Η τρέλα ως «κατοικία» της ποίησης

Μετά τη νομιμοποίηση της εγκλίσεως της προστακτικής κυρίως από τον Κ.Π. Καβάφη («Μην την εξευτελίζεις μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου»), πολλοί ποιητές αισθάνθηκαν τη χρησιμοποίησή της να αποδεσμεύει δυνάμεις που με έναν άλλο τρόπο εκφρασμένες θα παρέμεναν ανενεργές μέσα στα ποιήματα. Φαίνεται να το πιστεύει και ο Κώστας Λάνταβος στο ποιητικό του βιβλίο «Τα μάτια του μικρού θεού» («Ανθρωπε μην απομακρύνεσαι», «Ανθρωπε μην οργίζεσαι», «Μη φοβάσαι όταν μιλάς για θάνατο»), γεγονός που αν θα του το πίστωνε κανείς ως «πλεονέκτημα», είναι γιατί σε συνδυασμό με την παράθεση, με τη μορφή αυτόνομου στίχου, ρήσεων του Ηράκλειτου, του Αποστόλου Παύλου, του Μάξιμου του Ομολογητή, αλλά και του Τόμας Μαν, του Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ καθώς και του ψυχιάτρου φίλου του Σιδέρη Μπακούρα, φαίνεται να ενισχύεται η εντύπωση μιας ποίησης ακραιφνώς στοχαστικής, φιλοσοφικής θα μπορούσε να αποφανθεί κανείς. Κάτι που φαίνεται να το γνωρίζει και ο ίδιος ο ποιητής, αφού η έντυπη αφιέρωση στο βιβλίο είναι «Στον Νάσο Βαγενά, που δεν του αρέσει η πολύ στοχαστική ποίηση».

Χρήστος Τσιάμης

Με τους όρους που θέτει σε ένα προλογικό σημείωμα στο βιβλίο του «Μικρός ήρωας» ο ξενιτεμένος για την Ελλάδα πολύ καλός ποιητής Χρήστος Τσιάμης, δεν δικαιούσαι να αποφανθείς αν είναι μέτρια ή καλά τα συγκεκριμένα ποιήματα, αλλά κατά πόσο η ποίηση «μαρτυρίας» ή «διαμαρτυρίας» μπορεί να έχει κάποια αποτελεσματικότητα. Οταν ομολογείς ο ίδιος ότι τα ποιήματα συνιστούν μαρτυρίες για την κατοχή στην Κύπρο και στην Παλαιστίνη, όπως σου έγιναν γνωστές μέσω φίλων ή μέσω της ηλεκτρονικής έκδοσης της εφημερίδας «Χααρέτζ» του Ισραήλ, τότε, με όλο τον σεβασμό στην ευαισθησία που προϋποθέτει ένα ανάλογο εγχείρημα, στα ποιήματα αντί να βαραίνει η μετουσίωση των δοκιμασιών ενός λαού, κυριαρχεί ένα στοιχείο εξωτισμού. Και όση και αν είναι η συνδρομή, η έμμεση ή η άμεση, του Μαρσέλ Προυστ, των Ρόλινγκ Στόουνς ή της Καρολίν Φορσέ που παρατίθενται ρήσεις τους, ως μότο, προκειμένου να υποστηριχτεί ένα αμφίβολο αποτέλεσμα, αυτό που μένει είναι συχνά κάτι που αν συγκριθεί με τη δημοσιογραφία την κάνει να ακούγεται ως υψηλή ποίηση: «Ο πόνος είναι πόνος. / Και δεν φοράει σημαία. / Το ίδιο και η αδικία / και το ψέμα / που υφαίνεται για να καλύψει / κάποιο οργανωμένο έγκλημα / της πολιτείας»).

