Αναζήτηση
Ο τουρισμός αποτελεί ένα πολυδιάστατο φαινόμενο με οικονομικές κύρια, αλλά
ταυτόχρονα και κοινωνικές, πολιτιστικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις. Τον
21ο αιώνα, η ελεύθερη επικοινωνία των λαών, η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, η
ελαχιστοποίηση των αποστάσεων θα επιτρέψουν την ικανοποίηση της προαιώνιας
επιθυμίας για γνωριμία νέων τόπων και πολιτισμών και για στενότερη γνωριμία
μεταξύ των ανθρώπων. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του παγκόσμιου συμβουλίου
τουρισμού και ταξιδιών (WTTC), ο κλάδος του τουρισμού αποτελεί τη μεγαλύτερη
βιομηχανία στη διεθνή οικονομία. Το 1991 παρήγαγε ακαθάριστο προϊόν πάνω από
2,5 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, το οποίο αποτελεί το 5,5% του παγκoσμίου ΑΕΠ.
Απασχόλησε 112 εκατομμύρια άτομα διεθνώς. Δημιούργησε επενδύσεις της τάξεως
των 350 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ ετησίως, που αντιπροσωπεύουν το 7,3% του
διεθνούς επενδυτικού κεφαλαίου. Κατά τη δεκαετία του 1990, ο μέσος ετήσιος
ρυθμός αύξησης είναι 3,8% περίπου.
Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, ο τουρισμός αποτελεί κρίσιμο παράγοντα της
οικονομικής ζωής. Πράγματι, η μέση κατά κεφαλήν τουριστική δαπάνη αλλοδαπού
τουρίστα αυξήθηκε από 345,5 δολάρια ΗΠΑ το 1994 σε 378,8 δολάρια ΗΠΑ το 1996.
Υπολογίζεται ότι το 1995 ο τουρισμός συμμετείχε κατά 9,5% στο ΑΕΠ της χώρας.
Οι συναλλαγματικές εισπράξεις καλύπτουν το 48% των άδηλων πόρων και το 40% του
ελλείμματος του δημοσίου ισοζυγίου. Η άμεση απασχόληση εκτιμάται ότι ξεπερνά
τα 320.000 άτομα και η συνολική τα 450.000 άτομα.
Ο τουρισμός αποτελεί σήμερα μια ολόκληρη βιομηχανία παροχής υπηρεσιών, με
κύριο πεδίο δράσης την ικανοποίηση των ανθρώπινων επιθυμιών και αναγκών στη
διάρκεια του ελεύθερου χρόνου και σε διαφορετικό τόπο από εκείνον της
καθημερινής διαβίωσης των ανθρώπων.
Η επιθυμία για ταξίδι έχει τις ρίζες της στην υποσυνείδητη επιθυμία του
ανθρώπου για επιστροφή στον απολεσθέντα παράδεισο του μύθου.
Τρία βασικά στοιχεία είναι απαραίτητα να συνυπάρξουν για να συντελεστεί το
φαινόμενο του τουρισμού: το άτομο ως κινητήρια δύναμη της μετακίνησης, ο τόπος
τουριστικού προορισμού και ο χρόνος παραμονής σε αυτόν.
Στον μαζικό τουρισμό, το άτομο εντάσσεται σε ένα σύστημα παροχής ολοκληρωμένων
υπηρεσιών, όπως είναι τα τουριστικά πακέτα που περιέχουν τον τόπο προορισμού,
το μεταφορικό μέσο και το κατάλυμα.
Ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα έχουν οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού, όπως
είναι ο μορφωτικός, ο εκθεσιακός, ο συνεδριακός, ο θαλάσσιος, ο αγροτικός, ο
οικολογικός κ.λπ. Για παράδειγμα, στη Ζάκυνθο μπορεί να αναπτυχθεί ο
οικολογικός τουρισμός, λόγω της παγκοσμίως γνωστής χελώνας Καρέττα-Καρέττα.
