Το ένα μετρά 150 χρόνια δράσης. Το άλλο, κοντά στον μισό αιώνα. Και τα δύο έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών στην Ευρώπη. Το γερμανικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα και το γαλλικό Σοσιαλιστικό διαμόρφωσαν πολιτικές που προώθησαν την κοινωνική δικαιοσύνη και τα δικαιώματα των εργαζομένων. Ομως τώρα απειλούνται. Η κατάστασή τους περιγράφεται με τον καινούργιο όρο που έχει εισαχθεί στην ευρωπαϊκή πολιτική συζήτηση: πασοκοποίηση. Τα τελευταία χρόνια και τα δύο κόμματα αιμορραγούν, χάνουν ψηφοφόρους τόσο προς τα δεξιά όσο και προς τα αριστερά – ψηφοφόρους που αισθάνονται ότι τα κόμματα αυτά που κάποτε συμβόλιζαν την πρόοδο, πλέον έχουν χάσει την επαφή με τις ρίζες και τις αξίες τους.

Είναι οι νέες συνθήκες που διαμορφώνονται με τις γεωπολιτικές εξελίξεις εκείνες που δυσκολεύουν τα δύο σοσιαλδημοκρατικά κόμματα να προσαρμοστούν, να βρουν λύσεις και να τις προτείνουν. Οι γάλλοι Σοσιαλιστές έχουν μπει σε μια ισχυρή περιδίνηση μετά την προεδρία Ολάντ και χάνουν διαρκώς στελέχη – ακόμα και ιστορικά, που αναζητούν καινούργια στέγη ή φτιάχνουν νέους πολιτικούς φορείς. Οι γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες δείχνουν να προσαρμόζουν ευκαιριακά την πολιτική τους και δέχονται ισχυρές πιέσεις από νέες δυνάμεις που εμφανίζονται στο πολιτικό σκηνικό.

Κανένα από τα δύο κόμματα δεν φαίνεται να βρίσκει τη λύση για να αντιμετωπίσει τόσο τις προκλήσεις του καιρού όσο και τις εκλογικές αναμετρήσεις. Ισως γιατί άργησαν πολύ να συνειδητοποιήσουν τις αλλαγές που γίνονται στην κοινωνία. Η κρίση και στα δύο κόμματα είχε ξεσπάσει πολύ πριν από την άνοδο του λαϊκισμού στη Γηραιά Ηπειρο και τα μεταναστευτικά κύματα.  Μπορεί η εξουσία να τους έκανε να χάσουν τα κοινωνικά αντανακλαστικά που τους είχαν δώσει δυναμική, παρατηρούν αναλυτές. Είναι άραγε αργά για να αλλάξουν πορεία; Οι γάλλοι και οι γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες αναζητούν λύσεις. Θα μπορέσουν να τις βρουν έγκαιρα πριν από τις ευρωεκλογές του ερχόμενου Μαΐου;

ΓΑΛΛΙΑ

Η πανωλεθρία και το «κοτόπουλο χωρίς κεφάλι»

Ολα είχαν συμβολική διάσταση. Την περασμένη Παρασκευή, το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Γαλλίας έκλεισε, οριστικά, τις πόρτες του κτιρίου των ιστορικών του γραφείων στην οδό Σολφερινό 10. Ενός κτιρίου που είχε μπει προς πώληση μετά την εκλογική πανωλεθρία της περσινής χρονιάς. Μία ημέρα αργότερα, το Σάββατο, ενώ τα τελευταία φορτηγά έφευγαν από το παλιό προπύργιο, συνεδρίαζε το Εθνικό Συμβούλιο του κόμματος προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι νέες προκλήσεις πριν από τις κάλπες, δηλαδή πριν από τις εκλογές του ερχόμενου Μαΐου.

Ο στόχος ήταν να φανεί πως, παρ’ όλα όσα έχουν μεσολαβήσει, το κόμμα έχει δυναμική. Το πρόβλημα όμως είναι πως το μέγαρο Σολφερινό δεν ήταν το μόνο που άδειασε. Δύο νέα μέλη της αριστερής πτέρυγας είχαν ανακοινώσει τις τελευταίες 24 ώρες την αποχώρησή τους από το κόμμα που θεωρούν τελειωμένο. Κάπως έτσι συνεχίζεται η αιμορραγία ενός κόμματος το οποίο κυβερνούσε τα πέντε τελευταία χρόνια και πλέον έχει γίνει κομπάρσος στην εθνική πολιτική σκηνή, ενώ παλεύει για να μην εξαφανιστεί εντελώς.

