Η πολυδιάστατη κρίση των τελευταίων ετών μάς δίδαξε κάτι θεμελιώδες: η ενεργειακή ασφάλεια δεν είναι απλώς τεχνικό θέμα· είναι και ζήτημα κυριαρχίας. Η Ευρώπη διακηρύσσει την ανάκτηση του ελέγχου των πηγών και των οδεύσεων ενέργειας, την εξασφάλιση της αυτάρκειάς της και τη θωράκιση της κοινωνικής και οικονομικής της συνοχής απέναντι στην αστάθεια και την κερδοσκοπία. Μπορεί η Ελλάδα να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο μέσω του επονομαζόμενου Καθέτου Ενεργειακού Διαδρόμου Φυσικού Αερίου (Vertical Gas Corridor – VGC);
Πρόκειται για ένα δίκτυο αγωγών και διασυνδέσεων που φιλοδοξεί να ενώσει την Ελλάδα με τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία. Μέσω των ελληνικών υποδομών – της Ρεβυθούσας και της Αλεξανδρούπολης – υγροποιημένο φυσικό αέριο θα μπορεί να διοχετεύεται προς Βορρά, μειώνοντας την εξάρτηση από ανταγωνιστικές δυνάμεις και ενισχύοντας την ενεργειακή αυτονομία ενός ευάλωτου γεωπολιτικού υποσυστήματος. Οι ΗΠΑ έχουν δείξει μεγάλο ενδιαφέρον ως χώρα εξαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου – LNG. Υπό αυτή την οπτική, ο Κάθετος Διάδρομος δεν παρουσιάζεται απλώς ως μία ακόμη ενεργειακή διασύνδεση, αλλά ως ένας νέος ενεργειακός άξονας με προφανείς γεωπολιτικές προεκτάσεις.
Τη στρατηγική σημασία της Ελλάδας επεσήμανα πριν από έναν χρόνο στην Επιτροπή Ασφάλειας και Αμυνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στους συναδέλφους μου απ’ τις ΗΠΑ και την ΕΕ στη Διακοινοβουλευτική Αντιπροσωπεία ΕΕ – ΗΠΑ, της οποίας είμαι μέλος. Και πριν από λίγες ημέρες, στη νέα πρεσβευτή των ΗΠΑ Kimberly Guilfoyle και στους αμερικανούς υπουργούς Eσωτερικών Doug Burgun και Ενέργειας Chris Wright κατά τη συνάντησή μας.
Για να μη μείνει και τούτη η προσπάθεια στα χαρτιά (όπως δυστυχώς ο υποθαλάσσιος αγωγός EastMed ή αίφνης το καλώδιο Ελλάδας – Κύπρου), χρειάζεται συντονισμός. Πρώτον, μεταξύ κυβερνήσεων. Δεύτερον, μεταξύ των Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς και των Ρυθμιστικών Αρχών έξι χωρών για τα τέλη μεταφοράς και τα στρατηγικά αποθέματα φυσικού αερίου. Τρίτον, μεταξύ των ενδιαφερόμενων επενδυτών.
Το πρότζεκτ επανασχεδιάζει τον ενεργειακό χάρτη της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης και η πρόσφατη εμπειρία διδάσκει ότι χωρίς συντονισμό και των τριών ανωτέρω παραγόντων η προσπάθεια θα είναι θνησιγενής. Κρίσιμη παράμετρο αποτελούν και οι αποφάσεις της ΕΕ. Αν π.χ. η Ουκρανία, όπου καταλήγει ο Διάδρομος, αναγνωριστεί ως χώρος στρατηγικών αποθεμάτων από την Ευρωπαϊκή Ενωση, τότε θα έχουμε ένα ενιαίο, ευρωπαϊκό ενεργειακό δίκτυο με κοινή πολιτική τιμών και ασφάλειας.
Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να μείνει εκτός νυμφώνος, όπως έκανε σε άλλες περιπτώσεις, π.χ. με τον αγωγό EastMed που εγκαταλείφθηκε άδοξα προ τριετίας και την ηλεκτρική διασύνδεση με την Κύπρο που παραπέμπεται στις ελληνικές καλένδες. Στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον, ενέργεια, ασφάλεια και άμυνα είναι ομοούσιες. Και η Ελλάδα αξίζει να είναι η χώρα που θα ενώσει αυτά τα τρία πεδία σε μια ενιαία στρατηγική. Οχι ως μεταπράτης. Αλλά ως συνδιαμορφωτής, χάριν α) μεγαλύτερης ασφάλειας της πατρίδας μας και β) καλύτερων τιμών για τους καταναλωτές. Χωρίς αυτά τα δύο, το πρότζεκτ θα έχει μόνο ακαδημαϊκό ενδιαφέρον.
Ο Νικόλας Φαραντούρης είναι ευρωβουλευτής, μέλος της Διακοινοβουλευτικής Αντιπροσωπείας ΗΠΑ – ΕΕ και της Επιτροπής Ασφάλειας και Αμυνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Καθηγητής Δικαίου Ενέργειας στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς
