Το σημερινό ΚΚΕ, πολιτικά και οργανωτικά, διαμορφώθηκε στην περίοδο μετά την πτώση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού. Οπως υποστηρίζεται από την εσωκομματική αντιπολίτευση, παρά το γεγονός ότι διακηρύσσει πως είναι η συνέχεια του ιστορικού κόμματος, στην πραγματικότητα έχει πολύ λίγες ομοιότητες με το ΚΚΕ της περιόδου 1918- 1991. Αν και αυτό θεωρείται, από μία πλευρά, ως εξηγήσιμη εξέλιξη λόγω των ιστορικών αλλαγών που συνέβησαν στον κόσμο τη διετία 1989- 1991 και την επίδραση που είχαν στο κόμμα, από την άλλη η σημερινή πραγματικότητα του ιστορικού αυτού κόμματος οφείλεται – στον μεγαλύτερο ίσως βαθμό – στον τρόπο με τον οποίο η ηγεσία του ερμήνευσε αυτές τις αλλαγές, όπως προκύπτει από την κριτική που ασκήθηκε στο πλαίσιο του προσυνεδριακού διαλόγου. Δύο ιστορικά γεγονότα σφραγίζουν τη νέα διαμόρφωση του κόμματος: η διάσπαση του 1991 και η απώλεια του διεθνούς κομμουνιστικού κέντρου που έφερε η πτώση του σοβιετικού καθεστώτος και, συνακόλουθα, η διάλυση του «αδελφού» ΚΚΣΕ.

Σήμερα το ΚΚΕ, με τις επίσημες θέσεις του, μοιάζει να αποκηρύσσει το παρελθόν του, καθώς, αποτιμώντας την ιστορία του, θεωρεί λανθασμένη τη στρατηγική (τα προγράμματά του δηλαδή) που είχε υιοθετήσει σε όλη τη… σοβιετική (υπαρχούσης της Σοβιετικής Ενωσης) περίοδο της ζωής του.

Από τη διάσπαση του 1991 έως και σήμερα δύο είναι τα πρόσωπα- κλειδιά που θεωρείται ότι κάνουν «κουμάντο» στο ΚΚΕ: η Αλέκα Παπαρήγα και ο Δημήτρης Γόντικας. Ο,τι γίνεται στο κόμμα, όπως λένε οι γνωρίζοντες, ξεκινά και καταλήγει με τη συμφωνία των δύο αυτών προσώπων. Παρ’ όλα αυτά, καθένα τους είχε τον δικό του κύκλο επιρροής, τους δικούς ανθρώπους μέσα στο ΚΚΕ.

Οι σκληροί

Γύρω από την Αλέκα Παπαρήγα συσπειρώνεται μία ομάδα στελεχών (η ομάδα των «αδιάλλακτων», των «σκληρών» ή των «αριστεριστών», όπως καταγράφονται στην κομματική ορολογία) αποτελούμενη από τους Ελένη Μπέλλου, Κ. Παρασκευά, Στέφανο Λουκά, Γ. Μαρίνο, Λουίζα Ράζου (μέλη του ΠΓ), Μάκη Μαΐλη, Ελένη Κατροδαύλη, Θανάση Παφίλη (μέλη της ΚΕ) και ορισμένους άλλους. Η ομάδα αυτή, σύμφωνα με τους γνωρίζοντες, είναι το πιο δυναμικό τμήμα της κομματικής ηγεσίας. Ξέρει πού πάει, ξέρει τι θέλει, ελέγχει νευραλγικούς ιδεολογικούς τομείς στον κομματικό μηχανισμό (τμήματα επεξεργασιών στην ιδεολογία, στην οικονομία, στην ιστορία, σε σημαντικό βαθμό στα ΜΜΕ του κόμματος και εξ ολοκλήρου στον «Ριζοσπάστη»), καθώς και μεγάλες κομματικές οργανώσεις όπως η Κομματική Οργάνωση της Αττικής (ΚΟΑ) και η Κομματική Οργάνωση Πελοποννήσου. Ελέγχει επίσης την καθοδήγηση της ΚΝΕ και δυναμικές οργανώσεις στον χώρο της Νεολαίας όπως το ΜΑΣ (Μέτωπο Αγώνα Σπουδαστών), πρώην Πανσπουδαστική. Στην περίπτωση αντικατάστασης της Αλέκας Παπαρήγα η ομάδα αυτή προωθεί για τη θέση του γενικού γραμματέα τον Γιώργο Μαρίνο, ενώ ανάλογες φιλοδοξίες, χωρίς στήριξη μέχρι στιγμής, έχει και ο Θανάσης Παφίλης.

