Αναζήτηση
Το όνομά τους προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές θυσίες –τα διαβατήρια –που τελούσαν κυρίως οι Λακεδαιμόνιοι πριν διαβούν τα σύνορα της χώρας τους ή όταν επέστρεφαν. Και μια ματιά στη διαδρομή τους από το πρώτο έτος της Επανάστασης, το 1821, έως τη δικτατορία του 1967 αποδεικνύει ότι έχουν πολλά να πουν όχι μόνο για τους ιδιοκτήτες τους –πολλοί εξ αυτών είναι γνωστές προσωπικότητες, όπως ο εκτός των άλλων υποδιοικητής της Εθνικής Τράπεζας Στέφανος Στρέιτ, η μαθήτρια τότε Αμαλία Κανελλοπούλου (πιο γνωστή μετέπειτα ως Αμαλία Μεγαπάνου) και η συγγραφέας Διδώ Σωτηρίου –και την εξέλιξή τους –από ένα φύλλο χαρτί μιας χρήσης έως τα σημερινά τεύχη που ισχύουν για πέντε χρόνια -, αλλά «διηγούνται» με διαφορετικό τρόπο την Ιστορία, καθώς ξεφυλλίζοντάς τα ανακαλύπτουμε στιγμές όχι και τόσο γνωστές, όπως η Ηγεμονία της Σάμου και η αυτόνομη Βόρεια Ηπειρος.
«Διαβατήριο» για τον ξεχωριστό, ταξιδιάρικο αλλά και γεμάτο πληροφορίες κόσμο τους αποτελεί και η έκθεση 44 σπάνιων ντοκουμέντων που προέρχονται από τις συλλογές του Ελληνικού Λογοτεχνικού Ιστορικού Αρχείου και θα φιλοξενηθεί στο βιβλιοπωλείο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης.
Γενεύη, Μπολόνια, Μιλάνο, Αγκώνα, Ρώμη… Ολες αυτές τις στάσεις χρειάστηκε να κάνει ο σκωτσέζος στρατηγός σερ Φρέντερικ Ανταμ για να φτάσει στην Κέρκυρα και να αναλάβει Υπατος Αρμοστής των Ιονίων Νήσων, όπως δείχνει το διαβατήριό του (1826) που φέρει την υπογραφή του φιλέλληνα υπουργού Εξωτερικών της Αγγλίας Τζορτζ Κάνινγκ.
Ρωσική σφραγίδα και μάλιστα του τσάρου Νικολάου Α’ φέρει το διαβατήριο του οθωμανού υπηκόου από την Οδησσό Δήμου Ζουκάκη (1852), πόλη όπου η ελληνική παροικία ανθούσε – εκεί ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρεία άλλωστε – και αναπτύχθηκε ιδιαίτερα όταν το λιμάνι καθιερώθηκε ως ελεύθερο, δηλαδή χωρίς δασμούς.
Διαβατήριο από την Οδησσό ή από τη Θεσσαλονίκη μπορεί κάποιος να υπέθετε ότι ήταν δυνατόν να εκδοθεί. Από το Γαλάτσι όμως; «Το λιμάνι του Γαλαζίου – γνωστότερο ως Γαλάτσι – αναπτύχθηκε ιδιαίτερα μετά το 1837, όταν χαρακτηρίστηκε “ελεύθερο” (χωρίς δασμούς) και συγκέντρωσε πλήθος Ελλήνων, κυρίως από τα νησιά» αναφέρεται στον συνοδευτικό της έκθεσης κατάλογο για το λιμάνι της Ρουμανίας.
Ενα ακόμη δάνειο πήγε να διαπραγματευτεί ο Στέφανος Στρέιτ με το διαβατήριο που του υπέγραψε ο υπουργός Εξωτερικών Στέφανος Δραγούμης το 1889. Πήγε στο Βερολίνο με ειδική αποστολή τη διαπραγμάτευση που κατέληξε σε πάγιο δάνειο 175 εκατ. χρυσών φράγκων με τόκο 4%.
Στα χρόνια της Κατοχής η διαδρομή Αθήνα – Ξυλόκαστρο δεν μπορούσε να γίνει χωρίς άδεια αναχωρήσεως από το ιταλικό φρουραρχείο, όπως φαίνεται και από εκείνη που ζήτησε μια γυναίκα για να επιθεωρήσει τα κτήματά της. Ανάλογη άδεια πήρε και η Αμαλία Κανελλοπούλου – μετέπειτα σύζυγος του Κωνσταντίνου Καραμανλή, γνωστή ως Αμαλία Μεγαπάνου – για να ταξιδέψει από την Πάτρα στην Αθήνα για σπουδές.
Οσο για το διαβατήριο της πεζογράφου Διδώς Σωτηρίου για Σοβιετική Ενωση, Ουγγαρία και Τσεχοσλοβακία έχει ιδιαίτερη αξία, καθώς εκδόθηκε τον Ιούνιο του 1963, λίγο μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, όπως και εκείνο του συγγραφέα Αρη Αλεξάνδρου, που είχε εκδοθεί το 1967 και με αυτό εγκατέλειψε την Ελλάδα της δικτατορίας για να εγκατασταθεί στο Παρίσι.
