ΔΡΟΜΟΙ

Τα Βαλκάνια…

… όποτε μπαίνει κανείς στον κόπο να ασχοληθεί μαζί τους ­ σπάνια για καλό ­

μοιάζουν μπροστά στα δυτικά μάτια με κάτι σαν συμπυκνωμένη Ρωσία, σκοτεινά,

μπλεγμένα, αξεδιάλυτα. Οι πόλεμοι στη Βοσνία και στο Κοσσυφοπέδιο γέννησαν ένα

ξεχωριστό είδος γραφής, που προσπαθεί να εξηγήσει εγκλήματα πολέμου, να

εξιχνιάσει παλιές έχθρες πίσω από το αίμα, να προπαγανδίσει. Οι Δυτικοί

δημοσιογράφοι που έγραψαν για την περιοχή, ακόμη και εκείνοι με τις καλές

προθέσεις, είχαν επικίνδυνα στενό ορίζοντα. Αν εξαιρέσουμε τους

προκατειλημμένους, οι περισσότεροι παρασύρθηκαν από την άγνοια, την

πολιτιστική απόσταση και την επιθυμία «να βγάλουν» είδηση πάση θυσία.

Όχι, εδώ…

… στα Βαλκάνια δεν είναι ο τόπος όπου μπορεί να πέσει κανείς σαν

αλεξιπτωτιστής και να αρχίσει να γράφει και να κινηματογραφεί και να ελπίζει

πως έτσι μεταδίδει την αλήθεια σε ανθρώπους που κάθονται βολεμένοι στη

ζεστασιά του σπιτιού τους, μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα πιο πέρα. Τότε τι

μπορεί να πει και να γράψει κανείς για τούτα τα μέρη που είναι τόσο πολύ

ποτισμένα στο αίμα, το δικό τους αίμα, και όπου δύσκολα βρίσκει κανείς έστω

και μια κοφτή, ξεκάθαρη και μονοσήμαντη αλήθεια; Ίσως ό,τι και ο Σαμ Βάκνιν,

στο βιβλίο του «Μετά τη βροχή: Πώς η Δύση έχασε την Ανατολή» (εκδ. Narcissus).

Αν η ζωή…

… είναι φθηνή εδώ στα Βαλκάνια, ο Βάκνιν ξέρει πως αυτό συμβαίνει γιατί η

ιστορία είναι πανάκριβη. Κάτι που δεν συμβαίνει, ας πούμε, στην Αμερική, που

αφομοίωσε την εμπειρία των μεταναστών μέσα σε ένα περιβάλλον γεωγραφικής

απομόνωσης. Γι’ αυτό οι Αμερικανοί και άλλοι Δυτικοί εξακολουθούν να ελπίζουν

­ αδαείς μέχρις ενοχής ­ πως η ειρηνευτική προσπάθεια στη Βαλκανική έχει αρχή

και τέλος και πως τα νεοφιλελεύθερα οικονομικά «φάρμακα» θα μπορούσαν να

ενσταλαχθούν αποτελεσματικά στις ακρωτηριασμένες κοινωνίες και να τις κάνουν

να αναστηθούν μονομιάς. Δεν μπαίνουν βέβαια στον κόπο να αναλογιστούν την

αποτυχία της δυτικής παρέμβασης στη Ρωσία ­ όπου το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο

έφερε ελάχιστα οφέλη αλλά πάμπολλες συμφορές.

Για τις ασθένειες…

… των Βαλκανίων, τις περισσότερες, θα μπορούσε ίσως να λογοδοτήσει ο Τίτο,

αν ήταν σήμερα ζωντανός. Όχι μονάχα για τις φυλακές του, στις οποίες

φιλοξενήθηκαν ο Μίλοβαν Τζίλας και άλλοι διαφωνούντες ­ «δημοκρατική

αντιπολίτευση» θα τους λέγαμε σήμερα ­ αλλά και για τη χιονοστιβάδα του

τεράστιου χρέους της χώρας του, για το οποίο η Δύση έκανε πολλά χρόνια τα

στραβά μάτια, επειδή ο Τίτο κρατούσε μακριά τον Στάλιν, ύστερα τον Χρούστσεφ

και τέλος τον Μπρέζνιεφ. Ο μέσος Βαλκάνιος, λέει ο Βάκνιν και το γνωρίζουμε

όλοι, δεν περνάει την ημέρα του κυνηγώντας τον γείτονά του με ένα Καλάσνικοφ

στο χέρι. Όταν μετά τον θάνατο του Τίτο έσκασε η γιουγκοσλαβική οικονομική

«φούσκα», υπήρχαν βέβαια θρησκευτικές διαφορές, αυτό είναι αλήθεια, αλλά το

μίσος ήταν το σύμπτωμα και όχι η ασθένεια. Ας μην ξεχνάμε πως ο πρώτος

«πόλεμος» στη Γιουγκοσλαβία ήταν μικρός και σύντομος, με αιτία τα σλοβενικά

τελωνειακά φυλάκια ­ οικονομικού περιεχομένου δηλαδή, όπως οικονομικό είναι

και το σαράκι που σήμερα κατατρώγει τις σάρκες της Γιουγκοσλαβίας, κάτω από τη

στιλπνή επιδερμίδα της μεταπολίτευσης.