Αναζήτηση
|
|
* Η παγκοσμιοποίηση
Η παγκοσμιοποίηση ιστορικά εμφανίστηκε για πρώτη φορά τον 19ο αιώνα, όταν η Μ.
Βρετανία ως ηγεμονική δύναμη επέβαλε «διεθνείς κανόνες», και τώρα στο δεύτερο
μισό του 20ού αιώνα, με την ηγεμονία των ΗΠΑ. Το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα,
ένα σύστημα ασθενών περιφερειακών αγορών και πανίσχυρων μητροπόλεων,
λειτούργησε για πολλά χρόνια απρόσκοπτα.
Με ληστρικούς όρους εμπορικών ανταλλαγών πραγματοποιήθηκε τεράστια μεταφορά
εισοδήματος και πλούτου από την περιφέρεια στο κέντρο. Παρουσιάστηκε έτσι το
φαινόμενο λιμναζόντων κεφαλαίων, που δεν έβρισκαν πλέον επενδυτική διέξοδο,
την ίδια ώρα που οι υπανάπτυκτες χώρες λιμοκτονούσαν. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο
Πόλεμο ξεκίνησε μια διαδικασία επενδύσεων και προσπαθειών ανάπτυξης των
περιφερειακών οικονομιών, για να στηριχθούν οι αγορές και η αντίστοιχη ζήτηση.
Όλα εξελίσσονταν ομαλά, μέχρι τη στιγμή που οι διακινητές των κεφαλαίων
απέκτησαν τη δυνατότητα ανεξέλεγκτης δραστηριότητας σε μια διεθνή αγορά όπου
τα συνοριακά και άλλα εμπόδια έπεφταν το ένα μετά το άλλο, ενώ με την εξέλιξη
της πληροφορικής και των επικοινωνιών, οι αποστάσεις και οι χρόνοι μηδενίζονται.
Όταν μάλιστα ο εξισορροπητικός πόλος μιας άλλης πρότασης της κρατικά
ελεγχόμενης οικονομίας κατέρρευσε, με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, τα
πάντα ανατράπηκαν, μεγιστοποιώντας τις αστάθειες και τις αντινομίες του
συστήματος. Η πλήρης επικράτηση των κανόνων της αγοράς οδήγησε το σύστημα σε
υπερλειτουργία και υπερκέρδη προσδοκιών, πολύ πέραν της πραγματικής οικονομίας.
* Η κρίση
Μέχρι τον Ιούλιο του 1997, όταν εκδηλώθηκε η κρίση στην Ταϊλάνδη, οι αγορές
αύξαναν συνεχώς το μέγεθός τους με τη ροή κεφαλαίων από το κέντρο στην περιφέρεια.
Η κρίση μετά την κατάρρευση των «Τίγρεων», δηλαδή των πιο δυναμικά
αναπτυσσόμενων χωρών της Ανατολικής Ασίας, μεταφέρθηκε στην Ιαπωνία,
συγκλόνισε τη Ρωσία και τη Λατινική Αμερική. Στην αρχή η αναστροφή της ροής
κεφαλαίων που εγκατέλειπαν την περιφέρεια και επαναπατρίζονταν, ευνόησε τις
κεντρικές αγορές, με αθρόα προσφορά κεφαλαίων. Η περιφέρεια, όμως, πολύ
γρήγορα εξαντλήθηκε και ο αντίκτυπος έφθασε απειλητικός στο κέντρο.
Η κατάρρευση στις ΗΠΑ του LTCM, ενός από τους μεγαλύτερους οργανισμούς
αμοιβαίων κεφαλαίων και ο κλονισμός της ελβετικής τράπεζας UBS, δεν αφήνουν αμφιβολίες.
Η κατάρρευση των νομισμάτων και των χρηματιστηρίων των χωρών της Ν.Α. Ασίας
προκάλεσε μεγάλες ζημιές σε όλο τον κόσμο και έθεσε σε κίνδυνο χρεοκοπίας το
τραπεζικό σύστημα της Ιαπωνίας που τις έχει δανείσει εκατοντάδες δισ. δολάρια.
Η Ιαπωνία είναι ο μεγαλύτερος δανειστής των ΗΠΑ. Διαθέτει ομόλογα του
αμερικανικού δημοσίου αξίας πάνω από 300 δισ. δολ. Αν η Ιαπωνία αναγκαστεί να
ρευστοποιήσει τους τίτλους αυτούς για να καλύψει τις ζημιές της, τότε το
πρόβλημα μεταφέρεται και προκαλεί έμφραγμα στην καρδιά του συστήματος.
Η Ευρώπη και κυρίως η Γερμανία, δανειοδότησε απλόχερα τη Ρωσία. Η ρωσική κρίση
απειλεί πρώτα την οικονομία της Γερμανίας. Η επαπειλούμενη κατάρρευση στη
Λατινική Αμερική θα οδηγήσει σε χρεοκοπίες την Ισπανία και την Πορτογαλία και
ούτω καθεξής.
* Ο προβληματισμός
Η πραγματική αιτία της κρίσης δεν είναι οικονομική, είναι κυρίως πολιτική και
οφείλεται στο γεγονός της αποσύνδεσης της οικονομικής από την κοινωνική
λειτουργία. Η διεθνής τάση της περιοριστικής οικονομικής πολιτικής, η
θρησκοληπτική μανία μείωσης των ελλειμμάτων και η άδικη κατανομή του
εισοδήματος, στραγγαλίζουν τη ζήτηση και οδηγούν τις αγορές σε κατάρρευση. Το
αποτέλεσμα είναι ο διαχωρισμός σε δύο κόσμους, του πλούτου και των πεινασμένων.
