Αϋπνία, πονοκέφαλος, υπνηλία, γαστρεντερικά προβλήματα… Οι γρήγορες μετακινήσεις ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες ζώνες ώρας δεν είναι διόλου εύκολες για δύο στους τρεις ταξιδιώτες διεθνών πτήσεων, οι οποίοι βλέπουν το βιολογικό τους ρολόι να τρελαίνεται και το κορμί τους να τους προδίδει εξαιτίας του τζετ λαγκ.
Η διαταραχή αυτή εκδηλώνεται όταν ο εγκέφαλος νομίζει ότι είναι, π.χ., πρωί, αλλά εξαιτίας του ταξιδιού σε μία άλλη ζώνη ώρας είναι στην πραγματικότητα απόγευμα.
Η διαφορά αυτή αποσυντονίζει το βιολογικό ρολόι διότι «η ρύθμισή του εξαρτάται από τα ερεθίσματα που δέχεται ο οργανισμός από το περιβάλλον, όπως η έκθεση στο φως, οι ώρες των γευμάτων, οι κοινωνικές υποχρεώσεις και οι διάφορες δραστηριότητες», κατά τη δρα Αλισον Σίμπερν, επίκουρη καθηγήτρια στο Κέντρο Επιστημών και Ιατρικής Υπνου του Πανεπιστημίου Στάνφορντ.
Το επακόλουθο αυτής της απορρύθμισης είναι να εμφανίζονται τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν και τα οποία αμβλύνονται όταν προσαρμοστεί το βιολογικό ρολόι στο νέο πρόγραμμα. Δυστυχώς όμως, αυτό δεν γίνεται αμέσως: αναλόγως με τις ζώνες ώρας που διέσχισε κανείς μπορεί να χρειασθούν ακόμα και αρκετές ημέρες έως ότου συνέλθει εντελώς (θεωρητικώς, απαιτείται μία ημέρα προσαρμογής για κάθε ζώνη ώρας που αλλάζει όποιος ταξιδεύει με αεροπλάνο).
Το τζετ λαγκ είναι πιο συχνό σε ταξίδια σε χώρες που έχουν διαφορά πέντε ή περισσότερες ώρες από την τοπική, αλλά υπάρχουν ευαίσθητοι άνθρωποι που αποσυντονίζονται ακόμη και όταν η διαφορά δεν υπερβαίνει τις δύο ώρες.
Οσοι ταξιδεύουν προς Ανατολάς υποφέρουν περισσότερο, διότι για να προσαρμοστούν στις τοπικές ώρες που θα βρουν στον προορισμό τους θα πρέπει να μπουν για ύπνο πολύ πιο νωρίς απ’ ό,τι συνηθίζουν –και αυτό είναι πολύ πιο δύσκολο από όσο το να πιέσουν τον εαυτό τους να μείνει ξύπνιος επί περισσότερες ώρες, όπως κατ’ ανάγκην πρέπει να κάνουν όταν ταξιδεύουν προς Δυσμάς.
Τα καλά νέα είναι πως το τζετ λαγκ δεν είναι αναπόφευκτο. Από το 1966 που καθιερώθηκε ο όρος έως σήμερα έχουν διεξαχθεί πολλές μελέτες γι’ αυτό και οι επιστήμονες έχουν βρει κάποια τρικ που πιθανώς θα βοηθήσουν τους πάσχοντες. Να ποια είναι:
Αλλάξτε εκ των προτέρων ώρες ύπνου και φαγητού.
Αν πρόκειται να ταξιδέψετε ανατολικά, φροντίστε τις τελευταίες ημέρες να πέφτετε ολοένα πιο νωρίς για ύπνο και να σηκώνεστε πιο νωρίς το πρωί, συνιστά ο δρ Τζέιμς Γουότερχαουζ, καθηγητής Βιολογικών Ρυθμών στο Πανεπιστήμιο John Moores του Λίβερπουλ. Αντίστοιχα, αν πρόκειται να ταξιδέψετε δυτικά, καθυστερήστε και τα δύο. Κατά την ίδια λογική, μετακινήστε και τις ώρες των γευμάτων σας.