Οι φίλοι του Γόντικα

Γύρω από τον Δ. Γόντικα (φωτογραφία) συγκεντρώνονται ηγετικά στελέχη όπως οι Δημήτρης Αρβανιτάκης, Θεοδόσης Κωνσταντινίδης, Κώστας Αβραμόπουλος, Τηλέμαχος Δημουλάς (μέλη του ΠΓ), Κώστας Μπάτσικας, Γιάννης Χώτος, Κώστας Σταμπολίδης (μέλη της ΚΕ) κ.ά. Οι προσκείμενοι στον Δ. Γόντικα «ελέγχουν» –μεταξύ άλλων –την Κομματικές Οργανώσεις Μακεδονίας – Θράκης, Θεσσαλίας, Δυτικής Ελλάδας, Κρήτης, χωρίς να σημαίνει ότι η επιρροή των «αριστεριστών» σε αυτές τις οργανώσεις είναι μη υπολογίσιμη.

Οι συνδικαλιστές

Μία τρίτη ομάδα μέσα στη σημερινή ηγεσία του ΚΚΕ (με στενή συγγένεια με την ομάδα των «αριστεριστών» –πολύ τη θεωρούν παρακλάδι της) είναι η ομάδα των συνδικαλιστών (Γιώργος Μαυρίκος, στη φωτογραφία, και Γιώργος Πέρρος), με καθοδηγητική επιρροή στο ΠΑΜΕ.

Οι ανένταχτοι

Δύο μέλη του σημερινού ΠΓ μπορεί να πει κανείς ότι δεν εντάσσονται σε καμία ομάδα, με τον τρόπο που διαμορφώνονται οι ομάδες παραδοσιακά στο ΚΚΕ.

Ο ένας είναι ο Δημήτρης Κουτσούμπας (φωτογραφία), από τους πιθανούς διαδόχους της Αλέκας Παπαρήγα. Αν και για πολλά χρόνια εμφανιζόταν να έχει τη στήριξη της σημερινής γενικής γραμματέως για τη διαδοχή, οι άνθρωποι που την περιβάλλουν φέρονται να μην έχουν καμία εκτίμηση στο πρόσωπό του, τουλάχιστον για το ενδεχόμενο να αναλάβει επικεφαλής του κόμματος. Ο ίδιος, πάντως, φαίνεται ότι έχει εξασφαλίσει την υποστήριξη της πλευράς Γόντικα και την «ουδετερότητα» της Αλέκας Παπαρήγα η οποία, όταν έρθει η ώρα της διαδοχής, εικάζεται ότι δεν θα στραφεί ανοικτά εναντίον του.

Ο άλλος είναι ο Ν. Σοφιανός (φωτογραφία), ο οποίος ελίσσεται στο πλαίσιο της διαμορφωμένης κατάστασης, όπως λένε οι παροικούντες, εφαρμόζοντας πάντα με ευλάβεια τη «γραμμή», αλλά δεν φαίνεται να έχει συμπάθειες ούτε προς την πλευρά του περιβάλλοντος της Αλέκας Παπαρήγα ούτε προς την πλευρά του Δ. Γόντικα.

Η άφωνη πλειοψηφία

Η μεγάλη μάζα των μελών της ΚΕ δεν συσπειρώνεται σε ομάδες. «Φροντίζει να τα έχει καλά με όλους», όπως λένε κάποιοι. Ακολουθεί τη «γραμμή» που φέρνει στο κεντρικό όργανο του κόμματος η Αλέκα Παπαρήγα (σε συνεννόηση με τον Δ. Γόντικα), την υπερψηφίζει και την εφαρμόζει χωρίς αντιρρήσεις ή διαφωνίες. Κατά κανόνα είναι η «άφωνη πλειοψηφία» ή το «κέντρο», σύμφωνα με την ορολογία της ομάδας των «αριστεριστών», που κανείς δεν μπορεί να εκτιμήσει σήμερα προς πια πλευρά θα στραφεί ή τι νέο θα διαμορφωθεί στους κόλπους της αν η κρίση εκφραστεί μέσα στα κεντρικά κομματικά όργανα.