Περίμεναν για μήνες το αεροπλάνο που θα τους γυρίσει πίσω. Αφού ταξίδεψαν χιλιάδες χιλιόμετρα, διέσχισαν συνοριακές γραμμές και εγκλωβίστηκαν στην Αθήνα, δύο ασυνόδευτοι ανήλικοι από την Ασία έσμιξαν πρόσφατα ξανά με τους δικούς τους. Συμμετείχαν στο νέο πρόγραμμα του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ) για εθελοντικό επαναπατρισμό παιδιών. Μια πρωτοβουλία στην οποία οι υπεύθυνοι καλούνται να σταθμίσουν το συμφέρον των ανήλικων μεταναστών: παραμονή στη σκιά της κοινωνίας ή επανένωση με την οικογένεια που τους έδιωξε.
Δεν είναι εύκολη απόφαση. Αλλωστε ο επικεφαλής του ΔΟΜ Δανιήλ Εσδράς ήταν στην αρχή διστακτικός. Από το 2010 ο εθελοντικός επαναπατρισμός απευθυνόταν μόνο σε ενηλίκους ή οικογένειες μεταναστών. Καλύπτονταν τα αεροπορικά εισιτήρια και τους δινόταν βοήθημα 300 ευρώ για το νέο ξεκίνημα στη χώρα τους. Τα έξοδα πληρώνονταν από κοινοτικούς πόρους. Στην Ελλάδα εισρέουν εδώ και χρόνια παιδιά και έφηβοι που ταξιδεύουν μόνοι προς τη Δύση. Από τον Φεβρουάριο το πρόγραμμα άνοιξε και γι’ αυτούς.
«Αφορμή ήταν οι μαρτυρίες που είχαμε για σεξουαλική εκμετάλλευση ασυνόδευτων ανηλίκων στην Αθήνα. Αρκετοί είναι θύματα πορνείας», λέει στα «ΝΕΑ» ο κ. Εσδράς. «Δυστυχώς δεν υπάρχουν στην Ελλάδα αρκετές δομές φιλοξενίας που μπορούν να απορροφήσουν όλα αυτά τα παιδιά», προσθέτει.
Το πρόγραμμα επαναπατρισμού ασυνόδευτων ανηλίκων προϋποθέτει μήνες προετοιμασίας και έρευνας. Οι υπεύθυνοι στην Ελλάδα σε συνεργασία με συναδέλφους τους στις χώρες προώθησης καλούνται να μάθουν αν οι γονείς ή οι κηδεμόνες επιθυμούν πίσω τα παιδιά. Πρέπει να εξακριβώσουν ποιες θα είναι οι συνθήκες διαβίωσης εκεί. Για κάθε περίπτωση ενημερώνεται και εισαγγελέας ανηλίκων. Εφόσον κριθεί ότι ο επαναπατρισμός είναι ασφαλής δίνεται στους ανηλίκους οικονομική βοήθεια 1.000 ευρώ (από κοινοτικά κονδύλια) για να επενδυθεί σε σπουδές ή στη δημιουργία μικρής οικογενειακής επιχείρησης. Το πρόγραμμα προβλέπει παρακολούθηση των επαναπατρισθέντων τουλάχιστον για τρεις μήνες.

Απαραίτητη προϋπόθεση είναι τα παιδιά να εκφράσουν επιθυμία επιστροφής. Αρχικός σχεδιασμός του ΔΟΜ ήταν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα 300 ανήλικοι. Μόλις έξι όμως είχαν ζητήσει να επιστρέψουν μέχρι τον Απρίλιο. Σύμφωνα με τον κ. Εσδρά, οι δύο από αυτούς δεν γίνονταν δεκτοί από τις οικογένειές τους. Οι γονείς τους πιέζουν τα παιδιά να συνεχίσουν τις απόπειρες προσέγγισης της Δυτικής Ευρώπης. Αλλα δύο παιδιά επέστρεψαν τελικά με πτήσεις τσάρτερ της Αστυνομίας στις πατρίδες τους. Ηθελαν να ενωθούν άμεσα με τους δικούς τους γι’ αυτό δεν συμμετείχαν στο πρόγραμμα. Μέχρι σήμερα πέντε παιδιά έχουν ακολουθήσει το δρόμο του γυρισμού. Άλλα τόσα είναι σε αναμονή.

Η ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ. Την ενημέρωση των ασυνόδευτων ανηλίκων έχουν αναλάβει σε συνεργασία με τον ΔΟΜ δύο μη κυβερνητικές οργανώσεις: η PRAKSIS στην Πάτρα και η Αρσις στη Θεσσαλονίκη. Συνολικά, από το 2011 μέχρι σήμερα έχουν εντοπιστεί στην Πάτρα 700 ασυνόδευτοι ανήλικοι που επιχειρούν, συχνά με κίνδυνο της ζωής τους, να τρυπώσουν σε νταλίκες με προορισμό την Ιταλία. Χθες η PRAKSIS ένωσε μια οικογένεια. Επανασύνδεσε έναν 16χρονο Σενεγαλέζο με τον πατέρα του, ο οποίος βρίσκεται εδώ και δέκα χρόνια στην Ισπανία. Ο έφηβος είχε φύγει από την πατρίδα του αναζητώντας τον γονιό του και είχε εγκλωβιστεί στην Πάτρα.
«Στην πλειονότητά τους είναι έφηβοι σε αυτή την ηλικία», λέει ο κοινωνικός λειτουργός Γιώργος Παπαλεωνιδόπουλος όταν τον συναντάμε στο κέντρο της PRAKSIS στην Πάτρα. Εκεί περνούν λίγες ώρες καθημερινά οι ασυνόδευτοι ανήλικοι. Βρίσκουν φαγητό, έχουν πρόσβαση σε υπολογιστές, μπορούν να κάνουν ένα ζεστό μπάνιο. Την ώρα της επίσκεψής μας ένας έφηβος μετανάστης κοιμάται αποκαμωμένος στο κρεβάτι του ιατρείου. Τη νύχτα αρκετοί θα επιχειρήσουν να γαντζωθούν από κάποιο φορτηγό. Ισως βρεθεί ανάμεσά τους. Τα μέλη του κέντρου της PRAKSIS σε συνεργασία με τις Αρχές παρεμβαίνουν όποτε εντοπίζεται κάποιος ανήλικος μετανάστης. Όπως όταν στο αεροδρόμιο του Αράξου η Αστυνομία συνέλαβε έναν Πολωνό που ετοιμαζόταν να ταξιδέψει με δύο ανήλικους μετανάστες προς την Ευρώπη. Τους είχε παρουσιάσει ως παιδιά του.

Πέρυσι, όταν δεν ήταν ακόμη διαθέσιμο το νέο πρόγραμμα του ΔΟΜ, ο κ. Παπαλεωνιδόπουλος θυμάται την έντονη επιθυμία ενός 16χρονου Αφγανού να επιστρέψει στο σπίτι του. «Οι γονείς του όμως δεν τον ήθελαν πίσω», λέει ο κοινωνικός λειτουργός. «Κατάφερε τελικά να φτάσει στη Γερμανία και έχει ενταχθεί στη διαδικασία χορήγησης ασύλου. Εκεί όλα έγιναν πιο γρήγορα».

Σε δομές φιλοξενίας μένουν 397 ανήλικοι μετανάστες

Σύμφωνα με τον Συνήγορο του Παιδιού Γιώργο Μόσχο, μόνο 397 ασυνόδευτοι ανήλικοι μετανάστες φιλοξενούνται σε ειδικούς ξενώνες στη χώρα μας. Συχνά αντιμετωπίζονται από την Αστυνομία ως παραβάτες της μεταναστευτικής νομοθεσίας, παρότι η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού προβλέπει ως έσχατη λύση και για μικρό χρονικό διάστημα την κράτησή τους.