Γιούργκεν Χάμπερμας

Ο γερμανός φίλοςτης Ευρώπης

Θεωρήθηκε από αρκετούς ο σταρ του Συνεδρίου και από μια σκοπιά ο Γιούργκεν Χάμπερμας, τελευταίος εκπρόσωπος της δεύτερης γενιάς της Σχολής της Φρανκφούρτης και ακάματος θιασώτης του ευρωπαϊκού οράματος, αυτό ήταν. Την Τρίτη το πρωί, σε μια συνεδρία για τον «Κοσμοπολιτισμό», έγινε δεκτός σαν σεβάσμιος γέροντας από ένα κοινό που εξοπλισμένο με κάμερες κινητών τηλεφώνων ή με απόλυτη προσήλωση τον άκουσε να δίνει διάλεξη με θέμα «Εκκληση για μια συνταγματοποίηση του διεθνούς δικαίου». Το ενδιαφέρον στράφηκε φυσικά γύρω από την ευρωπαϊκή κρίση. «Χωρίς κοινή δημοσιονομική και οικονομική πολιτική», είπε ο Γερμανός, «που θα επεκταθεί και σε άλλα πεδία όπως η φορολογία και η κοινωνική πολιτική, η οικονομική ένωση δεν θα μπορέσει να επιστρέψει στη σταθερότητα στο άμεσο μέλλον». «Η εμβάθυνση μιας θεσμοθετημένης συνεργασίας απαιτεί περισσότερη δημοκρατία στην Ευρώπη και αλλαγές στις Συνθήκες της». Ζητούμενο «είναι η πολιτική αλληλεγγύη, που θα προωθήσει την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα στην ευρωζώνη συνολικά, που θα απαιτήσει από κάποιες χώρες αναδιανεμητικές πολιτικές». Με αυτά και με εκείνα, αν και 84χρονος φιλόσοφος μίλησε για περίπου μια ώρα –μέχρι και παράταση ζήτησε η οποία δόθηκε ασυζητητί –ενώ στην συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε απάντησε σε ερωτήσεις για την ανεργία («Από τα πιεστικότερα προβλήματα. Εχω υψώσει τη φωνή μου για αυτή την εξοργιστική αδικία. Η γερμανική κυβέρνηση δεν έχει αναλάβει επισήμως την ευθύνη για τις συνέπειες των προγραμμάτων διάσωσης στις χώρες όπου εφαρμόζονται»), για τις ευρωεκλογές («Εδώ και είκοσι χρόνια που έχουμε Ευρωκοινοβούλιο δεν έχουν γίνει ευρωπαϊκές εκλογές που να αξίζουν το όνομά τους») και για πολλά ακόμα.

Στιγμιότυπα

Ανθρώπινο,πολύ ανθρώπινο

Αρκούσαν λίγες μόνο μέρες στο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας για να καταλάβεις ότι οι άνθρωποι που σαν επάγγελμα έχουν να ερμηνεύσουν τον κόσμο (αν και το θέμα είναι να τον αλλάξουν) είναι αυτό ακριβώς: άνθρωποι. Μπορεί να κυκλοφορούν με ενδυμασία βουδιστή μοναχού, φραγκισκανού ή με βερμούδα. Από τους περίπου 3.000 που ακόμη παρακολουθούν ή αποχαιρετούν το Συνέδριο μερικοί αρέσκονται να φωτογραφίζονται κάτω από την προτομή του Αριστοτέλη στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών ή πλάι σε έργα τέχνης που την διακοσμούν αυτές τις ημέρες. Είτε μιλούν με βαριά βαλκανική προφορά ή με τραγουδιστή κινέζικη, το κάνουν ήσυχα και όταν ένας συνάδελφός τους ολοκληρώνει την ομιλία του, αντί να τον χειροκροτήσουν, μπορεί να χτυπήσουν διακριτικά τις αρθρώσεις των δαχτύλων τους στην έδρα. Τα περιοδικά που διαβάζουν μπορεί να έχουν στο εξώφυλλο τον Καρτέσιο σαν ζωντανό-νεκρό και το θέμα τους να είναι «Τα ζόμπι στη φιλοσοφία», «Τα ζόμπι και η ηθική», «Τα ζόμπι και το νόημα της ζωής». Μπορεί στο κυλικείο να αντικρίζουν έναν παραδοσιακό, ελληνικό φραπέ και να ζητούν πληροφορίες ενθουσιασμένοι για να παραγγείλουν το ίδιο. Να παρακολουθούν μία από τις τέσσερις υπαίθριες συμβολικές διαλέξεις του Συνεδρίου, στην Πνύκα, στην Ακαδημία Πλάτωνος, στο Λύκειο του Αριστοτέλη και, αντικρίζοντας μέρη για τα οποία έχουν διαβάσει και ακούσει, να νιώθουν συγκλονισμένοι. Να παρακολουθούν την τελετή έναρξης του Συνεδρίου στο Ηρώδειο και να βλέπουν έναν υπουργό να αποδοκιμάζεται, όταν βάζει στην ίδια πρόταση τις πνευματικές αναζητήσεις και τη λιτότητα του βίου. Να κουράζονται και, όταν βρίσκουν λίγο χρόνο, να ξαπλώνουν στους ξύλινους πάγκους της Φιλοσοφικής Σχολής και, μέχρι την επόμενη ομιλία, να παίρνουν έναν υπνάκο.

