Ο μήνας του μέλιτος (;) μεταξύ Μόσχας και Αγκυρας

Παρόλο που οι Μοσχοβίτες και Οθωμανοί αναμετρήθηκαν στο πεδίο της μάχης 13 (!!!) φορές μεταξύ του 17ου και του 20ου αιώνα, οι δύο (κατ' εξοχήν χερσαίες υπό γεωπολιτικούς όρους) δυνάμεις διάγουν τον μήνα του μέλιτος κατά τον 21ο αιώνα. Και όμως, το 2015 οι δύο χώρες ήταν στα πρόθυρα μιας (ανοιχτής) σύγκρουσης με μήλον της έριδος τη Συρία. Πού οφείλεται αυτό;

Μα φυσικά στο «bromance» μεταξύ Ερντογάν και Πούτιν, παρεμφερές (αν όχι συμπληρωματικό) προς αυτό μεταξύ Ερντογάν και Τραμπ. Αλλωστε, οι δύο ηγέτες ομοιάζουν ως προς το modus operandi και την κοσμοθεωρία τους. Αλλοτε ως πρωθυπουργοί και άλλοτε ως πρόεδροι επί δύο δεκαετίες, αμφότεροι ηγέτες παρέλαβαν δύο κοινοβουλευτικές δημοκρατίες υπό κατάρρευση και, χάρη στον απόλυτο έλεγχο επί των κρατικών - κατασταλτικών μηχανισμών και το χαρισματικό προφίλ τους, οικοδόμησαν ένα προσωποπαγές και συγκεντρωτικό «καθεστώς» εις βάρος του (πολιτικού και οικονομικού) φιλελευθερισμού. Παρομοίως, ως κατ' εξοχήν αναθεωρητές και αντι-δυτικοί ηγέτες οραματίζονται την ανασύσταση των αυτοκρατοριών τους στο εγγύς εξωτερικό και εκμεταλλεύονται την αδράνεια της Δύσης και τον όψιμο νέο-απομονωτισμό των ΗΠΑ ώστε να ανατρέψουν (δια της βίας) το status quo χωρίς σεβασμό προς το Διεθνές Δίκαιο. Παρά τις παραπάνω συγκλίσεις, οι δύο ηγέτες ευρίσκοντο σε αντίπαλα στρατόπεδα μετά την Αραβική Ανοιξη (Λιβύη, Συρία, Αίγυπτος). Το 2016 ήταν ένα έτος ορόσημο για την οβιδιακή σχέση τους.

Την επαύριον του πραξικοπήματος, αναδύθηκε η «Νέα Τουρκία» (Yeni Türkiye) η οποία κατ' όνομα πλέον αποτελεί ένα κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ. Ο Ερντογάν είδε τη Δύση να μην τον υποστηρίζει ενθέρμως κατά των πραξικοπηματιών και, αντ' αυτού, να συνδράμει εμπράκτως το υπό ανάδυση κράτος των Σύρων Κούρδων (υπό τον έλεγχο μάλιστα του PKK!!!) στο «μαλακό υπογάστριο» της Τουρκίας. Με μια δήλωση a priori στήριξης προς τον Ερντογάν, ο Πούτιν εξασφάλισε την απολογία και, πρωτίστως, τη γεωπολιτική μεταστροφή του Ερντογάν. Με μια κυβίστηση άνευ προηγουμένου, ο Ερντογάν όρισε την Τουρκία ως τον συγκηδεμόνα της «Διαδικασίας της Αστανά» με τους δύο ιστορικά γεωπολιτικούς εχθρούς της - τη Ρωσία και το Ιράν. Με τι αντάλλαγμα; To πράσινο φως για τρεις διασυνοριακές εισβολές στη βόρεια Συρία (Aζάζ, Αφρίν και Ροτζάβα διαδοχικώς) εναντίον των τζιχαντιστών του ISIS και των αυτονομιστών του YPG και για μια σφαίρα επιρροής στην Ιντλίμπ (το τελευταίο προπύργιο της αντιπολίτευσης στη Συρία). Μ' ένα σπάρο δύο τρυγόνια… για τον Πούτιν! Αφενός, η υπαρξιακή έχθρα μεταξύ του YPG και της Τουρκίας βαθαίνει το ρήγμα μεταξύ Ουάσιγκτον και Αγκυρας (παρά τις «πυροσβεστικές» δράσεις του Τραμπ) προς όφελος της Ρωσίας· αφετέρου, η χαλιναγώγηση των ανταρτοομάδων από την Αγκυρα βοηθά τη Μόσχα και τη Δαμασκό να κυριεύουν κομμάτι προς κομμάτι την επικράτεια της αντιπολίτευσης. Και το κερασάκι στην τούρτα; Η παραλαβή των S-400 από την Τουρκία σε πείσμα των προειδοποιήσεων από τις ΗΠΑ και η αντι-συμμαχική δράση της Αγκυρας στη διάσκεψη κορυφής του ΝΑΤΟ στο Λονδίνο.

Τα εγκαίνια του Turkish Stream, ένας αγωγoύ ενέργειας ευθέως ανταγωνιστικού προς τον (ακόμη υπό συζήτηση) East Med, σηματοδοτούν την κορύφωση του φλερτ μεταξύ Ερντογάν και Πούτιν. Η Αγκυρα εν ολίγοις υπονομεύει την προσπάθεια της ενεργειακής απεξάρτησης της ΕΕ από τη Ρωσία - στον ίδιο βαθμό που είχε υποσκάψει στο πρόσφατο παρελθόν το διεθνές εμπάργκο εις βάρος του Ιράν. Ομως το εν λόγω φλερτ ήταν ανέκαθεν ετεροβαρές. Η Ρωσία δεν λαμβάνει πάντοτε υπόψη τις «ευαισθησίες» της Τουρκίας και, όπως μαρτυρούν τα (παραδόξως αλληλένδετα) μέτωπα της Λιβύης και Συρίας (Ιντλίμπ και Ροτζάβα), και χρησιμοποιεί τις «αδυναμίες» της Τουρκίας ως μοχλούς πίεσης (π.χ. οι διαπραγματεύσεις μεταξύ YPG και Ασαντ χάρη στη διαμεσολάβηση της Μόσχας ή η προέλαση του Χαφτάρ στη Λιβύη χάρη στη στήριξη των μισθοφόρων της Wagner Group). Αρα, οι διάφορες συμφωνίες (περί πυρηνικού αντιδραστήρα, αγωγού κ.λπ.) μάλλον παγιώνουν την εξάρτηση της Τουρκίας από τη Ρωσία σε μια περίοδο όπου η Δύση, λόγω των τεταμένων σχέσεων, δεν προσφέρεται ως αντίβαρο. Μάλλον θα δούμε τα αποτελέσματα της εξάρτησης αυτής λίαν συντόμως.

O Δρ Σπύρος Πλακούδας είναι επίκουρος καθηγητής Εθνικής Ασφάλειας στο Rabdan Academy (ΗΑΕ) και αντιπρόεδρος του ΚΕΔΙΣΑ