Πριν από μερικές εβδομάδες, η κρίση έμοιαζε εκτός ελέγχου, καίτοι δεν έχει
κοπάσει ακόμα, φαίνεται ότι η διεθνής οικονομία ξεπερνάει τον κλονισμό. Μετά
το σοκ, το διεθνές κλίμα αλλάζει, αρχίζει πια να ωριμάζει η σκέψη για
περιορισμούς στη διεθνή διακίνηση κεφαλαίου. Ο ίδιος ο Τζορτζ Σόρος μιλά για
έλεγχο και δικλίδες ασφαλείας. Η ιδέα να θεσπιστούν συναλλαγματικοί έλεγχοι
και περιορισμοί από τις φτωχότερες χώρες, δεν είναι πλέον τόσο αιρετική.
Σκληρά προστατευτικά μέτρα, όπως κλείσιμο των οικονομικών συνόρων της
Μαλαισίας, γίνονται ανεκτά και θεωρούνται αναγκαία.
Η Ιαπωνία πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κρατικοποιεί τράπεζες, όπως
την Long Term Credit Bank. Θα ακολουθήσουν πιθανότατα και άλλες 11 από τις 19
μεγαλύτερες τράπεζες της Ιαπωνίας, που έχουν ουσιαστικά χρεοκοπήσει, μια που
οι ζημιές υπερκαλύπτουν την αξία τους.
Αναζητείται η ανάπτυξη· για πρώτη φορά μετά τον Πόλεμο ο πλανήτης απειλείται
με μείωση εισοδήματος. Η μείωση των επιτοκίων είναι η ασπιρίνη που καθησυχάζει
τον διεθνή πονοκέφαλο, αλλά δεν αποτελεί θεραπεία στη βαριά ασθένεια του
παγκόσμιου συστήματος.
Αρχίζει ο προβληματισμός για τις επιπτώσεις της πρωτοφανούς ύφεσης, της
ανεργίας και της φτώχειας. Λίγο πριν από την εισαγωγή του ευρώ στη Νομισματική
Ένωση της Ευρώπης, η παγκόσμια κρίση έφερε πλήρη ανατροπή της οικονομικής
ορθοδοξίας πάνω στην οποία κτίστηκε η Συνθήκη του Μάαστριχτ.
* Η πρόταση
Η άνοδος των Σοσιαλιστών στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή και κυρίως στη
Γερμανία, φαίνεται να σημαίνει μια άλλη προσέγγιση. Η σκληρότητα των δεικτών
και η ακαμψία του «Συμφώνου Σταθερότητας» μπορεί να επανεξεταστούν υπό το
πρίσμα μιας προσέγγισης κοινωνικής ευαισθησίας και κυρίως του προβλήματος της
ανεργίας, το οποίο έχει παραμεληθεί. Η ΟΝΕ πρέπει να διευρύνει τον ορίζοντά
της, δεν είναι μόνο ο πληθωρισμός ο εχθρός, είναι η ανεργία, η ύφεση και η
φτώχεια επίσης εχθροί.
Είναι θετικό ότι πέραν της βελτίωσης των δεικτών της ελληνικής οικονομίας,
διαμορφώνονται συνθήκες που επιτρέπουν την, με πολιτικούς όρους, ένταξή μας
στην ΟΝΕ. Η εμμονή, όμως, της Ελλάδας σε μονοδρόμους και μονοσήμαντους
στόχους, είναι πια εκτός κλίματος και εποχής.
Η Ελλάδα ισορροπεί στις εξωτερικές συναλλαγές με εισροές κεφαλαίων. Αν η
διεθνής κρίση υποτροπιάσει και τα κερδοσκοπικά κεφάλαια εγκαταλείψουν τη
δραχμή, τότε θα περάσουμε δύσκολες μέρες.
Η Ελλάδα πρέπει να στρέψει την προσοχή και την προσπάθειά της στην πραγματική
οικονομία και στην ανάπτυξη, ως πολιτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό μέγεθος,
κινητοποιώντας την κοινωνία στο σύνολό της. Θα πρέπει να δούμε τον άνθρωπο και
την ποιότητά του, τις δυνατότητες, αλλά και τις ανάγκες του, στο κέντρο βάρους
κάθε εξέλιξης. Η απασχόληση, η εκπαίδευση και η υγεία, καθώς και ο τρόπος με
τον οποίο αντιμετωπίζονται, έχουν θεμελιώδη σημασία.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου όριζε την ανάπτυξη ως σχεδιασμένη δομική αλλαγή,
φορτισμένη με αξίες που κατατείνουν στη γενική βελτίωση της ζωής με την ενεργό
συμμετοχή του πολίτη.
Άλλο είναι η οικονομική μεγέθυνση και άλλο η ανάπτυξη. Το ζητούμενο στην
ανάπτυξη, ισχυρίζεται ο Ινδός οικονομολόγος νομπελίστας Αμάρτια Σεν, είναι η
οικονομική δημοκρατία.
Ο Σήφης Βαλυράκης είναι βουλευτής Χανίων του ΠΑΣΟΚ.
