Ο αγροδιατροφικός τομέας στην εποχή του κορωνοϊού

Εν μέσω πανδημίας και λόγω των νομικών περιορισμών για την αντιμετώπισή της, δημιουργήθηκαν συζητήσεις και σκέψεις για σειρά ζητημάτων ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται και δύο που αποτελούν κεντρικά στρατηγικά διακυβεύματα του πρωτογενούς τομέα. Το πρώτο είναι η συνειδητοποίηση της σημασίας του τομέα, αφού συνδέεται με τη διατροφική ασφάλεια και επάρκεια. Καθώς ζούσαμε τις συνέπειες του lockdown, συνειδητοποιούσαμε ότι για κάποιο διάστημα μπορούμε να ζήσουμε χωρίς να ψωνίζουμε ρούχα ή άλλα καταναλωτικά αγαθά, χωρίς να πηγαίνουμε στο θέατρο ή τον κινηματογράφο, χωρίς να λειτουργούν τα εστιατόρια και οι ταβέρνες, αλλά δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε χωρίς να προμηθευόμαστε τροφή.

Αυτή η αυτονόητη υπόμνηση δημιούργησε μια εύλογη ανησυχία μήπως οι περιορισμοί αυτοί οδηγήσουν σε κρίση επισιτιστικής επάρκειας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων επισημαίνει ότι θα πρέπει να μη διαταραχθούν αφενός η παραγωγή τροφίμων και αφετέρου η εφοδιαστική αλυσίδα και ότι σε περίπτωση που αυτό δεν καταστεί δυνατόν, ενδέχεται να υπάρξει κίνδυνος ειδικά για τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Η παραγωγή πράγματι κινδύνευσε από τον περιορισμό των μετακινήσεων των εργατών γης. Σε αυτό η Κυβέρνηση απάντησε με δύο δέσμες ρυθμίσεων, εκ των οποίων η πρώτη διασφάλισε τη δυνατότητα μη νομίμως ευρισκομένων στη χώρα υπηκόων τρίτων χωρών να λάβουν άδεια εργασίας ειδικώς για τις αγροτικές εργασίες και αφετέρου με την εξαίρεση από την απαγόρευση εισόδου στη χώρα των υπηκόων τρίτων χωρών που επιθυμούν να εργαστούν στις εργασίες αυτές. Εκ τρίτου επίκειται η νομοθέτηση της δυνατότητας των ανέργων να εργαστούν σε αγροτικές εργασίες χωρίς να διακόπτεται η παροχή του επιδόματος ανεργίας. Ειδικά η ρύθμιση αυτή θα αποβεί ιδιαιτέρως χρήσιμη για όλους εκείνους που απασχολούνται εποχιακά σε τουριστικές υπηρεσίες και εν συνεχεία, μετά το πέρας της τουριστικής περιόδου, εγγράφονται στον ΟΑΕΔ και λαμβάνουν επίδομα ανεργίας. Μέχρι σήμερα δεν μπορούσαν να απασχοληθούν σε αγροτικές εργασίες διότι κάτι τέτοιο θα σήμαινε την απώλεια του επιδόματος. Τώρα δημιουργούμε ένα πρόσθετο κίνητρο για ένταξη στην αγορά εργασίας και μετατρέπουμε το επίδομα ανεργίας σε επίδομα εργασίας στις αγροτικές εργασίες.

Περαιτέρω, για να διασφαλιστεί η μεταφορά των τροφίμων σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση θεσμοθετηθήκαν οι πράσινες λωρίδες και θεσπίστηκαν ειδικές διατάξεις για τους οδηγούς των φορτηγών ώστε να μην καθυστερεί στα σύνορα η μεταφορά των τροφίμων.