Ουμπέρτο Εκο

Από την Ιταλίαμε αγάπη

Ο αυστηρός γιατρός του τού απαγόρευσε όχι μόνο να παραβρεθεί στο Συνέδριο αλλά και να εμφανιστεί στο κοινό μέσω Skype. Ο Ουμπέρτο Εκο δεν πτοήθηκε και έστειλε ένα κείμενο 13 σελίδων, με τίτλο «Μερικές επισημάνσεις πάνω σε έναν Νέο Ρεαλισμό», που διαβάστηκε στη Φιλοσοφική Σχολή. «Αν έπρεπε να τον περιγράψω», έγραφε ο Εκο, «θα εξηγούσα ότι είναι ένας τρόπος απάντησης στη λεγόμενη μεταμοντέρνα φιλοσοφία». Ποτέ, ωστόσο, παραδεχόταν, δεν πολυκατάλαβε την τελευταία, η οποία πανηγύρισε μεν το τέλος των Μεγάλων Αφηγήσεων, καλωσόρισε την απομάγευση του κόσμου, δεν αμφέβαλε όμως για την ύπαρξη μιας εξωτερικής πραγματικότητας. Ούτε οι πιο σκληροί αποδομητές είπε ο Εκο, δεν αρνούνται τα γεγονότα. Απλώς τα αντιλαμβάνονται μέσα από ερμηνείες, όχι πάντα ικανές να περιγράψουν τα αντικείμενα καθεαυτά. «Ενα κατσαβίδι», ήταν το ευρηματικό παράδειγμά του, «εκτός από το να στρίβει βίδες, μπορεί να ανοίξει και ένα πακέτο, αφού είναι αιχμηρό. Είναι όμως ακατάλληλο για να σκαλίσεις το αυτί σου ακριβώς επειδή είναι αιχμηρό». Οντολογικά, λοιπόν, υπάρχει κάτι στη διάπλαση κατσαβιδιού και αυτιού που απαγορεύει την ερμηνεία του πρώτου κατά το δοκούν. Οπως υπάρχει κάτι στη διάπλαση ενός τραπεζιού, που του επιτρέπει να χρησιμοποιηθεί ακόμα και σαν μέσο διάσωσης από ναυάγιο, «αλλά όχι για να ταξιδέψεις από την Αθήνα ώς τη Θεσσαλονίκη». Κατσαβίδια και τραπέζια, τέλος πάντων, επιδέχονται ερμηνειών σε μερικές από τις οποίες τα αντικείμενα απαντούν με ένα ηχηρό «όχι», και αυτό ήταν αρκετό για να οδηγήσει τον ιταλό διανοητή στην ιδέα ενός «Αρνητικού Ρεαλισμού». Ο ίδιος βέβαια, αν και δεν το άκουσε, στο τέλος χειροκροτήθηκε με θέρμη, ενώ έστω και η ανάγνωση της ομιλίας του ερμηνεύτηκε τουλάχιστον θετικά.

