Η Χιλή εισέρχεται σε μια νέα, ανήσυχη εποχή. Η σαρωτική εκλογή του Χοσέ Αντόνιο Καστ, δηλωμένου θαυμαστή του Αουγκούστο Πινοτσέτ, δεν σηματοδοτεί απλώς μια πολιτική εναλλαγή εξουσίας, αλλά την πιο βαθιά δεξιά στροφή της χώρας από το τέλος της στρατιωτικής δικτατορίας το 1990. Ενώ χιλιάδες υποστηρικτές του πανηγυρίζουν για την υπόσχεσή του περί αποκατάστασης «νόμου και τάξης», με συνθήματα που αναβιώνουν σκοτεινά σύμβολα του παρελθόντος, άλλοι Χιλιανοί – θύματα, συγγενείς αγνοουμένων, υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων – νιώθουν τα φαντάσματα της χούντας να επιστρέφουν. Ανάμεσα στον φόβο, την οργή και την κόπωση μιας κοινωνίας της οποίας τα τραύματα δεν επουλώθηκαν πλήρως ποτέ, η εκλογή Καστ ανοίγει ένα κεφάλαιο βαθιάς πόλωσης που τροφοδοτεί τον προβληματισμό για το πόσο εύθραυστη παραμένει η δημοκρατία όταν η μνήμη συγκρούεται με την ανασφάλεια.
Ο υπερσυντηρητικός 59χρονος πολιτικός λαμβάνοντας περίπου 58% των ψήφων άφησε αρκετά πίσω του την αντίπαλό του, Γιανέτ Χάρα, μετριοπαθή υποψήφια μιας ευρείας συμμαχίας παρατάξεων της Αριστεράς και του Κέντρου που έλαβε ποσοστό 42%.
Σχεδόν 16 εκατομμύρια ψηφοφόροι κλήθηκαν στις κάλπες. Οι δημοσκοπήσεις προέβλεπαν ευρεία νίκη του Χοσέ Αντόνιο Καστ. Στον πρώτο γύρο στα μέσα Νοεμβρίου, οι δυο φιναλίστ είχαν εξασφαλίσει ένα τέταρτο των ψήφων, με μικρό προβάδισμα της Χάρα. Αλλά, αν αθροίζονταν τα ποσοστά τους, οι δυνάμεις της Δεξιάς εξασφάλιζαν συνολικά περίπου 70%.
Τον εκλεγμένο πρόεδρο έσπευσε να συγχαρεί ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας Μάρκο Ρούμπιο, προβάλλοντας «κοινές προτεραιότητες, ιδίως την ενίσχυση της δημόσιας ασφάλειας, το τέλος της παράνομης μετανάστευσης και την αναζωογόνηση της διμερούς εμπορικής σχέσης». Ο πρόεδρος της Αργεντινής Χαβιέρ Μιλέι, μέγας σύμμαχος του Ντόναλντ Τραμπ, εξέφρασε μέσω X την «τεράστια χαρά» του για τον «συντριπτικό θρίαμβο» Καστ ώστε η περιοχή «να μπορέσει να απελευθερωθεί από τον καταπιεστικό ζυγό του σοσιαλισμού του εικοστού πρώτου αιώνα». Από τη Βραζιλία, ο κεντροαριστερός πρόεδρος Λούλα του ευχήθηκε «κάθε επιτυχία».
Ο Καστ που θα ορκιστεί και θα αναλάβει καθήκοντα τον Μάρτιο παρουσίαζε την εικόνα ενός κράτους βυθισμένου στην ανασφάλεια. «Η Χιλή νίκησε. Η ελπίδα να ζούμε χωρίς φόβο νίκησε» είπε στην επινίκια ομιλία του στο Σαντιάγο. Ο πρώην βουλευτής, που δηλώνει πιστός καθολικός και εκκλησιάζεται συχνά, πατέρας εννιά παιδιών, βάσισε την εκστρατεία του σε υποσχέσεις περί καταπολέμησης της εγκληματικότητας και απέλασης των σχεδόν 340.000 παράτυπων μεταναστών στη Χιλή. Ο ίδιος είναι γιος γερμανών μεταναστών που έχει αναγγείλει παρ’ όλα αυτά πως θα υψώσει τείχη στα σύνορα, θα αναπτύξει τον στρατό σε περιοχές με υψηλή εγκληματικότητα και θα απελάσει όσους βρίσκονται στη Χιλή παράνομα.
Η αντίπαλός του Χάρα, πρώην υπουργός Εργασίας, προερχόμενη από το Κομμουνιστικό Κόμμα, υποσχόταν αυξήσεις του κατώτερου μισθού και υπεράσπιση των συνταξιούχων.
Η εγκληματικότητα και η παράτυπη μετανάστευση βρίσκονται στις κορυφαίες θέσεις μεταξύ των ανησυχιών των πολιτών της Χιλής, πάνω από τις οικονομικές δυσκολίες εξαιτίας της άτονης ανάπτυξης. Οι ειδικοί μιλούν ωστόσο για αίσθηση που δεν έχει πολλή σχέση με την πραγματικότητα, καθώς η χώρα γνωρίζει αύξηση των απαγωγών και των εκβιασμών μεν, αλλά παραμένει από τις πιο ασφαλείς στη Λατινική Αμερική.
«Πέρασα περισσότερο χρόνο ψάχνοντας τον πατέρα μου απ’ όσο ζήσαμε μαζί» εξηγεί η επικεφαλής της Ενωσης οικογενειών εξαφανισμένων κρατουμένων. Πολλοί φοβούνται ότι έπονται δραστικές μειώσεις των προϋπολογισμών του Μουσείου Μνήμης και πολλών θεσμών που υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Χιλή. «Δεν πάψαμε ποτέ να πιστεύουμε στη δικαιοσύνη, όσο καθυστερημένα κι αν απονέμεται» λέει η Αλίσια Λίρα, πρόεδρος της Ενωσης οικογενειών εκτελεσθέντων για πολιτικούς λόγους. Οταν στρατιωτικοί γκρέμισαν ξημερώματα την πόρτα κι άρπαξαν τον σύντροφό της από το κρεβάτι τους, την άνοιξη του 1986, εκείνη ήταν 37 χρόνων.
Η Ακροδεξιά απέφυγε επιμελώς να αναφερθεί στον Πινοτσέτ σε αυτή την προεκλογική εκστρατεία. Στο αρχηγείο της εκστρατείας του Καστ μετά τη νίκη του όμως ομάδα ακραίων φώναζε ρυθμικά «Πινοτσέτ» κραδαίνοντας πορτρέτα του δικτάτορα (1973-1990) του οποίου η διακυβέρνηση άφησε πίσω 3.200 νεκρούς και εξαφανισμένους.
Η ρητορική της Δεξιάς και της άκρας Δεξιάς για το ζήτημα της ασφάλειας βρήκε εύφορο έδαφος στη Χιλή διότι η απερχόμενη κυβέρνηση χρεώνεται απογοητεύσεις.
Η νίκη του Καστ προστίθεται σε μια ευρύτερη στροφή στη Λατινική Αμερική προς πολιτικούς της Δεξιάς: Ναγίμπ Μπουκέλε (Ελ Σαλβαδόρ), Ντανιέλ Νομπόα (Ισημερινός), Χαβιέρ Μιλέι (Αργεντινή), Ροδρίγο Πας (Βολιβία) ανήκουν σε αυτό το ρεύμα.
