Ο Τόνι βαν ντερ Μέρβε δεν διέθετε αυτό που ονομάζουμε «σαράκι» κινηματογραφιστή. Οικοδόμος ήταν ο άνθρωπος –και οι δουλειές, τα χρόνια του απαρτχάιντ, ανθούσαν στο Γιοχάνεσμπουργκ. Ειδικά αν ήσουν λευκός. Σε μια τέτοια δουλειά όμως ήταν που γνώρισε τους αδελφούς Λούις και Ελμο ντε Βιτ, κινηματογραφιστές, που του πρότειναν μια συνεργασία. Ο ίδιος είχε προσέξει πως οι εργάτες του στήνονταν με τις ώρες μπροστά στην τηλεόραση ώστε να παρακολουθήσουν αμερικανικές ταινίες. Προσέξτε όμως: όχι οποιεσδήποτε ταινίες αλλά εκείνες που θα ονομάζαμε «blaxploitation». Δηλαδή;

Το blaxploitation κίνημα ξεκίνησε ουσιαστικά από τον σκηνοθέτη Μέρβιν βαν Πιμπλς που το 1971 γύρισε με ελάχιστα χρήματα το μνημειώδες σήμερα «Sweet sweetback’s badassssss song». Μια ταινία που αρνήθηκε να κοιτάξει τη μαύρη κοινότητα μέσα από τα μάτια του λευκού κατεστημένου, γνήσια αναρχική, αιχμηρή και ανελέητη, εμπνεόμενη τόσο από τις σκληρές περιπέτειες του Ρότζερ Κόρμαν όσο και από τον Ζαν Λικ Γκοντάρ. Η ιστορία ενός μαύρου κακοποιού που αντιμετωπίζει στα ίσα το σύστημα και βγαίνει νικητής σηματοδότησε μια σημαντική στροφή του mainstream, καθώς το φαινομενικά underground αυτό φιλμ σημείωσε μια εμπορική επιτυχία τόσο σαρωτική, που τα μεγάλα στούντιο υποχρεώθηκαν να στήσουν μια ανάλογη συνταγή. «Αυτή ήταν η μπίζνα του μέλλοντος» είπε ο Ντερ Μέρβε και χρηματοδότησε το φιλμ «Joe Bullet» (1973), περιπέτεια με ντόπιο καστ, που φυσικά γνώρισε μεγάλη εμπορική επιτυχία στο εσωτερικό της χώρας. Τουλάχιστον για οκτώ εβδομάδες –τόσο καθυστέρησε η προβλεπόμενη απαγόρευσή της. Ο Μέρβε όμως κατόρθωσε να πείσει τις Αρχές για τον κατευναστικό χαρακτήρα των συγκεκριμένων ταινιών και έπεισε τελικά τους ανάλογους φορείς να θεσμοθετήσουν ένα κονδύλι, εκ του οποίου προέκυψαν τετρακόσιες ταινίες, όλες συγχρηματοδοτούμενες από τον ίδιο. Ναι, τετρακόσιες. Σχεδόν μία κάθε μήνα. Πολλά από τα σενάρια ήταν δικά του. Περιπετειούλες, θα λέγαμε σήμερα, δίχως πολλές προεκτάσεις. Κάποιες γυρισμένες στη γλώσσα των Ζουλού, με χαρακτήρα υπογείως επαναστατικό –αν ήθελες να τις «διαβάσεις» έτσι.

ΓΙΑ ΤΟ ΑΠΑΡΤΧΑΪΝΤ. Ο ίδιος ο Μέρβε δηλώνει πως ποτέ του δεν υποστήριξε το απαρτχάιντ. «Αλλά δεν ήμουν αντικαθεστωτικός», συνεχίζει, «και οι ταινίες μου δεν ασχολήθηκαν ποτέ με την πολιτική. Το μήνυμά τους ήταν πάντα το ίδιο: το έγκλημα δεν επιβραβεύεται ποτέ». Η Αμπιγκεϊλ Κουμπέκα, ηθοποιός σε πολλά απ’ αυτά τα φιλμ, θυμάται τον Μέρβε ως «τζέντλεμαν. Πολύ ευγενικός. Δεν είχε την παραμικρή έπαρση. Και, το βασικότερο, όταν γυρίζαμε μια ταινία δεν υπήρχε απαρτχάιντ. Επρεπε βέβαια να κοιμόμαστε σε χωριστά δώματα –εμείς και τα λευκά μέλη του συνεργείου. Αλλά δεν μας πείραζε. Γυρίζαμε μια ταινία, συμμετείχαμε στη δημιουργία ενός έργου τέχνης. Αυτή ήταν η εξέγερσή μας!».

Στο πρόσφατο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Νότιας Αφρικής ο Μέρβε τιμήθηκε με ένα ειδικό βραβείο για την φιλμική του προσφορά. «Χωρίς να θέλω να ακουστώ ρατσιστής, σκεφτόμουν πως ένας λευκός σαν κι εμένα δεν θα κερδίσει εύκολα ένα τέτοιο βραβείο, αλλά έκανα λάθος» είπε στην απονομή.

Τελευταία Νέα