Οι εκλογές και το «παιχνίδι των συνασπισμών»

Η μόνη βεβαιότητα που υπάρχει για τις επόμενες εκλογές είναι ότι θα είναι πρόωρες, δηλαδή θα διεξαχθούν πριν από τη συμπλήρωση της τετράχρονης θητείας της Βουλής που λήγει στις 6/7/2023. Στην Ελλάδα τον Αύγουστο δεν γίνονται εκλογές (το τελευταίο προηγούμενο είναι οι εκλογές του 1928), άρα αν ο Πρωθυπουργός αποφασίσει να εξαντλήσει σχεδόν τη βουλευτική περίοδο, θα εισηγηθεί στην ΠτΔ, δύο ή τρεις μήνες πριν από την κανονική της λήξη, τη διάλυση της Βουλής (τυπικά πρόωρη), επικαλούμενος, μεταξύ άλλων, και τα όχι μόνο τεχνικά προβλήματα που προκαλούν οι εκλογές τον Αύγουστο (π.χ. αύξηση της αποχής), και η πρότασή του αυτή θα γίνει υποχρεωτικά δεκτή (άρθρο 41 παρ. 2 Συντ.). Αλλιώς θα έχουμε πρόωρες εκλογές πολύ πιο σύντομα, κατά πάσα πιθανότητα τον Σεπτέμβριο του 2022, με την ίδια διαδικασία και επίκληση των συσσωρευμένων εθνικών θεμάτων της παρούσας περιόδου.

Φαίνεται να προεξοφλείται ότι μετά τις επόμενες εκλογές που θα διεξαχθούν με ένα σύστημα σχεδόν «καθαρής» αναλογικής (ν. 4406/2016), θα ακολουθήσουν οι μεθεπόμενες στις οποίες θα ισχύσει ένα σύστημα κλιμακωτού bonus (ν. 4654/2020). Αυτό το τελευταίο είναι απαλλαγμένο από το θεμελιώδες συνταγματικό ελάττωμα του «νόμου Παυλόπουλου» (ν. 3636/2008), δηλαδή το απροϋπόθετο του bonus των 50 εδρών στο πρώτο κόμμα, απαιτεί για την κάρπωση του συνόλου του bonus ποσοστό 40% και ανεβάζει τον πήχη της αυτοδυναμίας στο 38%-38,5%. Με τα δεδομένα αυτά δεν είναι βέβαιο ότι το βράδυ της Κυριακής των δεύτερων εκλογών θα έχουμε μονοκομματική κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Και τότε, επειδή είναι αδιανόητο να έχουμε τρεις διαδοχικές εκλογές, σαν να είμαστε στο 1989 ή στη Βαϊμάρη του 1932-1933, θα σχηματισθεί κατ' ανάγκην κυβέρνηση συνασπισμού. Αυτό που θα γίνει όμως μετά τις δεύτερες εκλογές, μπορεί να γίνει και μετά τις πρώτες.

Οι κάλπες της αναλογικής δίνουν την ευκαιρία στα κόμματα να τρέξουν μόνα τους στην προεκλογική περίοδο το ένα εναντίον του άλλου, διακηρύσσοντας την προγραμματική τους αυτονομία. Είναι έξω από το πνεύμα της απλής αναλογικής και μάλιστα υπό το πέπλο της άγνοιας των πραγματικών εκλογικών δεδομένων, η πίεση που ασκείται στο ΠΑΣΟΚ να πάρει από τώρα θέση για τις μετεκλογικές συνεργασίες. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα κόμματα δεν πρέπει να αναζητούν, σ' αυτό το στάδιο στο επίπεδο των εμπειρογνωμόνων τους, πιθανά σημεία επαφής μεταξύ των προγραμμάτων τους, ώστε να είναι έτοιμα, κατά τη φάση των διερευνητικών εντολών, να προτείνουν από τη δική τους οπτική βιώσιμα κυβερνητικά σχήματα.

Τα τρία κόμματα που θα κληθούν να διερευνήσουν τις δυνατότητες σχηματισμού κυβέρνησης, δηλαδή κατά (δημοσκοπική) σειρά, η ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ, έχουν σχετικές μόνο ασυμβατότητες όσον αφορά την ταξική σύνθεση της κοινωνικής τους βάσης και τα πολιτικά προγράμματά τους. Το «παιγνίδι των συνασπισμών» έγκειται ακριβώς στην αναζήτηση των στοιχείων κοινωνικής και πολιτικής ομοιογένειας μεταξύ των πιθανών εταίρων ενός κυβερνητικού συνασπισμού που θα διασφαλίσουν τη σταθερότητά του. Το ΠΑΣΟΚ, ως εκ της θέσεώς του στο κέντρο του κομματικού συστήματος, έχει ικανότητα συνασπισμού τόσο με τη ΝΔ όσο και με τον ΣΥΡΙΖΑ, αν και η σχέση του με αυτόν είναι πιο δύσκολη, ακόμη και από ψυχολογική άποψη, λόγω των πρακτικών και των πολιτικών του ΣΥΡΙΖΑ κατά την περίοδο 2012-2019.

Ο Χαράλαμπος Ανθόπουλος είναι καθηγητής Δικαίου και Διοίκησης ΕΑΠ