Αναζήτηση
«Η εξουσία φθείρει, κυρίως όταν την καταχράσαι»: μετά την ήττα του περονισμού στις προεδρικές εκλογές της Αργεντινής, έπειτα από 14 χρόνια στην εξουσία, και την αποτυχία των κληρονόμων του Ούγκο Τσάβες στις κοινοβουλευτικές εκλογές της 6ης Δεκεμβρίου στη Βενεζουέλα, ο Αλέν Ρουκιέ, πρόεδρος του ιδρύματος Maison de l’Amérique Latine, πρώην διπλωμάτης και συγγραφέας πολυάριθμων βιβλίων με θέμα τη Λατινική Αμερική, αναλύει χάριν της «Μοντ» τις διαδοχικές ρήξεις στην ήπειρο.
«Αν αθροίσουμε τις ψήφους των υποψηφίων Ντανιέλ Σκιόλι και Σέρχιο Μάσα στον πρώτο γύρο», λέει για την Αργεντινή, «οι περονιστές εξασφάλισαν 52,5% των ψήφων. Διασπασμένος ο περονισμός έχασε στον δεύτερο γύρο, στις 22 Νοεμβρίου. Ο νικητής Μαουρίτσιο Μάκρι δεν έκανε αντιπερονική καμπάνια, έκανε μάλιστα τα αποκαλυπτήρια του πρώτου αγάλματος του στρατηγού Χουάν Περόν στο Μπουένος Αϊρες. Επικέντρωσε την κριτική του στην απερχόμενη πρόεδρο Κριστίνα Φερνάντες –η οποία τροφοδότησε κλίμα έντασης και σφοδρή εχθρότητα εις βάρος κάθε αντιπολίτευσης. Ο συναλλαγματικός έλεγχος, το μαγείρεμα των στατιστικών στοιχείων, η επιθυμία ελέγχου των ΜΜΕ και πολιτικοποίησης της Δικαιοσύνης, η αυθαίρετη και αυταρχική διοίκηση είναι όλα κομμάτια της ηγεμονικής λογικής, αλλά δεν συνεισέφεραν σε έναν εκλογικό δυναμισμό».
Η Βενεζουέλα. Οσο για τη Βενεζουέλα, «ο πρόεδρος Νικολάς Μαδούρο δεν είναι Τσάβες!» επισημαίνει ο Αλέν Ρουκιέ. «Ακόμα όμως και αν ήταν ένας πολιτικός χαρισματικός, δεν θα ήταν σε θέση να αμφισβητήσει το τσαβικό μοντέλο αφού διορίστηκε από τον Τσάβες. Ο Μαδούρο δεν μπορούσε παρά να βαθύνει την κρίση που ξεκίνησε επί Τσάβες. Η Βενεζουέλα έχει τον υψηλότερο πληθωρισμό στον κόσμο και τη βαθύτερη ύφεση στη Λατινική Αμερική, χωρίς να ξεχνούμε την πτώση της τιμής του πετρελαίου. Το να αποδίδεις τις ελλείψεις και το υποτιμημένο νόμισμα σε έναν «οικονομικό πόλεμο» των ΗΠΑ, της αντιπολίτευσης και του κόσμου όλου εναντίον της Βενεζουέλας, όπως έκανε ο Μαδούρο, είναι παρακινδυνευμένο ως εκλογικό επιχείρημα. Ηταν δύσκολο να αποφύγει την ήττα στο πλαίσιο ελεύθερων και διάφανων εκλογών. Και ήταν ελεύθερες, είναι ίδιον των ηγεμονικών δημοκρατιών, παρότι οι επίσημοι υποψήφιοι μπορούσαν να υπολογίζουν σε όλα τα μέσα του κράτους.
Υπάρχουν τώρα δύο άγνωστες παράμετροι: τι θα κάνει ο Μαδούρο και τι θα κάνει η αντιπολίτευση. Επειτα από μια στιγμή δισταγμού, ο Μαδούρο αναγνώρισε τα αποτελέσματα, κατόπιν όμως κατήγγειλε την αντεπανάσταση. Αν κοιτάξουμε την Αργεντινή προκειμένου να καταλάβουμε τη μακροβιότητα του περονισμού μετά το 1946, συνυπάρχουν οι ικανότητες του Περόν, η δύναμη των περονικών συνδικάτων, αλλά και η διαβόητη ατζαμοσύνη εκείνων που τον ανέτρεψαν το 1955. Η δίψα τους για κοινωνική και πολιτική εκδίκηση διασφάλισε την αθανασία του περονισμού. Η προγραφή έδωσε στον Περόν μια αύρα θύματος, ενώ ήταν ένας δικτάτορας.