Στον οικολογικό τουρισμό, παρέχονται κίνητρα ανάπτυξης σε παραδοσιακούς
οικισμούς, σε βιότοπους και σε εθνικούς δρυμούς. Ο σεβασμός του οικοσυστήματος
και δραστηριότητες συμβατές με αυτό είναι απαραίτητοι όροι αυτής της μορφής
τουρισμού.
Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η γιγάντωση του φαινομένου του μαζικού τουρισμού
έχει θετικές και αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνική ζωή ενός τόπου. Στις
θετικές επιδράσεις αναφέρονται η αύξηση του ΑΕΠ στη χώρα υποδοχής των
τουριστών, η μείωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, η δημιουργία νέων
θέσεων εργασίας, η μείωση της ανεργίας, η ανάπτυξη της περιφέρειας, η
αλληλογνωριμία των λαών.
Στις αρνητικές επιπτώσεις αναφέρονται η αποδυνάμωση άλλων μορφών οικονομικών
δραστηριοτήτων, όπως η γεωργία και η βιομηχανία. Ακόμη, ο αποπροσανατολισμός
επενδυτικών δραστηριοτήτων, η χαλάρωση των ηθών και των παραδόσεων, η αύξηση
της εγκληματικότητας, η χρήση ναρκωτικών, τα τυχερά παιχνίδια, η επιβάρυνση
του περιβάλλοντος. Επιπλέον, παρατηρείται πρόωρη διαρροή εφήβων από το
εκπαιδευτικό σύστημα για να απασχοληθούν σε δευτερεύουσες εργασίες στον
τουρισμό.
Η ανάπτυξη του τουρισμού τον 21ο αιώνα στην Ελλάδα προβλέπεται να είναι
θετική. Η Ελλάδα είναι ίσως η μοναδική χώρα που μπορεί να ικανοποιήσει τα
περισσότερα κίνητρα τουριστικής επιλογής. Το φυσικό περιβάλλον, τα μοναδικά
αρχαιολογικά μνημεία, οι Ολυμπιακοί Αγώνες, ο συνδυασμός ορεινών και
νησιωτικών περιοχών, το ήπιο κλίμα, η φιλοξενία των κατοίκων επιτρέπουν την
ανάπτυξη όλων των μορφών τουρισμού. Απαιτείται όμως να μην υπάρξουν διεθνείς
συγκρούσεις και να μη δημιουργηθούν οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις.
Επιπλέον, χρειάζεται να οικοδομήσουμε μια συγκροτημένη πολιτική μέσα από
δημόσιο διάλογο με τα κόμματα, τους επαγγελματικούς και τους επιστημονικούς
φορείς. Αυτό προϋποθέτει ένα μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης του
τουρισμού ενταγμένο στο συνολικό σχέδιο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης
της χώρας.
Όπως εκθέσαμε, η οικονομική ζωή της Ελλάδας βασίζεται κατά ένα μεγάλο μέρος
στον τουρισμό. Για ένα τόσο σημαντικό για την Ελλάδα θέμα, επιβάλλεται να
δημιουργηθεί ένα Πανεπιστήμιο Τουρισμού ή, έστω, ένα αντίστοιχο Τμήμα
ενταγμένο σε κάποιο Πανεπιστήμιο. Γιατί προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι η
Πολιτεία έχει αξιολογήσει ως σημαντικό για τη ζωή και την εξέλιξη της χώρας τη
δημιουργία ενός Πανεπιστημίου, όπως το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, και δεν έχει
προωθήσει τη δημιουργία ενός Πανεπιστημίου Τουρισμού.
Σε ένα Πανεπιστήμιο Τουρισμού θα μπορούν να παίρνουν υψηλού επιπέδου μόρφωση
οι νέοι που πρόκειται να ασχοληθούν με τον τουρισμό, ενώ παράλληλα θα γίνονται
έρευνες με μορφές τουρισμού συμβατές με το φυσικό περιβάλλον της Ελλάδας, τις
αξίες και τους κώδικες συμπεριφοράς των κατοίκων κάθε περιοχής.
Ο Γιάννης Παπαδάτος είναι βουλευτής Ζακύνθου και καθηγητής Ψυχοφυσιολογίας
και Ψυχικής Υγιεινής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
