Μαλάκιο της οικογένειας των κεφαλόποδων, το χταπόδι ζει σε όλες τις θάλασσες του κόσμου, δεν τρώγεται όμως παντού με την ίδια ευχαρίστηση όπως στην Ιαπωνία, στην Κορέα, στη Χαβάη και στις μεσογειακές χώρες, ίσως γιατί είναι σχετικά δύσκολη η επεξεργασία του ή απλώς γιατί είναι ένα πλάσμα παράξενο, άσχημο και γλοιώδες, αν και με εξαιρετική ευφυΐα, όπως υποστηρίζουν οι βιολόγοι. Υπάρχουν εκατοντάδες είδη που ζουν στους ωκεανούς, κατά μέσο όρο έξι μήνες, και ζυγίζουν από μερικά γραμμάρια μέχρι 270 κιλά, όπως το χταπόδι τέρας E. Dolfeini που έχει άνοιγμα 9 μέτρων. Στην Ελλάδα εκτός από το χταπόδι καταναλώνονται επίσης οι μικροσκοπικοί συγγενείς του οι μοσκιοί, μοσχάκια ή μοσχοχτάποδα, που όμως δεν έχουν τη δική του νοστιμιά αλλά λόγω μεγέθους είναι κατάλληλοι για μακαρονάδες και χταποδοκεφτέδες. Φτωχό σε θερμίδες (περιέχει μόνο 70 θερμίδες/100 γρ.) αλλά πλούσιο σε πρωτεΐνη, βιταμίνες Α και Β1, ρετινόλη, κάλιο, ασβέστιο, φώσφορο και επίσης με λιγότερη χοληστερόλη από ό,τι περιέχουν άλλα θαλασσινά, το χταπόδι είναι ένας εμβληματικός ελληνικός μεζές και δεν υπάρχει ψαροταβέρνα που να μην το σερβίρει σε τουλάχιστον 2-3 διαφορετικά είδη πιάτων. Ψητό στα κάρβουνα, βραστό και ξιδάτο ή με κοφτό μακαρονάκι, ταυτίζεται με τη νηστεία της Σαρακοστής, τρώγεται όμως όλο τον χρόνο.
1 κιλό χταπόδι
1 φλ. λάδι
2-3 μεγάλες ώριμες ντομάτες ή 500 γρ. κονκασέ
1 κ.σ. πελτέ ντομάτας
1 μεγάλο ξερό κρεμμύδι
2 σκελίδες σκόρδο
2 φύλλα δάφνης
1 φλ. κόκκινο ξηρό κρασί
½ κιλό κοφτό μακαρονάκι
Το βγάζουμε και το κόβουμε σε μικρά κομμάτια, σουρώνουμε και κρατάμε το υγρό. Σε άλλη κατσαρόλα σοτάρουμε το ψιλοκομμένο κρεμμύδι μέχρι να μαλακώσει, προσθέτουμε το σκόρδο και ύστερα από 1-2 λεπτά το χταπόδι.
Σοτάρουμε για 2-3 λεπτά, ρίχνουμε το κρασί, την ντομάτα τριμμένη, τη δάφνη, το ζουμί του χταποδιού και αν χρειάζεται ζεστό νερό να το σκεπάζει. Αλατοπιπερώνουμε και μόλις πάρει βράση χαμηλώνουμε τη φωτιά και αφήνουμε να βράσει περίπου 45 λεπτά μέχρι να μαλακώσει αλλά να είναι λαστιχωτό. Προσθέτουμε τα ζυμαρικά, ανακατεύουμε κάθε τόσο και όποτε χρειάζεται προσθέτουμε λίγο ακόμη καυτό νερό. Μόλις είναι αλ ντέντε κατεβάζουμε από τη φωτιά, αφήνουμε 10 λεπτά και σερβίρουμε αμέσως.
Περισσότερες συνταγές και άλλοι τρόποι μαγειρέματος
με λεμόνι ή ξίδι. Αν ρίξουμε λίγο λεμόνι την ώρα του βρασμού το χρώμα του γίνεται ροζ.
Τηγανητό. Κόβουμε τα πλοκάμια, τα αλευρώνουμε και τα τηγανίζουμε σε καυτό λάδι. Τα σερβίρουμε με λεμόνι.
