Ελλείψεις φαρμάκων, εμβολίων, υγειονομικού υλικού, αντιδραστηρίων για τις απαραίτητες εξετάσεις, ακόμη και συσκευασιών για τη δόση στο σπίτι. Πολύμηνες καθυστερήσεις στη μισθοδοσία των εργαζομένων, αρκετοί από τους οποίους δουλεύουν σε τέσσερις μονάδες ταυτόχρονα και χώροι εργασίας που δεν αερίζονται και ευνοούν τη μετάδοση νοσημάτων όπως η φυματίωση και η γρίπη, διαμορφώνουν τη σημερινή εικόνα του Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ). Η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί το επόμενο διάστημα καθώς ο ετήσιος προϋπολογισμός των 20 εκατ. ευρώ έχει ήδη εξαντληθεί.

Την ίδια στιγμή οι στόχοι του ΟΚΑΝΑ βασίζονται σε επιστημονικές οδηγίες του 1999 και εφαρμόζονται σύμφωνα με υπουργική απόφαση του 2002. Αυτές προβλέπουν οι χρήστες να παραμένουν διά βίου, δηλαδή μέχρι να πεθάνουν, στις νόμιμες ουσίες. Ωστόσο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) από το 2010 έχει εκδώσει νέες κατευθυντήριες οδηγίες για τη διαχείριση ατόμων που έχουν εθισμό στα οπιοειδή, στις οποίες αναφέρεται ξεκάθαρα ότι «ο τελικός στόχος είναι το στάδιο της πλήρους απεξάρτησής τους από τις ουσίες».

«ΤΑ ΝΕΑ», στο πλαίσιο του διαλόγου για το ΕΣΥ, έκαναν αυτοψία σε μονάδες του ΟΚΑΝΑ, δύο χρόνια μετά το λουκέτο της κεντρικής υπηρεσίας στην οδό Καποδιστρίου στο κέντρο της Αθήνας, και κατέγραψαν τα όσα συμβαίνουν.

«Είναι πολύ σκληρό. Παρά την ψυχολογική σου κατάσταση να αποφασίσεις ότι θέλεις να πετάξεις τη βελόνα, να μην ξανατρυπήσεις τη φλέβα σου, δεν υπάρχουν οι κρατικές δομές που θα σε βοηθήσουν. Πέντε χρόνια περίμενα στα πεζοδρόμια και στις φυλακές για να πάρω το πρώτο χάπι στον ΟΚΑΝΑ» λέει ο Γιάννης Ζαγγελίδης, ο οποίος βρίσκεται στο πρόγραμμα αποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ τους τελευταίους 18 μήνες. Στόχος του είναι να καθαρίσει, να μην παίρνει ούτε τα φάρμακα που του χορηγούνται νόμιμα καθημερινά αντί της ηρωίνης. Γι’ αυτό και το βλέμμα του, αν και λίγο νωρίς όπως λέει ο ίδιος, είναι στραμμένο στην πόρτα της μονάδας κοινωνικής επανένταξης. Εκεί προσέρχονται όλοι όσοι έχουν σταματήσει όχι απλώς να παίρνουν ναρκωτικά, αλλά έχουν βρει και τη δύναμη να διακόψουν και το υποκατάστατο που τους δίνεται από τον ΟΚΑΝΑ, «να μηδενίσουν» όπως λένε οι ειδικοί της μονάδας.

Συνάντησα τον Γιάννη τη στιγμή που έβγαινε από τα κοντέινερ που έχουν διαμορφωθεί για να φιλοξενείται η μονάδα αποκατάστασης του Νοσοκομείου Ερυθρός Σταυρός. Μία από τις περίπου 125 μικρές μονάδες που απέκτησε η Αττική τα τελευταία δύο χρόνια. «Ερχομαι δύο φορές την εβδομάδα, παίρνω το χάπι μου και δόση για το σπίτι. Αλλά χάπια για το σπίτι δεν υπήρχαν αυτήν την περίοδο και έτσι πρέπει καθημερινά ό,τι και να κάνω να το αφήνω και να έρχομαι εδώ». Το χάπι που λαμβάνει λέγεται βουπρενορφίνη και πρέπει να παραμείνει πέντε λεπτά κάτω από τη γλώσσα του ώσπου να λιώσει. Μετά, ο Γιάννης αποχωρεί από το κοντέινερ.

