Ο στρατηγός Ντε Γκολ ήταν μια αιρετική μορφή στο δυτικό στρατόπεδο της ψυχροπολεμικής εποχής. Στο απόγειο του Ψυχρού Πολέμου οραματιζόταν μια ενωμένη Ευρώπη από τον Ατλαντικό ώς τα Ουράλια, απαλλαγμένη από τη συγκατοίκηση και την επικυριαρχία των δύο υπερδυνάμεων. Η γκολική Ευρώπη, όμως, θα ήταν συνομοσπονδία κρατών, όχι υπερεθνική ομοσπονδία. Ο Ντε Γκολ είχε μια αμφιθυμία απέναντι στους Αμερικανούς και έτρεφε βαθιά καχυποψία για τους Βρετανούς που τους θεωρούσε τον «δούρειο ίππο» της Αμερικής στην Ευρώπη.

Αρχικά, πάντως, επιδίωξε να κινηθεί στα πλαίσια του διπολισμού του Ψυχρού Πολέμου. Διεκδικώντας για τη Γαλλία ισότιμη θέση με τους «Αγγλοσάξονες» στην Ατλαντική Συμμαχία. Το 1958, πρότεινε στον Αϊζενχάουερ και τον ΜακΜίλαν ένα τριμερές διευθυντήριο για τη διαμόρφωση των στρατηγικών αποφάσεων. Ηταν μια απέλπιδα προσπάθεια αναστήλωσης του γοήτρου της Γαλλίας, που είχε τρωθεί στην Αλγερία και την Ινδοκίνα. Ο Ντε Γκολ προσπάθησε, μάταια, να επαναλάβει αυτό που είχε πετύχει στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οταν σήκωσε στους ώμους του τη Γαλλία και ξέπλυνε την ντροπή της ήττας και της κυβέρνησης του Βισί. Οι συνθήκες, όμως, ήταν διαφορετικές. Η αμερικανική πυρηνική υπερδύναμη δεν είχε καμία διάθεση να εκχωρήσει προνόμια συναπόφασης σε θέματα στρατηγικής σε μια παρακμάζουσα πρώην μεγάλη δύναμη της Γηραιάς Ηπείρου.

Ο Ντε Γκολ που «σε όλη του τη ζωή είχε μια συγκεκριμένη ιδέα για τη Γαλλία» δεν μπόρεσε να αποδεχθεί τη μεταχείριση της Γαλλίας ως υποδεέστερου εταίρου. Αποστασιοποιήθηκε εκδιπλώνοντας μια αιρετική, για την εποχή, στρατηγική. Εθεσε δύο φορές βέτο στην αίτηση της Βρετανίας για ένταξη στην ΕΟΚ, το 1963 και το 1967, ενώ συνήψε Συνθήκη Φιλίας και Συνεργασίας με τη Δυτική Γερμανία το 1963. Το κυριότερο, όμως, είναι ότι ανέπτυξε την πυρηνική επιλογή της Γαλλίας, την περίφημη force de frappe. Το 1966, αφού η Γαλλία διέθετε πλέον πυρηνική αποτροπή, αποχώρησε από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Παράλληλα, το 1965, με την κρίση της «κενής έδρας», ο Ντε Γκολ μπλόκαρε την εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας στην Επιτροπή και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Αφού είχε δημιουργήσει τις συνθήκες μιας γαλλογερμανικής Δυτικής Ευρώπης, που θα βασιζόταν στη γαλλική πυρηνική ομπρέλα και όχι στην αμερικανική, ο Ντε Γκολ επιχείρησε να ενθαρρύνει ανάλογες διεργασίες στο ανατολικό στρατόπεδο. Κάνοντας ανοίγματα προς τη Σοβιετική Ενωση και την Πολωνία του Γκομούλκα. Ολα αυτά σταμάτησαν βίαια το 1968, με τη σοβιετική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία που κατέπνιξε την Ανοιξη της Πράγας. Η στρατηγική του Ντε Γκολ είχε συντριβεί στις συμπληγάδες του Ψυχρού Πολέμου. Το 1969, λίγο μετά τον Μάη του ’68, θα ερχόταν «το τέλος εποχής».

Σχεδόν πενήντα χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Στρατηγός πρέπει να γελάει από ψηλά. Η Ευρώπη είναι ενωμένη και ελεύθερη πλέον, από τον Ατλαντικό ώς τα Ουράλια. Ο βρετανικός «δούρειος ίππος» αποχωρεί οικειοθελώς από την Ευρωπαϊκή Ενωση.  Ο αμερικανός πρόεδρος καταφέρεται κατά του ΝΑΤΟ και δημιουργεί συνθήκες αυτονόμησης της Ευρώπης. Και ολοένα και περισσότερες χώρες στην Ευρώπη, υπό το κράτος του λαϊκισμού, θέλουν να βάλουν φρένο στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και την ευρωπαϊκή ενοποίηση.

Η ιστορία θα δείξει αν οι εξελίξεις αυτές θα οδηγήσουν στην ισχυρότερη Ευρώπη που οραματιζόταν ο Ντε Γκολ.

Ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος είναι καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής, πρώην υπουργός