Από την Ελβετία στα νησιά των θησαυρών

Την ημέρα που ίδρυσε μία εταιρεία-βιτρίνα στις Νήσους Κουκ, στις 15 Σεπτεμβρίου 1993, ο ελβετός δικηγόρος Πέτερ Χάφτερ ασφαλώς δεν φανταζόταν τι θα συνέβαινε 20 χρόνια αργότερα. Ανοιξη του 2013, το φαξ που έστειλε για να αρχίσουν οι συναλλαγές, τα e-mails που ακολούθησαν, καθώς και το σύνολο της επικοινωνίας με την εταιρεία Portcullis Trustnet, στο Ραροτόνγκα, το μεγαλύτερο των νησιών του Αρχιπελάγους, αντιγράφηκαν και διαβιβάστηκαν σε δημοσιογράφους, στο πλαίσιο της επιχείρησης OffshoreLeaks, στην οποία συμμετέχει και η «Μοντ».

Αυτός ο τεράστιος όγκος πληροφοριών επιτρέπει για πρώτη φορά να καταλάβουμε, μέσα από εκατοντάδες πραγματικές περιπτώσεις, τον τρόπο με τον οποίο ελβετοί δικηγόροι και εντολοδόχοι, από τη Γενεύη μέχρι το Σεν Γκάλεν, έχουν βοηθήσει πελάτες από ολόκληρο τον κόσμο να στήσουν υπεράκτιες εταιρείες και καταπιστεύματα, προκειμένου να προστατεύσουν τις περιουσίες τους από τις ορέξεις της Εφορίας ή υπερβολικά πιεστικούς κληρονόμους.

Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ. Ας επιστρέψουμε όμως στον δικηγόρο μας. Τα ντοκουμέντα που έχουμε στα χέρια μας δείχνουν πώς ο Πέτερ Χάφτερ συμμετείχε στο στήσιμο μερικών από τις μεγαλύτερες περιουσίες της Ευρώπης. Στην επαγγελματική αργκό το αποκαλούν αυτό asset protection, «προστασία των περιουσιακών στοιχείων». Πιο σωστή μετάφραση όμως θα ήταν «φορολογική βελτιστοποίηση» ή, ακόμη χειρότερα, «φοροαρπαγή».

Ο 83χρονος Πέτερ Χάφτερ δεν είναι τυχαίος. Μέχρι τη σταδιακή συνταξιοδότησή του, τα τελευταία χρόνια, ήταν ένας από τους στυλοβάτες του Lenz & Staehelin, του μεγαλύτερου δικηγορικού γραφείου της Ελβετίας, με γραφεία στη Γενεύη, στη Λωζάννη και στη Ζυρίχη και περισσότερους από 150 δικηγόρους. Αυτή τη 13η Σεπτεμβρίου 1993, είναι η πρώτη φορά –αλλά όχι η τελευταία –που ο Χάφτερ απευθύνεται στην Portcullis Trustnet, εταιρεία ειδικευμένη στο να εξαφανίζει κάθε δεσμό ανάμεσα σε άτομα ή επιχειρήσεις και τα περιουσιακά τους στοιχεία. Από τη Ζυρίχη, 16.940 χιλιόμετρα μακριά, ανοίγει την εταιρεία περιορισμένης ευθύνης Triton Limited στο νησί Ραροτόνγκα. Ο πελάτης του; Ο διάσημος Γκίντερ Ζακς: φωτογράφος γερμανικής καταγωγής, κληρονόμος της δυναστείας Von Opel, πρώην σύζυγος της Μπριζίτ Μπαρντό, πολιτογραφηθείς Ελβετός το 1976. Ο ίδιος ο Ζακς δεν εμφανίζεται στα επίσημα έγγραφα της Triton. Διευθυντές και μέτοχοί της στα χαρτιά είναι ο Πέτερ Χάφτερ καθώς και δύο άλλα άτομα της εμπιστοσύνης του Ζακς.

