Το περιθώριο της σελίδας και η σημασία του

«Αντιδραστικός»: πρόκειται βεβαίως, σύμφωνα με τα λεξικά, για κάποιον που έχει την τάση να εναντιώνεται, να αντιδρά σε οποιαδήποτε εξέλιξη στηρίζει την πρόοδο, κοινωνική ή πολιτική. Συμπληρωματικά ο όρος σημαίνει και άνθρωπο ασυμπαθή και δύστροπο, μη ανεκτό από παρέες ή παρατάξεις, εξού και η εξαιρετικά περιορισμένη χρήση του ως αυτοπροσδιορισμού. Εκτός από την περίπτωση του κολομβιανού συγγραφέα και στοχαστή Νικολάς Γκόμεζ Ντάβιλα, που έτσι ακριβώς κατανοούσε τον εαυτό του, αισθανόμενος πάντως ότι υπομένει και μια παρανόηση. «Τον Αντιδραστικό δεν τον κρίνουν ποτέ σύμφωνα με αυτά που λέει, αλλά σύμφωνα με αυτά που θεωρούν ότι έχει πει» διαβάζει κανείς στα «Αποφθέγματά» του. Στην πραγματικότητα, «αντιδραστικός σημαίνει να έχεις σαφή συναίσθηση για την πολυπλοκότητα των προβλημάτων». Για εκείνον, «πειθαρχία, τάξη και ιεραρχία είναι αισθητικές αξίες». Οι πεποιθήσεις του «είναι αυτές της γριούλας που σε μια γωνιά της εκκλησίας μουρμουρίζει τις προσευχές της».

Γεννήθηκε το 1913 και πέθανε το 1994, στην Μπογκοτά. Η ζωή του ήταν φτωχή σε εξωτερικά γεγονότα και ξετυλίχτηκε κυρίως στην Κολομβία. Ο ευκατάστατος πατέρας του τον έγραψε σε σχολείο Βενεδικτίνων που του πρόσφερε ουμανιστική, χριστιανική παιδεία, ενώ τα δύο χρόνια που έμεινε κλινήρης λόγω ασθένειας διάβασε κλασικούς. Η φοίτησή του σε πανεπιστήμιο δεν επιβεβαιώνεται, ξέρουμε όμως ότι τα αξιώματα του πρεσβευτή σε Παρίσι ή Λονδίνο δεν τα επιδίωξε. Προτιμούσε τα 30.000 βιβλία του, το περιθώριο των οποίων έπαιρνε φωτιά: το έργο του αποτελείται κυρίως από σημειώσεις στα αναγνώσματά του, σημειώσεις λίγων στίχων αλλά πυκνότητας υψηλής, υπαγορευμένες από αισθητικές κρίσεις του στυλ «η πρόταση πρέπει να έχει τη σκληρότητα της πέτρας και το τρεμούλιασμα του κλαδιού». Τις διαμόρφωνε σε μια περίοδο που η Κολομβία είχε κληρονομήσει ή βίωνε μπόλικες εσωτερικές αντιπαραθέσεις, διεγερτικές για τη σκέψη του. «Η μοντέρνα ιστορία», παρατηρεί κάπου, «είναι ο διάλογος ανάμεσα σε δύο άντρες: έναν που πιστεύει στον Θεό και έναν που πιστεύει ότι είναι ο Θεός».

Τα πολιτικά ζητήματα του 20ού αιώνα δεν ήταν εκτός των ενδιαφερόντων του: κάτι η διαθήκη του «Πολέμου των χιλίων ημερών» (από το 1899 έως το 1902), κάτι οι εμφύλιες συγκρούσεις (από το 1948 έως το 1958), και ο Ντάβιλα επιχείρησε να διατυπώσει κρίσεις πέραν των παραδοσιακών ταξινομήσεων όπως «η ανάληψη της προστασίας των φτωχών ήταν πάντοτε στην πολιτική το ασφαλέστερο μέσο πλουτισμού» αλλά και «η τεχνητή διέγερση των ορμών για να πλουτίσει από την ικανοποίησή τους είναι το ασυγχώρητο έγκλημα του καπιταλισμού». Ειδικά με τον τελευταίο και μεγάλο αντίπαλό του, τον σοσιαλισμό, έχουν αρχίσει να συμφιλιώνονται, «με αναφιλητά ο ένας στην αγκαλιά του άλλου». Υπάρχει και ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το κυριότερο θεωρητικό ρεύμα της Αριστεράς. «Σε αντίθεση με τους Αρχαγγέλους της Βίβλου, οι Αρχάγγελοι του Μαρξισμού εμποδίζουν τον άνθρωπο να δραπετεύσει από τους Παραδείσους του» πιστεύει ο Ντάβιλα. Παρακάτω ωστόσο συμπληρώνει ότι «ο Μαρξ ήταν ο μόνος μαρξιστής που ο μαρξισμός δεν τον είχε αποβλακώσει».