια», αλλά εύλογες υποθέσεις που ενθαρρύνουν τον διάλογο ανάμεσα στα τεκμήρια και τη φαντασία.
Η πλατφόρμα δεν είναι ακόμη διαθέσιμη στο κοινό – προς το παρόν, χρησιμοποιείται από όσους διαθέτουν πανεπιστημιακό λογαριασμό στη Ζυρίχη. Όμως η ομάδα υπόσχεται να τη διαθέσει σύντομα παγκοσμίως, καθώς ήδη υπάρχει έντονο ενδιαφέρον από μουσεία και ερευνητικά κέντρα.
Φυσικά, δεν λείπουν τα ευτράπελα. Σε δοκιμαστικές εικόνες, οι θεατές ενός ρωμαϊκού θριάμβου κρατούσαν… smartphones, ενώ ο Κικέρων φαίνεται να απευθύνεται στη Σύγκλητο μπροστά από ένα μικρόφωνο. Παράλληλα, η τεχνολογία δυσκολεύεται ακόμη να αποδώσει φυσικά τη φθορά του χρόνου, την κόπωση των εργατών ή τα σημάδια της ηλικίας, καταλήγοντας συχνά σε υπερβολικά “τέλειες” μορφές.
Παρόλα αυτά, οι δημιουργοί θεωρούν ότι η πλατφόρμα δεν αντικαθιστά τη φαντασία – την ενεργοποιεί. Όπως επισημαίνουν, η διαδικασία δεν περιορίζεται στην αναπαράσταση ενός ρωμαϊκού θριάμβου ή ελληνικής τελετής· προκαλεί τους χρήστες να σκεφτούν τι γνωρίζουμε, τι φανταζόμαστε και πού ακριβώς βρίσκονται τα κενά ανάμεσά τους. Και αυτή η συνειδητοποίηση, λένε, είναι ίσως η πιο πολύτιμη μορφή γνώσης που η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προσφέρει στην Ιστορία.
