ΗχοΔύναμα

Σοστακόβιτς: Τα τρία τελευταία Κουαρτέτα Εγχόρδων, Κουαρτέτο Φιτζγουίλιαμ, LINN, 2 CD

Τα Κουαρτέτα Εγχόρδων του Σοστακόβιτς συγκροτούν το σημαντικότερο σώμα του είδους από την εποχή εκείνων του Μπετόβεν. Πρόκειται, από κάθε άποψη, για μία από τις πιο πυκνές συμβολές στη μουσική όχι μόνον του 20ού αιώνα μα σε ολόκληρη την ιστορία της και στο πλήρες φάσμα της, ανεξαρτήτως είδους ή άλλης παραμέτρου. Το αγγλικό Κουαρτέτο Φιτζγουίλιαμ ήταν εκείνο που πρώτο, στον δυτικό τουλάχιστον κόσμο, είδε την αξία τους ως ολότητα και με μια πραγματικά επαναστατική έκδοση των απάντων άνοιξε στα τέλη της δεκαετίας του '70 τον δρόμο για να μαθευτούν αυτά τα έργα στη Δύση με τον τρόπο που τους άξιζε. Οι τέσσερις νεαροί μουσικοί της εποχής έκαναν πάταγο με αυτά, ενώ, λίγο μετά, το Φιτζγουίλιαμ, έχοντας αυτές τις «δάφνες», ηχογράφησε και λίγα ακόμα έργα του Μπετόβεν, του Σούμπερτ και του Μπραμς, καθώς και το Κουιντέτο για πιάνο του Σοστακόβιτς. Εκτοτε όμως, προς έκπληξη πολλών, περίπου εξαφανίστηκε από τον ορίζοντα της διεθνούς σκηνής. Ο κύριος λόγος γι' αυτό πιθανότατα ανιχνεύεται σε μια προσωπική οικογενειακή τραγωδία του Αλαν Τζορτζ, του πιο «κεντρικού» από τα μέλη του, της «ψυχής» του Κουαρτέτου. Εκείνος ήταν άλλωστε ο κύριος συνομιλητής και του ίδιου του Σοστακόβιτς, ο οποίος κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων είχε βρεθεί στην Αγγλία και είχε μοιραστεί τις σκέψεις του με το Κουαρτέτο. Πέρασαν από τότε πολλές δεκαετίες. Και τώρα, αν και με σχεδόν πλήρως διαφορετική σύνθεση, το Φιτζγουίλιαμ, με τον Αλαν Τζορτζ παρόντα, επιστρέφει στον Σοστακόβιτς ηχογραφώντας ξανά, αυτή τη φορά τα τρία τελευταία από τα κουαρτέτα του συνθέτη. Είναι περιττό να σημειωθεί λοιπόν ότι αυτή η έκδοση είναι έμφορτη συγκίνησης και μεγάλου μουσικού ενδιαφέροντος: ο Σοστακόβιτς στον 21ο αιώνα μέσα από ένα κουαρτέτο πρωτοπόρο στη μουσική του και με το πνεύμα του να ενυπάρχει δομικά στις ερμηνείες. Πάντοτε, όταν ένα σύνολο επιστρέφει έπειτα από τόσο μεγάλο διάστημα σε έργα που τα «σφράγισε», αυτόματα ανακύπτει ένα ερώτημα: θα σταθεί στο επίπεδο της ίδιας του της ιστορίας; Ή θα πρόκειται για μια ψυχολογική πλην εν πολλοίς ανούσια επανασύνδεση; Εδώ, δεν μιλάμε για το δεύτερο. Μιλάμε για ερμηνείες που δικαιώνουν απόλυτα το μεγάλο αυτό τόλμημα. Που ευτυχώς έγιναν και που αποτελούν πλέον έναν ακόμα απαραίτητο σταθμό για όποιον ενδιαφέρεται για αυτά τα μοναδικής σημασίας έργα, του σημαντικότερου, για πολλούς, συνθέτη μετά τον Μάλερ.