Το τελευταίο χτύπημα για τους γάλλους Σοσιαλιστές είναι ίσως το πιο επώδυνο. Η γερουσιαστής Μαρί – Νοέλ Λινμάν ανακοίνωσε το Σάββατο, με συνέντευξή της στη «Journal du Dimanche», ότι αποχωρεί από το κόμμα του οποίου ήταν ιδρυτικό μέλος – από τότε που το δημιούργησε ο Φρανσουά Μιτεράν το 1971 – και στο οποίο διακρινόταν ως ιστορική φυσιογνωμία της αριστερής πτέρυγας. Και όχι μόνο φεύγει, αλλά σκοπεύει να δημιουργήσει ένα καινούργιο κόμμα την επόμενη χρονιά, το οποίο θα κατέβει με κοινές λίστες με το Κόμμα της Αριστεράς ενός άλλου γάλλου πρώην Σοσιαλιστή νομοθέτη, του Ζαν – Λικ Μελανσόν, που αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή αριστερά του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Η αποχώρηση της Λινμάν έγινε μόλις μία ημέρα μετά την έξοδο από το κόμμα του Εμανουέλ Μορέλ, ο οποίος επίσης αναμένεται να προσεγγίσει τον Μελανσόν.

Για τη Λινμάν, το Σοσιαλιστικό Κόμμα είναι «ένα κοτόπουλο χωρίς κεφάλι», δηλαδή «βρίσκεται στο τέλος του κύκλου που άνοιξε με την ίδρυσή του το 1971 στο Επινέ». Υποστηρίζει ότι οι Σοσιαλιστές «οδεύουν προς έναν αργό θάνατο, αρνούνται να κατανοήσουν τα μαθήματα της πενταετίας του Φρανσουά Ολάντ ή να αξιολογήσουν το πόσο μακριά βρίσκονται πλέον από τους αριστερούς ψηφοφόρους».

Ο γενικός γραμματέας των Σοσιαλιστών, ο 49χρονος Ολιβιέ Φορ, εξελέγη μόλις πριν από έξι μήνες, ενώ το κόμμα είχε ήδη βυθιστεί σε κρίση. Διαδέχθηκε τον Μπενουά Αμόν – άλλον έναν που αποχώρησε για να δημιουργήσει το δικό του αριστερό κίνημα Generation.s -, ο οποίος είχε φέρει το χειρότερο αποτέλεσμα στην ιστορία του κόμματος: 6,3% στις προεδρικές εκλογές. Ο Φορ δεν μπόρεσε να κρύψει το Σάββατο την πικρία του για το τελευταίο κύμα αποχωρήσεων. «Η προσπάθεια για συμφιλίωση της Αριστεράς δεν ξεκινά με διχασμό» είπε στη διάρκεια της συνδιάσκεψης.

Μήπως τελικά είναι αδύνατον να σωθεί το κόμμα του Μιτεράν; «Αυτό το κόμμα είναι νεκρό. Πρέπει να πεθάνει, πρέπει να εξαφανιστεί επειδή δεν έχει κανένα νόημα πια. Πρέπει να πεθάνει αν είναι να αναγεννηθεί κάποια στιγμή» δήλωσε η Σοσιαλίστρια πρώην υπουργός Πολιτισμού Ορελί Φιλιπετί σε δημοσιογράφους. Εκείνη είχε εξεγερθεί νωρίτερα, στη διάρκεια της θητείας του Φρανσουά Ολάντ.

Οι Σοσιαλιστές έχουν διαρροές και προς τα δεξιά, πολλά στελέχη τους στάθηκαν στο πλευρό του Εμανουέλ Μακρόν, όσο και προς τα αριστερά, δηλαδή προς τον Μελανσόν. Μιλώντας σε εκείνους που ακόμα πιστεύουν στις αρχές του κόμματος, ο Φορ διαβεβαίωνε πως «όταν υπάρχει η θέληση, βρίσκεται ο τρόπος». Και τόνιζε: «Δεν είστε η τελευταία σελίδα ενός βιβλίου, αντίθετα είστε η αρχή ενός νέου κεφαλαίου».

Το χειρότερο είναι πως ένα άνευρο γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα αποδυναμώνει το φιλευρωπαϊκό μέτωπο σε μια περίοδο κατά την οποία ο ευρωσκεπτικιστικός λαϊκισμός, τόσο της Δεξιάς όσο και της Αριστεράς, κερδίζει έδαφος σε πολλές χώρες.

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Θέλουν πίσω τους παλιούς ή να προσελκύσουν καινούργιους;