Κυριάκος Συλφιτζόγλου

Αν ο έλληνας αναγνώστης των ποιημάτων του Κυριάκου Συλφιτζόγλου στο βιβλίο του «Στο σπίτι του κρεμασμένου», προσπαθούσε, σε περίπτωση που αγνοούσε πρόσωπα και περιστατικά, να συνδυάσει και να ερμηνεύσει τον εξόχως «μεταφυσικό» αλλά και ποιητικό τρόπο με τον οποίο ο Μανόλης Αναγνωστάκης συναντάται με τον Αλέξη Ασλάνογλου και ποια τελικά σχέση διατηρούν οι ακτινογραφίες του δεύτερου που κρατάει ο πρώτος στα χέρια του, με το Στρατιωτικό Νοσοκομείο Δράμας και τον «Δύσκολο θάνατο» (τίτλος ποιητικού βιβλίου του Ασλάνογλου), ανενεργή θα παρέμενε η αντίστοιχη προσπάθειά του σε τρεις άλλες περιπτώσεις. Οπως αίφνης ποια σχέση να υπάρχει ανάμεσα στον Σάμιουελ Μπέκετ, τη Μέλπω Αξιώτη και τη Μαντώ Αραβαντινού, τον Μαρκ Ρόθκο, τον Ρολάν Μπαρτ και τον Λουί Φερντινάν Σελίν, τον Ρώμο Φιλύρα, την Αλεχάντρα Πισαρνίκ και τον Γεώργιο Βιζυηνό. Δεν έχει σημασία τι θα καταλάβαινε ή δεν θα καταλάβαινε κανείς. Μια γνώση βαθιά του έργου τους ή «στιγμές» τους που δικαιούται να τις διαβάζει ένας ποιητής υπόρρητα διατυπωμένες στις σελίδες τους δημιουργούν μια τομή μέσα στον χρόνο ώστε συγγενικές ή μάλλον αδελφικές να αποκαλύπτονται μορφές αν και δεν έτυχε ποτέ να συναντηθούν ή να συνυπάρξουν.

Δημήτρης Κοσμόπουλος

Αν οι ποιητές έχουν την τιμητική τους, με έναν τρόπο εντελώς βέβαια διαφορετικό απ’ ό,τι στο βιβλίο του Κυριάκου Συλφιζόγλου, το «Κατόπιν εορτής» του Δημήτρη Κοσμόπουλου θα ήταν αδύνατον να έχει γραφεί χωρίς τη μετάκληση των ποιητών από την αντίπερα όχθη και την ένσαρκη παρουσία τους ανάμεσά μας. Εστω και αν συναντούμε τον Διονύσιο Σολωμό στην Κέρκυρα τον Φεβρουάριο του 1856 ή τον Ν.Δ. Καρούζο στο νοσοκομείο Υγεία τον Οκτώβριο του 1990. Με καίρια ιδιαιτερότητα του βιβλίου αυτού, η «συστέγαση» τριών ποιητών, του Γεωργίου Βιζυηνού (1892), του Μιχαήλ Μητσάκη (1896) και του Ρώμου Φιλύρα (1934) στο Δρομοκαΐτειον Θεραπευτήριον να αποβαίνει, χάρη στη σύνθεση των ομώνυμων ποιημάτων, σε αξετίμητη προίκα της ίδιας της ποίησης. Με μια εξίσου σημαντική ιδιαιτερότητα του «Κατόπιν εορτής», η συστέγαση να μην εξαίρει μόνο την τρέλα ως «κατοικία» της ποίησης, αλλά να διεκδικεί ισότιμα την αιωνιότητα τόσο για τον πολύ σημαντικό αλλά άγνωστο Χρήστο Μπράβο –συμπληρώνονται φέτος 29 χρόνια από τον θάνατό του –όσο και για τον Γιάννη Ρίτσο. Τελικά η μόνη δικαιοσύνη που φαίνεται να έχει απομείνει στον κόσμο είναι η δικαιοσύνη της ποίησης.

Με διαμορφωμένο ύφος και ήθος ποιητικό, ο Μανόλης Πρατικάκης στον «Λιθοξόο» του δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να συνεχίζει την προσωπική του παράδοση που είναι ο συνδυασμός μιας θεματογραφίας επικών συχνά διαστάσεων με μια αίσθηση μινιμαλισμού στη διαχείρισή τους. Γεγονός που φωτίζει ακόμη και τις πιο κοινότοπες λέξεις, ώστε να ακούγονται σχεδόν πρωτοπροφερόμενες, όπως συμβαίνει με τον υπότιτλο του βιβλίου «Εκεί που κατοικούν τα εξόριστα όνειρα». Αλλά αν η ποίηση είναι ένα από Θεού μυστήριο, ο Πρατικάκης έχει τον δικό του τρόπο να το κάνει απτό, όπως στον Μύρτο της Ιεράπετρας μαζί με τη «Μάνα που γύρισε για να μαζέψει / τις μικρούλες φωνούλες των πνιγμένων», θα μπορούσε να συναντήσει κανείς περίσκεπτους τον Ράινερ Μαρία Ρίλκε συντροφιά με τον Διονύσιο Σολωμό, ή τις «Λυπημένες του Ροντέν χαλκογραφίες (που) μοιρολογούν και στηθοδέρνονται στα κύματα».