Σχολές Σκέψης

Από τον Κομφούκιο ώς τον Καβάφη

Ο τίτλος του Συνεδρίου ήταν αυτό που λέμε λιτός και περιεκτικός: «Η φιλοσοφία ως έρευνα και τρόπος ζωής», ήταν ένα ερώτημα που απαντήθηκε λιγότερο ή περισσότερο από σχεδόν 3.000 συμμετέχοντες από σχεδόν 105 χώρες, κουβαλώντας στις βαλίτσες τους ομιλίες που ταξινομούνταν σε 75 κατηγορίες. Οποια πόρτα της δαιδαλώδους Φιλοσοφικής Σχολής και αν άνοιγες αυτές τις ημέρες, όλο και κάποια ευφάνταστη πνευματική αναζήτηση θα συναντούσες. Και προσέξτε την ποικιλία και την πολυμορφία των αντικειμένων τους: «Ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης για το ψυχολογικό αντίκτυπο του θεάτρου», «Φιλοσοφική έρευνα της Μεξικανικής Ανεξαρτησίας», «Προς μια αφρικανική – κονστρουκτιβιστική θεωρία της ανάπτυξης», «Οντολογία του χάους», «Το «Είναι και Xρόνος» του Χάιντεγκερ σαν τρόπος ζωής», «Είναι τέχνη η εννοιολογική τέχνη;», «Η αναζήτηση του απόλυτου νοήματος της ζωή στον Ταοϊσμό», «Αφροασιατική εναντίον Δυτικής ταυτότητας», «Ναι, ο Μαρξ είχε δίκιο», «Γενετικές τροποποιήσεις και γονεϊκές προοπτικές», «Η αλήθεια στα μαθηματικά», «Είναι εφαρμόσιμη η πλατωνική ηθική;», «Καβάφης και Νίτσε: οι «ανεπίκαιροι»», «Τι μας έμαθε η Φουκουσίμα, για τη διαστασικότητα της τεχνολογίας», «Ο Αγιος Γρηγόριος Παλαμάς στη ρωσική σκέψη», «Μια νέα υπερβατική διαλεκτική μεταξύ Καντ και Χέγκελ», «Το χιούμορ ως φιλοσοφικό εργαλείο», «Η φιλοσοφία του Καρλ Γιάσπερς ως έρευνα και τρόπος ζωής», «Ζητήματα για την έννοια της φιλοξενίας του Ζακ Ντεριντά», «Τι είναι ο άνθρωπος; Μνήμη και αυτοσυνείδηση», «Ο βιοηθικός διάλογος στα Βαλκάνια», «Ινδική μουσική: ο ήχος προς τη σωτηρία»,

Ελληνική και κινέζικη λογική», και πολλά ακόμα, για τα οποία το να πει κανείς ότι επιχειρούσαν να φέρουν σε διάλογο τον δυτικό, τον ανατολικό ή τον παγκόσμιο τρόπο σκέψης, είναι σχεδόν υποτιμητικό.

Η σημασία ενός συνεδρίου φιλοσοφίας

«Ακούστηκαν “τεράστιες” ομιλίες, που όρισαν τη σύγχρονη αντίληψη των θεμάτων τους. Ηταν μια τομή στην ιστορία των Παγκοσμίων Συνεδρίων Φιλοσοφίας. Πλέον, η διεθνής φιλοσοφική κοινότητα λαμβάνει υπόψη της την ελληνική, τους νέους εκπροσώπους της, τους επίκουρους καθηγητές, για τους οποίους ανοίγονται νέες προοπτικές».

Κωνσταντίνος Βουδούρης,καθηγητής Φιλοσοφίας, πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου

«Ηταν μια παγκόσμια συνάθροιση, υπέροχη και επιτυχημένη. Καθιερώθηκαν νέα ακαδημαϊκά δίκτυα και συνεργασίες, ενώ η Ελλάδα παρουσιάστηκε με θετικό τρόπο. Ειδικά σήμερα με την άνοδο του ρατσισμού και των απλουστευτικών απόψεών του, και με τη φιλοσοφία

να συνιστά αντίδοτο, το Συνέδριο ήταν μια εκπαίδευση στην περιπλοκότητα του κόσμου».

Λούκα Σκαραντίνο,γενικός γραμματέας της Διεθνούς Ομοσπονδίας Φιλοσοφικών Εταιρειών

«Τι κερδίζουν οι καθημερινοί άνθρωποι; Στο Συνέδριο κάποιοι προσπάθησαν με τιμιότητα και αφοσίωση να αντιμετωπίσουν κοινωνικά, πολιτικά, πολιτιστικά ή ιδιωτικά προβλήματα. Οι υπόλοιποι, χωρίς να χρειάζεται να συμφωνήσουν, μπορούν να εμπνευστούν από τη μέθοδό τους».

Αλέξανδρος Νεχαμάς, καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον

«Η δουλειά του εθελοντή σε ένα Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας είναι δύσκολη, σε ανταμείβει όμως. Μαθαίνω ελληνικά, έρχομαι σε επαφή με σοβαρή επιστημονική έρευνα και βλέπω τις διαφορές των πανεπιστημίων όλου του κόσμου».

Φανουάτ Λασότε, μεταπτυχιακός φοιτητής Πολιτικών Επιστημών από την Ταϊλάνδη

Τελευταία Νέα