«Δεν είναι ένα εύκολο αποτέλεσμα να διαχειριστούμε». Τα στελέχη του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Βαυαρίας επαναλάμβαναν διαρκώς την ίδια φράση στους δημοσιογράφους που ρωτούσαν τη γνώμη τους για την καταστροφική εμφάνιση του SPD στις εκλογές της Κυριακής – το ποσοστό του κόμματος μειώθηκε στο μισό, έφθασε στο 10%, και το κατέταξε στην πέμπτη θέση. Πανωλεθρία. Ομως, απ’ ό,τι φαίνεται, κανένα αποτέλεσμα δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμο για τους γερμανούς Σοσιαλδημοκράτες τα τελευταία χρόνια. Μήπως ήταν εύκολο το ποσοστό 20,5% που πήραν οι Σοσιαλδημοκράτες στις περσινές εκλογές, χάνοντας 40 έδρες και πραγματοποιώντας μία από τις χειρότερες εμφανίσεις τους; Οχι, βέβαια. Ισως όμως η υπόσχεση που έδωσε το βράδυ των εκλογών ο υποψήφιος για την καγκελαρία Μάρτιν Σουλτς, πως δηλαδή είχε έρθει η ώρα το κόμμα να πάει στην αντιπολίτευση – μια υπόσχεση που δεν τηρήθηκε -, να μην έχει ξεχαστεί. Μετά τις χθεσινές εκλογές στη Βαυαρία, πολλοί σκέφτονται πως εκείνη θα ήταν η σωστή επιλογή, τόσο στρατηγικά όσο και ηθικά. Διότι έκτοτε οι Σοσιαλδημοκράτες στη Γερμανία συνεχίζουν να χάνουν ψηφοφόρους.

Ο Ματίας Μίκους, του Ινστιτούτου Ερευνών για τη Δημοκρατία, πιστεύει πως τα προβλήματα του SPD είναι πολύ βαθύτερα και έχουν εκδηλωθεί εδώ και χρόνια, όμως γίνονται πολύ πιο εμφανή σε εκλογικές περιόδους. «Το βασικό πρόβλημα είναι ότι πλέον δεν μπορούν ούτε να περιγράψουν τις θέσεις τους» λέει στην Ντόιτσε Βέλε. «Γι’ αυτό λοιπόν, για μένα, δεν ευσταθεί η ιδέα πως στην αντιπολίτευση τα πράγματα θα ήταν καλύτερα».

Οι Σοσιαλδημοκράτες υπόσχονται παντού μεταρρυθμίσεις για να ξανακερδίσουν ψηφοφόρους που έχασαν όταν το κόμμα ακολούθησε μια πιο κεντρώα πορεία υπό τον καγκελάριο Γκέρχαρντ Σρέντερ. Σε πρόσφατη συνέντευξή της στην εφημερίδα «Die Zeit», η επικεφαλής του SPD Αντρεα Νάλες υποσχέθηκε ένα νέο πρόγραμμα κοινωνικής πρόνοιας, ονόματι Sozialstaat 2025 (Κοινωνικό Κράτος 2025), το οποίο θα ανανεώσει και θα μεταρρυθμίσει την κοινωνική ατζέντα που είχε προωθήσει ο Σρέντερ. «Θα απελευθερωθούμε από τη φυλακή της πολιτικής ατζέντας» τόνισε η Νάλες. Αυτό ακριβώς, θεωρεί ο Μίκους, είναι και το σύμπτωση μιας αναζήτησης χωρίς κατεύθυνση στο εσωτερικό των Σοσιαλδημοκρατών. «Αυτά τα ακούμε εδώ και 15 χρόνια στο SPD» λέει. «Κανείς δεν φαίνεται να έχει σχέδιο, απλά δίνουν την εντύπωση πως οι αποφάσεις τους εξαρτώνται από τις δημοσκοπήσεις».

Στέλεχος του SPD έλεγε πρόσφατα σε συνέντευξη πως όπου κι αν πάει ακούει την ίδια φράση: «Τα όσα συμβαίνουν στο Βερολίνο σάς απομακρύνουν από τους ψηφοφόρους». Η αλήθεια είναι ότι υπουργοί του κόμματος, όπως ο υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας και ο υπουργός Οικονομικών Ολαφ Σολτς, εμφανίστηκαν στην προεκλογική εκστρατεία της Βαυαρίας, μάλλον όμως για να αποφύγουν να κατηγορηθούν ότι δεν έκαναν ό,τι μπορούσαν. Ωστόσο το κεντρικό τους μήνυμα – πως το πρόβλημα της ομοσπονδιακής κυβέρνησης είναι ο πεισματάρης και εκρηκτικός υπουργός Εσωτερικών Χορστ Ζεεχόφερ, επικεφαλής των βαυαρών Χριστιανοκοινωνιστών – δεν περνάει πλέον στους ψηφοφόρους. Διότι το ερώτημα είναι απλό: τότε γιατί παραμένετε σε μια κυβέρνηση συνασπισμού μαζί του;

Το συμπέρασμα είναι ένα και αδιαμφισβήτητο: το SPD αιμορραγεί πολιτικά. Χάνει ψηφοφόρους προς όλες τις πλευρές. Αλλά κυρίως προς τους Πράσινους που αναδεικνύονται οι νέοι παίκτες στην Κεντροαριστερά της Γερμανίας. Οσο για τους Σοσιαλδημοκράτες, θα πρέπει να αποφασίσουν το βασικό: θέλουν να ξανακερδίσουν τους παλιούς ψηφοφόρους τους ή να προσελκύσουν καινούργιους; Οταν καταλήξουν, θα μπορέσουν ίσως να καταλήξουν και στην πολιτική που θα πρέπει να ακολουθήσουν.