Αν δεν το καταλάβει αυτό η αντιπολίτευση στη Βενεζουέλα, θα στρώσει το κρεβάτι ενός επαναλαμβανόμενου ή μόνιμου τσαβισμού. Αν ο Μαδούρο επιχειρήσει να περιθωριοποιήσει τη νέα Εθνοσυνέλευση, όπου η αντιπολίτευση ελέγχει τα δύο τρίτα των εδρών, τότε ο τσαβισμός δεν θα έχει πολύ μέλλον. Αν όμως η αντιπολίτευση προσπαθήσει να διώξει γρήγορα τον Μαδούρο και να επιτεθεί στη βάση των Τσαβίστας, στις ενώσεις ή στους θεσμούς τους, θα έχουμε τον τσαβισμό για καιρό».
Ο ρόλος της οικονομίας. Στη Λατινική Αμερική, τονίζει ο Αλέν Ρουκιέ, αντίθετοι πολιτικοί κύκλοι διαδέχονται ο ένας τον άλλον. «Γιατί ζήσαμε έναν κύκλο που κάποιοι χαρακτήρισαν αριστερό ή λαϊκιστικό; Διότι νωρίτερα υπήρξαν κυβερνήσεις με ακραία φιλελεύθερες πολιτικές, που προετοίμασαν τον κύκλο του παρεμβατισμού και του εθνικισμού. Η οικονομία παίζει πάντα καθοριστικό ρόλο. Οι λατινοαμερικανικές χώρες είναι εξαγωγείς πρώτων υλών, ιδιαίτερα η Βενεζουέλα, που εξαρτάται από το πετρέλαιο. Οδεύουμε λοιπόν άραγε προς έναν κύκλο που δεν θα είναι ούτε παρεμβατικός ούτε ακραία φιλελεύθερος; Είναι πιθανό. Και θα ήταν κάτι καλό για τη Λατινική Αμερική. Αυτό το είδος των καθεστώτων που αποκαλούμε ηγεμονικές δημοκρατίες προϋποθέτει μια περίοδο οικονομικής ευημερίας. Σε γενικές γραμμές, εξαφανίζονται στο στάδιο των ισχνών αγελάδων. Τα πράγματα δεν είναι ωστόσο ακόμα ξεκάθαρα, μπορεί να υπάρξουν απρόβλεπτες εξελίξεις. Στερούμενος κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, ο Μαουρίτσιο Μάκρι θα δυσκολευτεί να κυβερνήσει την Αργεντινή».
Οπως επισημαίνει πάντως ο γάλλος ειδικός, υπάρχουν δύο νέοι παράγοντες: η αλλεργία στη διαφθορά και το τέλος του ψυχρού πολέμου. «Είναι φοβερό να βλέπεις, στη Γουατεμάλα, έναν πρόεδρο στη φυλακή για διαφθορά και κατόπιν την εκλογή του κωμικού Τζίμι Μοράλες επειδή υποσχέθηκε να δώσει μάχη εναντίον της κατάχρησης δημοσίου χρήματος. Στη Βραζιλία, η επιθυμία να παταχθεί η διαφθορά φτάνει μέχρι του σημείου να συζητείται η αποπομπή της προέδρου Ντίλμα Ρουσέφ, αν και μου φαίνεται αμφίβολο.
Είκοσι έξι χρόνια μετά την πτώση του Τείχους, ΗΠΑ και Κούβα έβαλαν τέλος στον περιφερειακό ψυχρό πόλεμο. Εμειναν έτσι χωρίς επιχειρήματα όσοι θεωρούν πως όλα τα δεινά της Λατινικής Αμερικής οφείλονται σε μια αμερικανική συνωμοσία εναντίον των προοδευτικών δυνάμεων. Πιστεύω άλλωστε πως στην Κολομβία θα υπογραφεί σύμφωνο ειρήνης με τους αντάρτες».