Αυτό που του παρέχει είναι ηρεμία –χωρίς αυτό σε λίγες ώρες θα εκδηλώσει στερητικό σύνδρομο. Δηλαδή θα αρχίσει να τρέμει, να κρυώνει ενώ έχει καύσωνα, να πονάει το κεφάλι του και οι μύες σε όλο το σώμα του, να ιδρώνει και να αισθάνεται ότι έρχεται το τέλος του. «Επίσης, το χάπι δεν προκαλεί συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα και την ευφορία που δημιουργεί η μεθαδόνη. Παράλληλα μειώνει την επιθυμία για χρήση ηρωίνης, κάτι που κάνουν αρκετοί από αυτούς που βρίσκονται σε προγράμματα μεθαδόνης» εξηγεί ο ψυχίατρος της μονάδας Γιώργος Τζανουλίνος.

Βέβαια αυτό το χάπι αν το βγάλει κάποιος έξω από τον ΟΚΑΝΑ μπορεί να το λιώσει και να το πάρει σαν ηρωίνη ενδοβλέφια ή να το κάνει σκόνη και να το εισπνεύσει από τη μύτη. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο τους χορηγείται άλλο χάπι για το σπίτι, το οποίο εκτός από βουπρενορφίνη περιέχει και ναλοξόνη, την ουσία που πιέζει τον οργανισμό να αποβάλει την ηρωίνη. Την ουσία αυτή χορηγούν και σε κάποιον που θα μεταφερθεί σε κώμα στο νοσοκομείο από υπερβολική δόση. «Ο χρήστης γνωρίζει ότι το χάπι αυτό θα του κάνει το αντίθετο από αυτό που θέλει, δηλαδή θα του βγάλει στερητικά. Βέβαια αυτό το χάπι είναι πολύ ακριβό και το αντίγραφό του (γενόσημο) αναμένεται το επόμενο έτος» τονίζουν οι αρμόδιοι. Ετσι, η έλλειψή του προς το παρόν προκαλεί μόνο ταλαιπωρία καθώς μπορεί οι δόσεις για τα Σαββατοκύριακα, όταν η μονάδα είναι κλειστή, να έχουν εξασφαλιστεί, δεν ισχύει το ίδιο όμως και τις καθημερινές.

ΤΟ ΚΑΛΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ. Η συγκεκριμένη μονάδα, όπως και όλες οι άλλες, παρέχει υπηρεσίες ψυχολογικής στήριξης στους θεραπευόμενους και τους συγγενείς τους, διαθέτει παθολογικό ιατρείο και εκτός από το έντονο βουητό που ακούγεται κάποιες στιγμές από τις μονάδες του κλιματιστικού που είναι τοποθετημένες στις οροφές φαίνεται καλά οργανωμένη. Αν και ο υπεύθυνος της μονάδας –και οι υπόλοιποι συνεργάτες του –δεν καλύπτει μόνο αυτή αλλά και τις μονάδες του Λαϊκού και του Ελενα. «Επίσης, κάνω και αντικαταστάσεις όταν παίρνουν άδειες οι συνάδελφοί μου από τη μονάδα στο Γουδή» λέει ο κ. Τζανουλίνος. Η συγκεκριμένη μονάδα υποστηρίζεται επαρκώς και από το νοσοκομείο, σε περιπτώσεις τραυματισμών κ.λπ.

Στην Εντατική η µονάδα στο Γουδή

Και μπορεί η μονάδα αυτή να μη χρειάζεται να λειτουργεί όλες τις ημέρες, να βρίσκεται μέσα σε οικόπεδο νοσοκομείου και να εξυπηρετούνται οι ασθενείς και οι γιατροί, όμως δεν συμβαίνει το ίδιο και σε άλλες μονάδες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της μονάδας χορήγησης μεθαδόνης στο Γουδή. Το πρώτο που είδαν «ΤΑ ΝΕΑ» είναι ένα πραγματικά ωραίο πέτρινο κτίριο που ανήκει στις Ενοπλες Δυνάμεις. Αυλή με γκαζόν και όλα καθαρά και περιποιημένα.

