Πόσο «κακός» ήταν απέναντι στο Ισραήλ;

Στο Ισραήλ, όπως και διεθνώς, οι δημοσκοπήσεις που έφεραν τον ηγέτη της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου να προηγείται (και πιθανώς να επικρατεί) ήδη από τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών στην Τουρκία, ανέπτυξαν σενάρια τέλους εποχής για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Εκφράστηκαν παλιές γνωστές ελπίδες ισραηλινών αναλυτών, που εδώ και μία δεκαετία υποστηρίζουν ότι «εάν η διακυβέρνηση Ερντογάν λήξει, οι τουρκοϊσραηλινές σχέσεις θα γυρίσουν τον χρόνο πίσω», πριν το επεισόδιο του «Μαβί Μαρμαρά». Τα σενάρια εμπλουτίζονταν με το αξίωμα ότι «οι προβληματικές οικονομίες καθαιρούν "προβληματικούς" ηγέτες». Και η διάψευση όλων των σεναρίων επήλθε με την επανεκλογή Ερντογάν στις 28 Μαΐου 2023.

Ενώ κανένας ισραηλινός κυβερνητικός αξιωματούχος δεν εξέφραζε εκτίμηση, άποψη ή ευχή για την έκβαση των τουρκικών προεδρικών εκλογών, τα τοπικά ΜΜΕ αφήνονταν να υπονοούν ότι «είναι προτιμότερη μία νέα αρχή με έναν φιλοδυτικό, εκκοσμικευμένο "καλό" Κιλιτσντάρογλου, παρά με τον ήδη γνωστό, οξύθυμο, "κακό" ισλαμιστή Ερντογάν». Ομως, άραγε πόσο «κακός» και «δύστροπος» θα μπορούσε να θεωρηθεί έναντι του Ισραήλ ο Ερντογάν των τελευταίων 12 μηνών;

Το καλοκαίρι του 2021, με τον σχηματισμό της κυβέρνησης των Μπένετ - Λαπίντ και με την ανάδειξη του νέου ισραηλινού προέδρου, Ιτσχάκ Χέρτσογκ, αξιοποιήθηκε η προσωρινή απομάκρυνση του Νετανιάχου από την εξουσία, με τα Προεδρικά Γραφεία σε Αγκυρα και Ιερουσαλήμ να ανανεώνουν διαύλους. Η διπλωματική πείρα του Χέρτσογκ και το «πράσινο φως» του Γιαΐρ Λαπίντ υπερκέρασαν το διπλωματικό πρωτόκολλο, διαμορφώνοντας ένα νέο modus vivendi στο πλέγμα των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων. Κατά την επίσκεψη Χέρτσογκ στην Αγκυρα τον Μάρτιο του 2022 θεσμοθετήθηκε ένας ιδιότυπος μηχανισμός πρόληψης κρίσεων, ειδικά προσαρμοσμένος στην ιδιοσυγκρασία του τούρκου προέδρου, με στόχο την πρόληψη επιζήμιων «αυθόρμητων» δημοσίων δηλώσεών του. Η εφαρμογή του νέου αυτού μηχανισμού, με ειδικά προς τούτο εντεταλμένους διπλωμάτες αμφοτέρων των πλευρών, απεδείχθη επιτυχής, ακόμα και μετά τον σχηματισμό της παρούσας κυβέρνησης Νετανιάχου στα τέλη Δεκεμβρίου 2022 μέχρι σήμερα. Είναι ενδεικτικό ότι από τον Μάρτιο του 2022 μέχρι τώρα, πλείστες υπήρξαν οι αφορμές «να τιναχθούν οι τουρκοϊσραηλινές σχέσεις στον αέρα»: αιματηρές ταραχές στο Τέμενος Αλ-Ακσα, ισραηλινοί βομβαρδισμοί σε Γάζα και Συρία, συλλήψεις αξιωματούχων της Χαμάς και της Ισλαμικής Τζιχάντ, εμπρηστικές δηλώσεις υπουργών της εθνοθρησκευτικής ισραηλινής Ακροδεξιάς, επιδρομές του ισραηλινού στρατού σε πόλεις της Δυτικής Οχθης και πλείστα άλλα. Παρ' όλα αυτά, το Προεδρικό στην Αγκυρα δεν υπερέβη καμία απολύτως «κόκκινη γραμμή». Η «Συμφωνία Κυρίων» Χέρτσογκ - Ερντογάν του περσινού Μαρτίου τηρήθηκε σχεδόν κατά γράμμα.

Παράλληλα, αποτελεσματικά αγαστή αποδείχθηκε η συνεργασία Μοσάντ - ΜΙΤ σε τουλάχιστον τρεις κοινές επιχειρήσεις καταδίωξης παλαιστινιακών και ιρανικών τρομοκρατικών πυρήνων εντός της τουρκικής επικράτειας το τελευταίο 12μηνο - ενώ το Ισραήλ παρήλθε με σιγή τις φερόμενες ως «εκκαθαριστικές επιχειρήσεις» της ΜΙΤ, η οποία είχε απομακρύνει δίκτυα πρακτόρων της Μοσάντ που δραστηριοποιούνταν αυτόνομα στην Τουρκία για να εξουδετερώσουν ιρανικές μυστικές αποστολές. Το ρεύμα ισραηλινών τουριστών στη Γείτονα ανανεώθηκε, οι πρεσβείες σε Αγκυρα και Τελ Αβίβ επαναλειτουργούν και οι εμπορικές συναλλαγές αυξήθηκαν σε συνθήκες «kazan-kazan».

Το τελευταίο 12μηνο, τελικά πόσο «κακός» αποδείχθηκε ο πρόεδρος Ερντογάν ως προς την ισραηλινή πλευρά; Σίγουρα όχι λιγότερο «κακός» από έναν παντελώς άγνωστο Κιλιτσντάρογλου - την καλοσύνη του οποίου, ποτέ δεν θα μάθουμε...

Με βάση τα ανωτέρω, η ποιότητα των σχέσεων Τουρκίας - Ισραήλ μετά την επανεκλογή Ερντογάν δεν φαίνεται να εξαρτάται τόσο από μία ενδεχόμενη ανάφλεξη σε Γάζα, Δυτική Οχθη ή Νότιο Λίβανο. Αντιθέτως, τα νέα σχέδια ενεργειακής συνεργασίας Ισραήλ - Κύπρου - ΕΕ είναι ικανά να διαταράξουν τις λεπτές τουρκοϊσραηλινές ισορροπίες. Εφόσον, βέβαια, συγκεκριμενοποιηθούν.

Ο δρ. Γαβριήλ Χαρίτος διδάσκει Ιστορία των Πολιτικών Σχέσεων Ισραήλ - Ελλάδας - Κύπρου στο Πανεπιστήμιο Μπεν-Γκουριόν (Ισραήλ) και είναι ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ.