Η έκταση της σχολαστικής έρευνας που έκανε ο Τζον λε Καρέ για τη συγγραφική του ετοιμασία όπως και η σημασία που έδινε στις λεπτομέρειες στα στάδια συγκρότησης μιας κατασκοπευτικής ιστορίας θα φωτίσουν τις λογοτεχνικές ποιότητες του μάστορα των ψυχροπολεμικών θρίλερ χάρη στην έκθεση “John le Carré: Tradecraft” στη Βιβλιοθήκη της Οξφόρδης.
Η έκθεση αντλεί το υλικό της από το αρχείο του Λε Καρέ, το οποίο μετά τον θάνατό του εκχωρήθηκε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης για να μη σκορπίσει και διαλυθεί η συνοχή του. Αλλωστε ο δημιουργός του ξεχωριστού μυθιστορηματικού χαρακτήρα, του άγγλου κατασκόπου Τζορτζ Σμάιλι, είχε κάποτε εκφράσει τη σχέση του για την alma mater του: «Η Οξφόρδη ήταν η πνευματική πατρίδα του Σμάιλι, όπως είναι και η δική μου».
Σύμφωνα με την “Guardian”, το περιεχόμενο της έκθεσης αυτής που ανοίγει την 1η Οκτωβρίου και θα έχει διάρκεια έξι μήνες παρουσιάζει για πρώτη φορά σε δημόσια θέα το πλήθος των σημειώσεων που ο Λε Καρέ κρατούσε όταν δημιουργούσε τους χαρακτήρες του και, όπως κάνει ένας σκηνοθέτης κινηματογράφου, απεικόνιζε τα πρόσωπά τους στο περιθώριο των χειρογράφων του. Από τα σχολιασμένα χειρόγραφά του φαίνεται η σχολαστικότητα με την οποία αναθεωρούσε επανειλημμένα τα μυθιστορήματά του. Σε ένα προσχέδιο για το «Tinker Tailor Soldier Spy» (Και ο κλήρος έπεσε στον Σμάιλι), περιέγραψε τον πρωταγωνιστή κατάσκοπό του ως «μικρόσωμο, κοντόχοντρο και στην καλύτερη περίπτωση μεσήλικο», προσθέτοντας μέσα σε πλαίσιο: «Τα πόδια του ήταν κοντά, το βάδισμά του κάθε άλλο παρά ευκίνητο».
Συγγραφέας – κατάσκοπος
Ο Λε Καρέ εργάστηκε ως διπλωμάτης και μυστικός πράκτορας για τη ΜΙ5 και τη ΜΙ6 πριν το όνομά του αποκαλυφθεί στους Ρώσους από τον προδότη Κιμ Φίλμπι, ο οποίος ενέπνευσε τον χαρακτήρα του σοβιετικού χαφιέ που διείσδυσε στις υψηλότερες βαθμίδες της Μυστικής Υπηρεσίας Πληροφοριών στο “Tinker Tailor Soldier Spy”. Ενώ ο Λε Καρέ ανέβασε το κατασκοπευτικό μυθιστόρημα σε υψηλή τέχνη, δημιουργώντας έναν ισχυρό αντίποδα στον λαμπερό Τζέιμς Μποντ του Ιαν Φλέμινγκ, η έκθεση στην οξφορδιανή Βιβλιοθήκη Μπόντλιαν πρόκειται να τον προβάλει κυρίως ως συγγραφέα ο οποίος είχε εργαστεί ως κατάσκοπος – δηλαδή όπως ο ίδιος έβλεπε τον εαυτό του – και όχι ως κατάσκοπο που έγινε συγγραφέας. Ετσι θα φανεί με ποιους τρόπους συγκέντρωσε πληροφορίες, σχεδίασε ιστορίες και ανέπτυξε εμβληματικούς χαρακτήρες, όπως ο Σμάιλι και ο ομόλογός του Κάρλα, ο πανούργος κατάσκοπος της KGB. Τα αρχειακά έγγραφα αποκαλύπτουν τα περίπλοκα χρονοδιαγράμματα που σκαρφιζόταν στις μυθιστορηματικές του πλοκές.
Ο συνεργάτης του Λε Καρέ και παλιός του φίλος, καθηγητής Φεντερίκο Βαρέζε, συνεπιμελείται την έκθεση μαζί με τη δρα Τζέσικα Ντοουθγάιτ από τη Βιβλιοθήκη Μπόντλιαν, και με την υποστήριξη της οικογένειας του συγγραφέα, ενώ ο συνοδευτικός τόμος με τίτλο «Tradecraft: Writers on John le Carré» θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Bodleian Library Publishing. Ο τίτλος της έκθεσης παίζει με τον όρο «tradecraft», τον οποίο χρησιμοποιούσε για να περιγράψει τις τεχνικές της κατασκοπείας, ο οποίος όμως, σύμφωνα με τους επιμελητές, «θα μπορούσε επίσης να αναφέρεται στη δική του μαστοριά ως συγγραφέα και κοινωνικού σχολιαστή». Ανάμεσα στον όγκο της αλληλογραφίας του υπάρχει μια επιστολή στην οποία ο ηθοποιός Αλεκ Γκίνες αμφισβητούσε την καταλληλότητά του να υποδυθεί τον Σμάιλι – στην πρώτη τηλεοπτική μεταφορά του “Tinker Tailor Soldier Spy” – επειδή δεν ήταν «πραγματικά στρογγυλοπρόσωπος και με διπλοσάγονο». Ο Λε Καρέ έπεισε τον βρετανό ηθοποιό να παίξει έναν από τους πιο αξιομνημόνευτους ρόλους του.
«Σαν ακαδημαϊκός»
Στην έκθεση αυτή η αυστηρή προσήλωση του Λε Καρέ στην έρευνα θα αποκαλύψει τη στενή συνεργασία του με φορείς των μυστικών υπηρεσιών, πληροφοριοδότες από το εσωτερικό εταιρικών επιχειρήσεων και ανθρωπιστές. Επίσης θα τονίσει την αφοσίωσή του στην αποκάλυψη της διαφθοράς, όπως οι ανήθικες πρακτικές της φαρμακευτικής βιομηχανίας. «Ηταν σαν ακαδημαϊκός», δηλώνει ο επιμελητής της έκθεσης, εντυπωσιασμένος από την έκταση της έρευνας που έκανε ο συγγραφέας. «Πήγαινε στα μέρη για τα οποία θα έγραφε και έκανε επιτόπια έρευνα σαν ανθρωπολόγος ή κοινωνιολόγος. Θα διάβαζε εκτενώς, θα έπαιρνε συνεντεύξεις από ανθρώπους στο πεδίο, θα κρατούσε σημειώσεις και στη συνέχεια θα τα έγραφε ως μυθοπλασία. Και αυτό το έκανε για όλα τα μυθιστορήματα», λέει ο Βαρέζε, καθηγητής Εγκληματολογίας στην Οξφόρδη, ο οποίος ήταν μεταξύ των φίλων στους οποίους ο Λε Καρέ έστελνε τα πρώτα προσχέδια των μυθιστορημάτων του.
