Λίγοι θυμούνται σήμερα ότι έναν μόλις μήνα μετά την 4η Αυγούστου 1936, και την ανάληψη της εξουσίας από τον Ιωάννη Μεταξά, την Ελλάδα επισκέφθηκε ο διαβόητος υπουργός Προπαγάνδας του Χίτλερ, ο Γιόζεφ Γκέμπελς.

Το θυμίζει αυτό η 37χρονη τσέχα ιστορικός Κατερίνα Κράλοβα, καθώς περιγράφει τις ιδιαίτερα ανεπτυγμένες οικονομικές σχέσεις Γερμανίας και Ελλάδας στη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Το 40% των ελληνικών εξαγωγών πήγαιναν στη Γερμανία ενώ ήδη μετά το 1928 οι ελληνικές εξαγωγές προς τη Γερμανία, αντίθετα με σήμερα, ήταν περισσότερες από τις αντίστοιχες εισαγωγές!

Υπήρχε βέβαια το παράδοξο ότι οι πολεμικές ενισχύσεις που κατά καιρούς έστειλε στην Ελλάδα το Βερολίνο, τελικά ενίσχυσαν το Λονδίνο.

Το θέμα πάντως της Κράλοβα δεν είναι αυτό. Δεν είναι το σύνολο των ελληνογερμανικών σχέσεων, αλλά οι ελληνογερμανικές σχέσεις μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η επιρροή του πολέμου σε αυτές –γι’ αυτό και ο τίτλος του είναι «Στη σκιά της Κατοχής» (εκδ. Αλεξάνδρεια).

Οι συνεχιζόμενες δικαστικές προσφυγές Ελλήνων, θυμάτων της Κατοχής, εναντίον της Γερμανίας επιβεβαιώνουν, λέει το βιβλίο, ότι τα σχετικά ζητήματα παραμένουν ανοιχτά· το επιβεβαιώνει, όμως, θα προσθέταμε, και η ίδια η ενασχόληση με το θέμα (που από αυτή την οπτική γωνία απασχολεί κυρίως έλληνες και γερμανούς επιστήμονες) μιας ιστορικού Τσέχας που έζησε και σπούδασε στην Πράγα, χωρίς να διαθέτει άλλους παλαιούς δεσμούς με τη χώρα μας.

Επιβεβαιώνει, με άλλα λόγια, ότι οι ζημιές –λεηλασίες, εξοντώσεις πληθυσμών ολόκληρων χωριών, αναγκαστικά δάνεια, καταστροφές –που υπέστη η χώρα από τους Ναζί είναι πολύ μεγάλες για να παραμένουν εσαεί τόσο λίγο αναγνωρισμένες διεθνώς.

Η κάθε χώρα, βέβαια, προσμετρούσε μετά τον πόλεμο τις δικές της πληγές και δεν στεκόταν τόσο σε αυτές των άλλων. Αλλά και η ίδια η Κράλοβα, προτού ενσκήψει στα βάσανα της Ελλάδας που είναι πια δεύτερη πατρίδα της, δεν είχε συνειδητοποιήσει ότι το συγκλονιστικό γεγονός του ολοκαυτώματος του τσεχικού χωριού Λίντιτσε, το οποίο γνώριζε από μικρή, στην Ελλάδα «επαναλήφθηκε τουλάχιστον εξήντα φορές».

Λέει χαρακτηριστικά: «Η ναζιστική τρομοκρατία στην Ελλάδα ήταν κάτι το ασύλληπτο. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής καταστράφηκαν περίπου 1.500 χωριά. Τριάντα χιλιάδες Ελληνες έχασαν τη ζωή τους σε επιχειρήσεις αντιποίνων εναντίον χωριών και κωμοπόλεων, οι κάτοικοι των οποίων κατηγορήθηκαν ότι συνέδραμαν τους αντάρτες».

Η Κατερίνα Κράλοβα μελέτησε γερμανικά δικαστικά αρχεία, βρετανικές πρωτογενείς πηγές, τα αμερικανικά εθνικά αρχεία και συμβουλεύτηκε τη βιβλιογραφία του Πανεπιστημίου Γέιλ όπου πήγε με υποτροφία.

Το βιβλίο της είναι μια πολύ καλή σύνοψη των γεγονότων της Κατοχής, αλλά και μια εμβάθυνση στο πολιτικό, κοινωνικοπολιτισμικό, οικονομικό και νομικό επίπεδο, σε θέματα όπως η τιμωρία των ναζιστικών εγκλημάτων, των αποζημιώσεων των θυμάτων ή του δωσιλογισμού.

Παρ’ όλη την τεράστια καταστροφή η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που αποκατέστησαν τις σχέσεις με τη Γερμανία, κάτι που έγινε για πολλούς λόγους: λόγω του ελληνικού Εμφυλίου, του Ψυχρού Πολέμου, των νέων διεθνών συσχετισμών, αλλά και των εξαρτήσεων της καθημαγμένης χώρας.

Η υπόθεση του πρωταγωνιστή της εξολόθρευσης των Εβραίων της Θεσσαλονίκης Μαξ Μέρτεν, που συνελήφθη ενώ ήρθε αμέριμνος στην Αθήνα για μπίζνες ως εκπρόσωπος γερμανικών εταιρειών, φυλακίστηκε, αλλά εντέλει εκδόθηκε από την κυβέρνηση Καραμανλή, οι απίστευτες κατηγορίες τις οποίες αυτός εξαπέλυε μετά εναντίον του έλληνα πρωθυπουργού και υπουργών του, όλο το κλίμα της περιόδου του τέλους της δεκαετίας του ’50 περιγράφεται αναλυτικά στο βιβλίο. Επίσης, αναφέρονται οι νομικές πτυχές των συναφών ζητημάτων, αλλά και οι διεθνείς συνθήκες –όπως του Λονδίνου –που βοήθησαν τη Γερμανία να σταθεί στα πόδια της και να αναπτυχθεί, και οι οποίες έρχονται ξανά σήμερα στο προσκήνιο του πολιτικού λόγου δείχνοντας ότι ένα τόσο βίαιο παρελθόν δύσκολα βυθίζεται στη λήθη…

Του λόγου το αληθές επιβεβαιώνει ένα ακόμη βιβλίο, με την Ανγκελα Μέρκελ μάλιστα στο εξώφυλλο. Είναι το «Η γερμανική ηγεμονία – Ψευδαισθήσεις και πραγματικότητα» (εκδ. Καστανιώτη) του ομότιμου καθηγητή Ηλία Θερμού, ο οποίος δίδαξε Πολιτική Επιστήμη και Διεθνείς Σχέσεις σε πολλά αμερικανικά και ελληνικά πανεπιστήμια. Το βιβλίο κάνει μια κατατοπιστική ξενάγηση στη σύγχρονη ιστορία της Γερμανίας, από τη διαμόρφωσή της ως ολοκληρωμένης εθνικής οντότητας από τον Οτο φον Βίσμαρκ τον 19ο αιώνα έως σήμερα. Περνώντας από τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα, όταν έψαχνε τη θέση της στον κόσμο της αποικιοκρατίας, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη Βαϊμάρη, στη συντριβή της επαναστατικής Αριστεράς και στην άνοδο του ναζισμού με όσα αυτή επέφερε, φθάνει έως τη σημερινή ενοποιημένη ξανά Γερμανία και την ανερχόμενη ηγεμονία της στον σημερινό κόσμο. Ο Ηλίας Θερμός παρομοιάζει τη σημερινή στάση των Γερμανών με αυτήν της Σπάρτης μετά τη λήξη του Πελοποννησιακού Πολέμου. Η θριαμβεύτρια Σπάρτη έπρεπε να εγκαταστήσει νέο νομισματικό σύστημα, «διεθνοποιημένο» για την εποχή, αλλά δεν είχε συνειδητοποιήσει τις προκλήσεις που έθετε η επιτυχία της. Ο συντηρητισμός της δεν επέτρεψε καμία πρωτοβουλία εκσυγχρονισμού και εντέλει περιθωριοποιήθηκε…