Ωστόσο για τον χώρο αυτό, όπως εξηγούν οι εργαζόμενοι, δεν έγινε καμία μελέτη: χτίστηκε δίχως παράθυρα, αλλά με υαλότουβλα για να μπαίνει φως –παρότι είναι σημαντικό να αερίζεται ώστε να μειώνονται οι πιθανότητες μόλυνσης από φυματίωση -, χωρίς τουαλέτα για άτομα με ειδικές ανάγκες –παρότι υπάρχουν ασθενείς με αναπηρίες –και τα αναλώσιμα να βρίσκονται στο έλεος του Θεού. «Εδώ και δύο χρόνια που μεταφερθήκαμε σε αυτό το κτίριο δεν έχουμε φάρμακα, δεν έχουμε γάζες να κάνουμε μια αλλαγή σε κάποιον που θα έρθει με τρύπες στο σώμα του» υποστηρίζει η γενική γιατρός Κατερίνα Καλύβα. Τα φάρμακα που δεν υπάρχουν δεν είναι μόνο παυσίπονα. Αλλά και απαραίτητα εμβόλια –για τη γρίπη κ.λπ. –που πρέπει υποχρεωτικά όλοι οι θεραπευόμενοι να κάνουν. Και φυσικά δεν υπάρχει νοσοκομείο στην ίδια αυλή για να εξυπηρετήσει τους ασθενείς.

Το κτίριο αυτό, όπου χορηγείται μόνο μεθαδόνη, λειτουργεί συνεχώς επτά ημέρες την εβδομάδα. Την ουσία αυτή τη δίνουν σε όσους δεν μπορούν να πάρουν το χάπι για λόγους υγείας. Δηλαδή είτε έχουν ένα είδος αλλεργίας είτε δεν μπορεί να το «σηκώσει» το συκώτι τους διότι ήδη έχει επιβαρυνθεί από ηπατίτιδα ή άλλα δυνατά φάρμακα που λαμβάνει για άλλους λόγους.

Το γαλάζιο υγρό σερβίρεται αυτόματα σε διάφανο πλαστικό ποτηράκι. Για να γίνει αυτό ο υπεύθυνος γιατρός της μονάδας –πάντα ψυχίατρος –θα βάλει στον ηλεκτρονικό υπολογιστή τα στοιχεία του χρήστη και θα πληκτρολογήσει πόση δόση θα πρέπει να πάρει. Τα δεδομένα μεταφέρονται σε ένα μηχάνημα, το οποίο όταν είναι κλειστό μοιάζει με φουρνάκι. Αν το ανοίξει κάποιος όμως διακρίνει ένα μπετονάκι με μεθαδόνη, διάφορα χάπια και σωληνάκια που καταλήγουν στο ποτηράκι.

Η εντολή του γιατρού πηγαίνει στο μηχάνημα και βάζοντας τον αριθμό του χρήστη η νοσηλεύτρια βγάζει αυτόματα ακριβώς τη δόση που έχει ορίσει ο γιατρός.

Και σε αυτήν την περίπτωση χορηγείται για το σπίτι (take home το λένε). Μόνο που τη συγκεκριμένη περίοδο έχουν τελειώσει ακόμη και τα μικρά μπουκαλάκια με τον δοσομετρητή και έτσι οι νοσηλεύτριες χαράζουν τα μεγάλα, ώστε να καταλάβει ο ασθενής πόσο πρέπει να πάρει κάθε φορά. Αν βέβαια είναι σε θέση, να καταλάβει πόσα γραμμάρια πρέπει να καταναλώσει και να αυτοσυγκρατηθεί για να μην πάρει υπερδοσολογία.

ΕΛΛΕΙΨΕΙΣ ΣΕ ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΗΡΙΑ. Κάποια από τα αντιδραστήρια για διάφορες εξετάσεις ούρων έχουν τελειώσει εδώ και μήνες. Αυτά χρειάζονται προκειμένου να γνωρίζει ο γιατρός εάν κάποιος κάνει παράλληλα χρήση για παράδειγμα αλκοόλ, χασίς ή οποιαδήποτε άλλη νόμιμη ή παράνομη ουσία μπορεί να επηρεάσει την κατάστασή του.