Σοστακόβιτς: Κουαρτέτα Εγχόρδων αρ. 2, 7 και 8, Κουαρτέτο Πάβελ Χάας, SUPRAPHON

Αφού όμως βρισκόμαστε μπροστά σε μια τέτοια έκδοση, είναι μια καλή ευκαιρία να συνδεθεί και με μία άλλη: αυτή με τρία από τα κουαρτέτα του συνθέτη από το τσεχικό σύνολο Πάβελ Χάας. Οταν οι Φιτζγουίλιαμ ηχογραφούσαν τον πλήρη κύκλο, τα μέλη του Χάας δεν είχαν καν γεννηθεί. Την τελευταία δεκαετία, όμως, έχουν επιβληθεί στη διεθνή σκηνή ως ένα από τα σημαντικότερα κουαρτέτα της εποχής μας. Οχι άδικα: οι Χάας κρατούν, όχι μόνοι, μαζί με άλλα σχήματα, όπως λ.χ. το Κουαρτέτο Βίχαν και άλλα, πιο ζωντανή από ποτέ τη μεγαλύτερη ίσως «σχολή» ερμηνευτικής έργων για κουαρτέτα εγχόρδων στον κόσμο. Στον Μεσοπόλεμο, οι δύο μεγάλες «σχολές» ήταν η Βελγική - Γαλλική και η Τσεχική. Η πρώτη υποχώρησε μετά, για να αρχίσει μόλις τα τελευταία χρόνια μια θεαματική ανάκαμψή της, ιδίως με σχήματα που βγήκαν από το εξαιρετικά απαιτητικό Ωδείο του Παρισιού. Η δεύτερη, όμως, δεν υποχώρησε ποτέ. Η αντιπροσώπευσή της και η εξέλιξή της δεν έχουν χρονικό κενό, είναι διαρκείς, μέσα από πλήθος σχημάτων που έχουν γράψει ιστορία. Οι Χάας κρατούν τώρα στα χέρια τους ένα πολύ γερό κομμάτι από αυτή την παράδοση. Η δισκογραφία τους είναι, ποσοτικά και ποιοτικά, ιδιαίτερα επιλεκτική: καμιά δεκαριά δίσκοι σε όλη αυτή την περίοδο. Αλλά τι δίσκοι! Κάθε φορά που κάνουν την εμφάνισή τους προσελκύουν αμέσως το διεθνές ενδιαφέρον, όπως και αυτός με τα κουαρτέτα του Σοστακόβιτς. Η ενέργεια, η ακρίβεια, η θέρμη και η ουσία που τελικά οι αναγνώσεις αυτές περικλείουν ξεπερνούν κάθε προσδοκία, αφήνοντας μια μοναδική πνευματική πληρότητα. Και την ελπίδα ότι κάποτε ένας πλήρης κύκλος Σοστακόβιτς θα φέρει την υπογραφή τους.

Ραχμάνινοφ: Κοντσέρτα για πιάνο αρ. 1 και 3, έργα για σόλο πιάνο, Δανιήλ Τριφόνοφ πιάνο, Ορχήστρα της Φιλαδέλφειας, Γιανίκ Νεζέτ Σεγίν, Deutsche Grammophon

Αν και οι δύο Ρώσοι και, χρονικά, όχι και τόσο μακριά μεταξύ τους, ιδίως στον βαθμό που «συνυπήρξαν» στον 20ό αιώνα, δεν πρέπει να υπάρχουν πιο «αντίθετοι» συνθέτες από τον Σοστακόβιτς και τον αρκετά μεγαλύτερό του σε ηλικία Ραχμάνινοφ, τον τελευταίο μεγάλο ρομαντικό συνθέτη με το εξίσου φανατικό κοινό σε όλη τη γη. Η δημοφιλία του είναι τέτοια που είχε και μια «παρενέργεια»: έχει ηχογραφηθεί τόσο πολύ ο Ραχμάνινοφ, που πολύ συχνά η μετριότητα, ιδίως με μελοδραματική μορφή, δεν μπόρεσε να αποφευχθεί. Εδώ όμως δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο: μια ορχήστρα με τεράστια παράδοση στα έργα του συνθέτη, που συνεργάστηκε βαθιά με τον ίδιο, ένας πιανίστας που δεν έχει όμοιό του και ένας μαέστρος από τους σπουδαιότερους της εποχής μας αποδίδουν, στα δύο ακόμα κοντσέρτα που δεν είχαν ηχογραφήσει, την αξία που τους πρέπει. Ενας δίσκος για όσους αγαπούν τον Ραχμάνινοφ, αλλά και για όσους νιώθουν την ανάγκη να τον ανακαλύψουν όπως αυτός πρέπει και μπορεί να είναι.