Αρχίστε την προεργασία στο αεροπλάνο.
Αναλόγως με το τι θα πρέπει να κάνετε στον προορισμό σας, κοιμηθείτε ή μείνετε ξύπνιοι στη διάρκεια της πτήσης σας, συνιστά η δρ Σίμπερν. Μην πιέσετε, όμως, τον εαυτό σας για να τα καταφέρει, διότι κάτι τέτοιο θα έχει τα αντίθετα αποτελέσματα, προειδοποιεί. Ακόμη κι αν καταφέρετε απλώς να ξεκουραστείτε, ο οργανισμός σας θα σας ευγνωμονεί.
Ενυδατωθείτε καλά.
Πριν, στη διάρκεια και μετά την πτήση πρέπει να πίνετε άφθονα υγρά, κατά προτίμηση νερό. Καλό είναι να αποφύγετε την καφεΐνη και το αλκοόλ, διότι μπορεί να σας αφυδατώσουν και να διαταράξουν τον ύπνο.
Μείνετε νηστικοί.
Επιστήμονες από τον Τομέα Ιατρικής Υπνου του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, με επικεφαλής τον καθηγητή Νευρολογίας και Νευροεπιστήμης δρα Κλίφορντ Σέιπερ, ανακάλυψαν προ ετών σε μελέτη με ποντίκια ότι η έλλειψη τροφής για κάποιες ώρες ενδέχεται να συγχρονίζει το βιολογικό ρολόι ταχύτερα απ’ όσο το φως και το σκοτάδι. Αν, συνεπώς, δεν έχετε ιατρική αντένδειξη γι’ αυτό και μπορείτε να αντέξετε τη νηστεία, δοκιμάστε να μείνετε νηστικοί πριν απογειωθεί το αεροπλάνο (τις 2 ώρες που θα βρίσκεστε στο αεροδρόμιο) και καθ’ όλη τη διάρκεια της πτήσης. Φροντίστε όμως να πίνετε άφθονο νερό, καθώς και να καταναλώσετε φαγητό αμέσως μόλις προσγειωθείτε.
Προσέξτε τι θα φάτε.
Εάν πρέπει να κοιμηθείτε σύντομα μετά την άφιξη στον προορισμό σας να καταναλώσετε ένα γεύμα πλούσιο σε υδατάνθρακες (π.χ. ρύζι, μακαρόνια), συνιστούν επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Γιαμαγκούτσι, στην Ιαπωνία. Οι υδατάνθρακες είναι διαβόητοι για την υπνηλία που προκαλούν (είναι, π.χ., ένας από τους λόγους που συνιστάται στους εργαζομένους να μην τους υπερκαταναλώνουν κατά το μεσημεριανό διάλειμμα στη δουλειά). Αντιθέτως, εάν πρέπει να μείνετε ξύπνιοι όταν προσγειωθεί το αεροπλάνο προτιμήστε κάτι υγιεινό με καλής ποιότητας πρωτεΐνες (π.χ. ψάρι με λαχανικά). Η υπερκατανάλωση λιπαρών δεν συνιστάται αμέσως μετά την προσγείωση, διότι μερικές μελέτες υποδηλώνουν ότι μπορεί να καθυστερήσει την προσαρμογή στην τοπική ώρα.
Πηγαίνετε νωρίτερα.
Εάν το ταξίδι σας είναι επαγγελματικό ή για οποιονδήποτε λόγο πρέπει να είστε σε άριστη κατάσταση στον προορισμό σας, προσπαθήστε να ταξιδέψετε μια-δυο ημέρες νωρίτερα, για να συνέλθετε λίγο πριν από τη μεγάλη ημέρα.
Αναζήτηση