Στιφάδο. Το βράζουμε χωρίς νερό μέχρι να βγάλει τα υγρά του και να τα πιει. Ρίχνουμε λίγο ξίδι και κρασί, αφήνουμε να εξατμιστούν και προσθέτουμε λάδι, μικρά ξερά κρεμμυδάκια ολόκληρα, πελτέ ντομάτας, αλατοπίπερο, μερικούς κόκκους μπαχάρι και 2 φύλλα δάφνη. Βράζουμε σε χαμηλή φωτιά περίπου μία ώρα.
Χταποδοκεφτέδες. Το λιώνουμε στο μπλέντερ και ανακατεύουμε με μπόλικα ψιλοκομμένα αρωματικά (άνηθος, μαϊντανός κ.λπ.) στυμμένη ντομάτα, αλατοπίπερο και λίγο βρασμένο ρύζι. Αφήνουμε στο ψυγείο, πλάθουμε κεφτεδάκια, αλευρώνουμε ή περνάμε από φρυγανιά και τηγανίζουμε σε καυτό λάδι.
Ταιριάσματα. Σαν μεζές τρώγεται μαζί με φακόρυζο ή φασουλόρυζο (με μαυρομάτικα φασόλια) ενώ το στιφάδο παντρεύεται εξαιρετικά με τη φάβα.
Τα πιο νόστιμα χταπόδια ψαρεύονται στον Ευβοϊκό, θάλασσα κλειστή και αλμυρή, και όσο πιο μεγάλα είναι τόσο πιο γευστικά.
Λιαστό μπορούμε να το κάνουμε ακόμη και στο μπαλκόνι του σπιτιού, αρκεί να το τυλίξουμε με ένα τούλι για να προστατεύεται από τις μύγες. Και αφού στεγνώσει (σε 2-3 ημέρες) το συντηρούμε στο ψυγείο μέχρι να το ψήσουμε.
Το Polpo (χταπόδι, στα ιταλικά) είναι ένα από τα διασημότερα εστιατόρια του Λονδίνου, όπου πολύ δύσκολα μπορεί κανείς να βρει τραπέζι. Με τον ίδιο τίτλο κυκλοφορεί και το βιβλίο του σεφ και ιδιοκτήτη του εστιατορίου Ράσελ Νόρμαν με βενετσιάνικες συνταγές, όπως αυτή η ζεστή πατατοσαλάτα με χταπόδι.
Θα χρειαστείτε: 1 χταπόδι (1½-2 κιλά) , 1 φινόκιο και 1 ξερό κρεμμύδι κομμένα στη μέση, 2 κλωνάρια σέλερι και τα κλαράκια από 1 ματσάκι μαϊντανό, χοντροκομμένα, 3 μέτριες πατάτες, 1 σκελίδα σκόρδο ψιλοκομμένη, φύλλα από 1 ματσάκι μαϊντανό ψιλοκομμένα, 1 κ.γ. νιφάδες τσίλι ή μπούκοβο, 1 σκελίδα σκόρδο ψιλοκομμένο, χοντρό αλάτι και μαύρο πιπέρι, 4 κ.σ. έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, 1 κ.σ. χυμό λεμονιού.
Σε μια μεγάλη κατσαρόλα ρίχνετε νερό χωρίς αλάτι, το χταπόδι, το φινόκιο, το κρεμμύδι, το σέλερι και τα κοτσάνια του μαϊντανού και βράζετε σε χαμηλή φωτιά περίπου μία ώρα μέχρι τα πλοκάμια του να μαλακώσουν αρκετά. Βγάζετε το χταπόδι και το αφήνετε να κρυώσει. Κόβετε σε μπουκιές αφού πετάξετε τα μάτια και το ράμφος του. Αφαιρέστε το δέρμα και ξεπλύντε τα κομμάτια με καθαρό νερό.
Καθαρίστε και κόψτε τις πατάτες σε μικρά κομμάτια και βάλτε σε μια κατσαρόλα με κρύο αλατισμένο νερό. Μόλις πάρουν βράση, χαμηλώστε τη φωτιά ώστε να σιγοβράσουν. Μόλις γίνουν (δεν πρέπει να διαλύονται) στραγγίστε τις. Σε ένα μεγάλο μπολ, ανακατέψτε απαλά το χταπόδι με τις πατάτες, το σκόρδο, τον μαϊντανό και το τσίλι. Αλατοπιπερώστε και περιχύστε με λάδι και χυμό λεμονιού.