Εξάλλου, η Ελλάδα πρωτοστάτησε στο να μην τίθενται περιορισμοί στις εξαγωγές τροφίμων με πρόσχημα την αντιμετώπιση της πανδημίας, διότι πλέον η έννοια της «αυτάρκειας» δεν υφίσταται και η διατροφική επάρκεια στηρίζεται στο διαμετακομιστικό εμπόριο και στην προμήθεια της βιομηχανίας τροφίμων με τις απαραίτητες πρώτες ύλες. Αυτή η παραγωγική πραγματικότητα απαιτεί να τίθεται σε προτεραιότητα η προάσπιση του ελεύθερου εμπορίου και να αποκρούεται με συνέπεια κάθε απόπειρα χρήσης της αντιμετώπισης της πανδημίας ως ψευδοπρόσχημα για την εισαγωγή προστατευτικών περιορισμών.

Μέχρι στιγμής, όχι μόνο δεν αντιμετωπίσαμε διατροφική κρίση, όχι μόνο δεν υπήρξαν ουσιαστικές ελλείψεις, αλλά αντιθέτως η Ελλάδα αύξησε τις εξαγωγές στα οπωροκηπευτικά κατά 15%, ενώ ορισμένα προϊόντα εμφανίζουν αυξήσεις εξαγωγών της τάξης του 50%.

Οφείλουμε λοιπόν όλοι να αναγνωρίσουμε την αξία της προσπάθειας που κατέβαλαν οι γεωργοί μας, οι κτηνοτρόφοι μας, οι αλιείς μας, αλλά φυσικά και οι άνθρωποι της μεταποίησης, της εμπορίας και της βιομηχανίας τροφίμων. Και ταυτόχρονα η συνειδητοποίηση αυτή έδωσε την ευκαιρία να ανοίξει μια δεύτερη συζήτηση.

Μήπως, αντί να εξαρτιόμαστε τόσο πολύ από τον τουρισμό, θα πρέπει να αναπτύξουμε περαιτέρω τον πρωτογενή μας τομέα, ο οποίος έχει αποδείξει τον δυναμικό του χαρακτήρα;

Η προφανής καταφατική απάντηση αποκτά όμως νόημα υπό προϋποθέσεις: ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα δεν γίνεται χωρίς να χαραχθεί μια στρατηγική που θα ενισχύει την ανταγωνιστικότητα και την παραγωγικότητά του: και αυτό προϋποθέτει κυρίως επενδύσεις, εκμηχάνιση της παραγωγής, αρδευτικές υποδομές και μεταφορά της ψηφιακής τεχνολογίας στο χωράφι, εκπαίδευση των γεωργών μας, γεωργική έρευνα, πολιτική αύξησης του μεγέθους των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και ενίσχυση των πραγματικών γεωργών.

Οι επιλογές αυτές θα πρέπει να αποτυπωθούν στο νέο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης: θα πρέπει να εκφραστούν με αυξημένη χρηματοδότηση των επενδύσεων, αλλά και με την αλλαγή του παραδείγματος: από τον αγρότη που παλεύει να επιβιώσει να φτάσουμε στον παραγωγό επιχειρηματία που καινοτομεί, παράγει με σεβασμό στο περιβάλλον, φροντίζει για την ευζωία των ζώων του, χρησιμοποιεί νερό και προϊόντα φυτοπροστασίας οικονομικά και στοχευμένα. Από μια παραγωγή που βρίσκεται σε διαρκή πίεση, στη μετάβαση σε προϊόντα υψηλής ποιότητας και πιστοποίησης που καλύπτον τους απαιτητικούς καταναλωτές των προηγμένων χωρών, αλλά και της ανερχόμενης μεσαίας τάξης των ασιατικών χωρών. Ο κορωνοϊός αποτέλεσε την αφορμή για να ξανασκεφτούμε πολλά πράγματα από την αρχή και οφείλουμε να αδράξουμε με τόλμη, αποφασιστικότητα και αυτοπεποίθηση τις ευκαιρίες της επόμενης ημέρας.

Ο Μάκης Βορίδης είναι υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων