Η Τζαν Μόρις των ταξιδιών και των δύο ταυτοτήτων

Στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο υπηρέτησε ως αξιωματικός της υπηρεσίας πληροφοριών του Αγγλικού Στρατού, στην Παλαιστίνη και την Ιταλία. Σπούδασε μετά τη λήξη του πολέμου Αγγλική Φιλολογία και άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος για τους «Times». Αποτύπωσε το συγγραφικό της ταλέντο σε περισσότερα από 40 βιβλία ταξιδιωτικής λογοτεχνίας, μυθιστορήματα, διηγήματα, δοκίμια και αυτοβιογραφικά κείμενα. Περιπλανήθηκε πολύ, όμως η μεγαλύτερη απόσταση που διήνυσε η Τζαν Μόρις, η οποία πέθανε στα 94 της χρόνια, δεν ήταν στην επιφάνεια της γης αλλά μεταξύ ταυτοτήτων. Τα πρώτα 46 χρόνια της ζωής της τα έζησε ως Τζέιμς Μόρις και πέθανε ως Τζαν. Το 1974 που αποφάσισε να κάνει επέμβαση αλλαγής φύλου ήταν μια τολμηρή κίνηση αφού επρόκειτο για ένα σχετικά ανεξερεύνητο έδαφος. Για το αγόρι που γεννήθηκε το 1926 στο Σόμερσετ της Βρετανίας ήταν μια πράξη που δημιούργησε τις συνθήκες μεγαλύτερης κατανόησης σε αυτό το ανεξερεύνητο πεδίο.

Ηταν ο μεγαλύτερος από τα τρία αδέλφια, τον Γκάρεθ και τον Κρίστροφ, φλαουτίστας και οργανίστας αντίστοιχα. Σε ηλικία 16 ετών κάνει τις πρώτες δημοσιογραφικές του απόπειρες, γράφοντας για τη «Western Daily Press» του Μπρίστολ. Η αχρωματοψία του στάθηκε εμπόδιο για να καταταγεί στο ναυτικό κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Βρήκε όμως τρόπο να υπηρετήσει την πατρίδα του ως αξιωματικός πληροφοριών. Γιόρτασε μάλιστα - όπως έχει αναφέρει σε αυτοβιογραφικά του κείμενα - τα 21α γενέθλιά του σε ένα τρένο που μετέφερε στρατιώτες από την Αίγυπτο στην Παλαιστίνη. «Ηξερα ότι έτσι η ζωή μου θα ήταν εντάξει. Αισθάνθηκα σε αυτό το μέρος - στον στρατό όλων των τόπων - ότι ήμουν ελεύθερος». Εργάστηκε αρκετό καιρό για ένα πρακτορείο ειδήσεων στο Κάιρο. Αρχισε να μαθαίνει αραβικά και σε ένα από αυτά τα μαθήματα συνάντησε την Ελίζαμπεθ Τόκνις, κόρη καλλιεργητή τσαγιού. Παντρεύτηκαν το 1949 και απέκτησαν πέντε παιδιά. Ενα από αυτά μάλιστα γεννήθηκε όταν ο Τζέιμς έκανε ανάβαση, το 1953, στο Εβερεστ. Κάλυπτε την αποστολή ως ανταποκριτής των «Times», με επικεφαλής τον Τζον Χαντ. Σε εκείνη την ανάβαση είχε δέσει γύρω του τη γραφομηχανή, γράφοντας αργότερα για αυτή του την εμπειρία «ήμουν ρομαντικός και κορόιδο των εφημερίδων».

ΣΕ ΛΑΘΟΣ ΣΩΜΑ. Το πρώτο του βιβλίο «Cost to Cost» το έγραψε το 1956. Επειτα από αρκετές επαγγελματικές περιπλανήσεις εγκαταστάθηκε στη Βενετία, όπου έγραψε ένα ακτινογράφημα της πόλης (το βιβλίο του «Βενετία» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πάπυρος, καθώς επίσης και η «Τεργέστη»). Αυτό που διέκρινε τα βιβλία του, όπως παρατηρούσαν οι κριτικοί, ήταν η σιγουριά για καθετί που κατέθετε και προερχόταν από τις βιωμένες εμπειρίες του. Μια άλλη βεβαιότητα η οποία μάστιζε την ύπαρξή του από την παιδική του ηλικία ήταν πως ο Τζέιμς «κατοικούσε» σε λάθος σώμα. Η σύζυγός του Ελίζαμπεθ κατανόησε από νωρίς την επιθυμία του και υποστήριζε την απόφασή του ν' αλλάξει φύλο. Τη δεκαετία του '60, άρχισε να παίρνει γυναικείες ορμόνες και το 1972 πήγε στην Καζαμπλάνκα και επέστρεψε ως Τζαν. Αρνήθηκε να κάνει την επέμβαση στο Λονδίνο διότι δεν ήθελε, όπως απαιτούσε η διαδικασία, να χωρίσει κάτι που κατέγραψε στο βιβλίο του «Conundrum» (1974). Εκεί αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ο γάμος μου λειτούργησε ως ζωντανή μαρτυρία της πιο αγνής αγάπης έναντι όλων των άλλων».

Απόλαυσε όλες τις περιπέτειες της μεταμόρφωσής του και πολλές φορές μάλιστα την αντιμετώπισε με χιούμορ. Είχε πει χαρακτηριστικά: «Ημουν μέλος σε δυο συλλόγους στο Λονδίνο. Στον έναν ως άντρας και στον άλλο ως γυναίκα». Η εξερεύνηση της σεξουαλικής ταυτότητάς του συμπεριλήφθηκε στην τριλογία «Pax Britannica» (1968), «Heaven's Command» (1973) και «Farewell the Trumpets» (1978).