Από τον Μάιο του 1994 έως τον Ιούλιο του 1996 ο Χάφτερ οργανώνει επίσης τη δημιουργία μιας δεύτερης εταιρείας-βιτρίνα, της Tantris Limited, και τεσσάρων καταπιστευμάτων, όλα με έδρα τα νησιά Κουκ. Οι οντότητες αυτές θα στεγάσουν σημαντικό τμήμα της περιουσίας του Ζακς. Ο Χάφτερ μετέχει σε καθεμία από αυτές ως trustee, εντολοδόχος / επιμελητής για λογαριασμό των δικαιούχων -των τριών υιών Ζακς. Σε δύο τουλάχιστον καταπιστεύματα όμως, μπορούσε και ο ίδιος ο Γκίντερ Ζακς να επωφεληθεί των χρημάτων, ως δικαιούχος.

Σύμφωνα μάλιστα με ένα υπόμνημα που μπήκε στην εσωτερική βάση δεδομένων της Portculis Trustnet, στις 4 Απριλίου 1999, βρέθηκε μία «ειδική διευθέτηση» ώστε να κρατηθεί μυστικό το όνομα του εντολέα, του Γκίντερ Ζακς. Ο τελευταίος παραμένει λοιπόν ανώνυμος μέσα στην ανωνυμία των νησιών Κουκ. Διατηρεί ταυτόχρονα τον έλεγχο των κεφαλαίων, τα οποία θα διαχειρίζεται μέχρι τον θάνατό του η εταιρεία Galaxar SA, με έδρα τη Γενεύη. Ενα πέμπτο καταπίστευμα μάλιστα θα ακολουθήσει τον Απρίλιο του 2007.

Η πλοκή αποκτά ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον το 2008, όταν ο Γκίντερ Ζακς δηλώνει εκ νέου ως χώρα διαμονής του την Ελβετία, έπειτα από ένα ολιγοετές διάλειμμα στο Λονδίνο. Το Lenz & Staehelin ετοιμάζει έναν φάκελο για τις φορολογικές Αρχές. Ο Ζακς δηλώνει περίπου 470 εκατ. ελβετικά φράγκα (390 εκατ. ευρώ). Μόνο που στις τελευταίες του φορολογικές δηλώσεις που μπορέσαμε να δούμε δεν αναφέρεται ούτε ένα από τα πέντε καταπιστεύματα. Ούτε οι δύο εταιρείες-βιτρίνες.

Λείπουν επίσης πολλές ακόμα εταιρείες του Ζακς, τα επίσημα έγγραφα των οποίων αποδεικνύουν εντούτοις πως διέθεταν εκατομμύρια ενεργητικού –όπως η K-Buchs ή η K-Erlen, με έδρα το Λουξεμβούργο. Ο Γκίντερ Ζακς δεν πλήρωνε κανέναν φόρο εισοδήματος στην Ελβετία. Μόνο 2,7 εκατ. ελβετικά φράγκα ετησίως για την περιουσία του.

ΧΩΡΙΣ ΙΧΝΗ. Αλλο ενδιαφέρον στοιχείο: ο κατάλογος απογραφής του φωτογράφου, που συντάχθηκε για κληρονομικούς λόγους μετά τον θάνατό του, τον Ιούλιο του 2012. Το έγγραφο αυτό εκτιμά το σύνολο των έργων τέχνης που κατείχε ο Ζακς στα 48 εκατ. ελβετικά φράγκα. Εντούτοις, έξι εβδομάδες νωρίτερα, στις 22 και 23 Μαΐου, 260 έργα από την ιδιωτική συλλογή του φωτογράφου –δηλαδή μόνο ένα μέρος της –πουλήθηκαν από τον Sotheby’s στο Λονδίνο. Απέφεραν 44 εκατομμύρια στερλίνες, ήτοι 62 εκατ. ελβετικά φράγκα (51 εκατ. ευρώ). Στα φορολογικά έγγραφα που είδαμε δεν υπήρχε το παραμικρό ίχνος αυτών των χρημάτων.